Οι πανεπιστημιακές σημειώσεις του Ισαάκ Νεύτωνος του θεμελιωτού της Ουράνιας Μηχανικής και της δράσης από απόσταση κυκλοφορούν στο διαδίκτυο από το σύνδεσμο της ψηφιακής βιβλιοθήκης του Cambridge. Τις συνάντησα χτες στη σελίδα του εξαιρετικού φίλου και δημοσιογράφου Τάκη Λάττα. Σήμερα το πρωί, είχε επίσης αναρτήσει μια σελίδα η κυρία Αγραφιώτη…Ο Νεύτων είναι γνωστός στο ευρύ κοινό με την ανεκδοτολογική ιστορία του μήλου που παρατήρησε να πέφτει…Πίσω από αυτό όμως κρύβεται, όπως πολύ όπως γλαφυρά είπε ο Ernesto Sabbato, ο συγγραφέας που ήταν επίσης φυσικός, η μεγαλειώδης σκέψη να κατανοήσει ότι η δύναμη που κάνει το μήλο να πέφτει, είναι η ίδια που κρατά σε τροχιά τους πλανήτες που δεν πέφτουν.
Πέφτουν σε ελλειπτικές τροχιές θα μπορούσαμε να πούμε… .
Πέφτουν σε ελλειπτικές τροχιές θα μπορούσαμε να πούμε… .
Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι 30 περίπου από τις 385 σελίδες είναι γραμμένες στα ελληνικά…
Μικρές ενότητες, με λατινικούς τίτλους, με στρωτό γραφικό χαρακτήρα, ευανάγνωστες που δημιουργούν στον παρατηρητή – αναγνώστη την εντύπωση μιας άλλης εγγύτητας στο χρόνο…
Θαρρείς πια πως μιλάμε με τον Νεύτωνα την ιδια γλώσσα..
Ξεχνάμε προς στιγμήν πως σε ένα σπουδαίο πανεπιστήμιο της Δύσης ώφειλες να μιλάς και να γράφεις ελληνικά και λατινικά και μια ελαφρά συγκίνηση μας κατακλύζει για τη γλώσσα μας και μια πικρία ενδεχομένως για τις ταπεινώσεις της χώρας αυτή την εποχή.
Προσπερνώντας, ωστόσο, την παγίδα, των εθνικών ματαιώσεων, θα ήθελα να κάνω μια μικρή παρατήρηση – σχόλιο – διαβάζοντας λίγο τις προσιτές αυτές σημειώσεις που οι σοφοί της βιβλιοθήκης του Καίμπριτζ ανάρτησαν σε κοινή θέα σε ψηφιακή μορφή, για τον κοινό αναγνώστη, επιτρέποντάς του να γίνει από την οθόνη του υπολογιστή του ερευνητής.
Έχει κυλήσει νερό στ’ αυλάκι από τότε που η Βιρτζίνια Γουλφ, έγραφε στο «Ένα δικό σου δωμάτιο» για τον καιρό που οι υπεύθυνοι της Βιβλιοθήκης του Cambridge όχι μόνο δεν της επέτρεψαν να τη συμβουλευτεί για μια έρευνα που ήθελε να κάνει για ένα λογοτεχνικό δοκίμιο για τον Thakeray, αλλά την διέκοψαν και από τους συνειρμούς της όπως καθόταν στο ποτάμι, μια και δεν επιτρεπόταν σε γυναίκα να πλησιάζει την ιδιοκτησία του Πανεπιστημίου…
Με τι παράπονο είχε γράψει για τη σκέψη της που είχε χαθεί στο βυθό της λίμνης σαν βότσαλο. Ποιο σπουδαίο έργο δεν χάθηκε οριστικά εξ αιτίας της σκληρότητας των φυλάκων του Cambridge, μην τυχόν και η γνώση ξεφύγει από τους λίγους, τους γόνους των εκλεκτών οικογενειών που σπούδαζαν εκεί και βλαστήσει στο μυαλό μιας γυναίκας…
Οι πύλες της βιβλιοθήκης ανοιχτές λοιπόν και δεν ξέρω αν θα αγαλλιά η αγαπημένη μου Βιρτζίνια που μπορεί ελεύθερα πλέον να κάνει την εργασία της τώρα πια, ή αν ισχύει η λόγια σοφία, ότι κάτι προσφέρεται απλόχερα όταν κανείς πια δεν ενδιαφέρεται για αυτό…
Με τι παράπονο είχε γράψει για τη σκέψη της που είχε χαθεί στο βυθό της λίμνης σαν βότσαλο. Ποιο σπουδαίο έργο δεν χάθηκε οριστικά εξ αιτίας της σκληρότητας των φυλάκων του Cambridge, μην τυχόν και η γνώση ξεφύγει από τους λίγους, τους γόνους των εκλεκτών οικογενειών που σπούδαζαν εκεί και βλαστήσει στο μυαλό μιας γυναίκας…
Οι πύλες της βιβλιοθήκης ανοιχτές λοιπόν και δεν ξέρω αν θα αγαλλιά η αγαπημένη μου Βιρτζίνια που μπορεί ελεύθερα πλέον να κάνει την εργασία της τώρα πια, ή αν ισχύει η λόγια σοφία, ότι κάτι προσφέρεται απλόχερα όταν κανείς πια δεν ενδιαφέρεται για αυτό…
Επιστρέφοντας στο χειρόγραφο, που από ότι διάβασα δεν κρίθηκε άξιο προς δημοσίευση από τους υπεύθυνους της Βιβλιοθήκης, αναρωτήθηκα το γιατί και δεν άργησα να βρω, θαρρώ, την απάντηση.
Οι πανεπιστημιακές σημειώσεις αυτές δεν είναι πρωτότυπες σκέψεις του Νεύτωνος, αλλά αντιγραφή λέξη προς λέξη κειμένων του Αριστοτέλη και του Αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού, του πολυμαθέστατου δηλαδή μοναχού που έζησε τον 8ο αιώνα στη Συρία και έγινε γνωστός για τη στάση του την εποχή της Εικονομαχίας στο Βυζάντιο. Το κείμενο του Ιωάννη Δαμασκηνού στη σελίδα που ανάρτησε ο Τάκης Λάττας και το οποίο αντιγράφει ο Ισαάκ Νεύτων είναι το «Πίναξ συν Θεώ των φιλοσόφων κεφαλαίων» και διακρίνονται καθαρά οι ορισμοί…
«Συμβεβηκός ἐστιν, ὃ γίνεται καὶ ἀπογίνεται χωρὶς τῆς τοῦ ὑποκει-
μένου φθορᾶς…»
Ξεφυλλίζοντας και προσπερνώντας τις λευκές σελίδες, φτάνεις στη σελίδα 12 με τις Κατηγορίες του Αριστοτέλη…
μένου φθορᾶς…»
Ξεφυλλίζοντας και προσπερνώντας τις λευκές σελίδες, φτάνεις στη σελίδα 12 με τις Κατηγορίες του Αριστοτέλη…
«Ὁμώνυμα λέγεται ὧν ὄνομα μόνον κοινόν, ὁ δὲ κατὰ (1) τοὔνομα λόγος τῆς οὐσίας ἕτερος…»
Και στη σελίδα 13
«Ουσία δέ ἐστιν ἡ κυριώτατά τε καὶ πρώτως καὶ μάλιστα λεγομένη…»
Καθώς και
«έστι δε πρώτος λόγος αποφαντικός, κατάφασις…» από το περί ερμηνείας του Αριστοτέλη, στη σελίδα 22.
Οι σελίδες οι γραμμένες στα ελληνικά είναι όλες όλες 24.
Θραύσματα σκέψεων δηλαδή, κυρίως σχόλια στον Αριστοτέλη με δυσανάγνωστες σημειώσεις στο περιθώριο γραμμένες στα λατινικά…
Αναρρωτιέμαι αν αυτά γράφτηκαν καθ’ υπαγόρευσιν στο πλαίσιο μιας πανεπιστημιακής παράδοσης, ή αν ο νεαρός Ισαάκ Νεύτων θα τα είχε γράψει στη βιβλιοθήκη του Κολλεγίου της Αγίας Τριάδος, μετά τις πανεπιστημιακές παραδόσεις, αντιγράφοντας κυρίως Αριστοτέλη και άλλους σοφούς από τον Πίνακα του Ιωάννη Δαμασκηνού.
Μάλλον έχουν δίκιο οι σοφοί που θεωρούν ότι δεν θα είναι και τόσο χρήσιμες οι σημειώσεις για τον ερευνητή του μέλλοντος. Πράγματι, δεν γράφεται – από το λίγο που κοίταξα στις 24 ελληνικές σελίδες - τίποτε που να επιτρέπει - εκτός από ένα ταξίδι στο χρόνο, στον όγδοο αιώνα που έζησε ο αυστηρός και πολυμαθής Σύρος Άγιος - κάτι που να το συνδέσουμε με τις πηγές της σκέψης του θεμελιωτή της Ουράνιας Μηχανικής. Για τον Ιωάννη Δαμασκηνό, βεβαίως, μαθαίνουμε από τα συναξάρια για την θαυματουργική επανασυγκόληση του χεριού του, μετά την αποκοπή του από τον 'Αραβα χαλίφη, και δεν έχει νόημα να συνδέσουμε τις απόψεις του περί του Αοράτου του Θεού, σημαντικές για την διαμάχη της Εικονομαχίας και τις απόψεις περί Απολύτου Χώρου του Νεύτωνος, όπως εκφράστηκαν στην περίφημη αλληλογραφία Clarke – Leibniz, μια και αυτό που περιέχουν οι σημειώσεις είναι απλώς μόνο η συστηματοποίηση των κατηγοριών του Αριστοτέλη.
Οι σελίδες οι γραμμένες στα ελληνικά είναι όλες όλες 24.
Θραύσματα σκέψεων δηλαδή, κυρίως σχόλια στον Αριστοτέλη με δυσανάγνωστες σημειώσεις στο περιθώριο γραμμένες στα λατινικά…
Αναρρωτιέμαι αν αυτά γράφτηκαν καθ’ υπαγόρευσιν στο πλαίσιο μιας πανεπιστημιακής παράδοσης, ή αν ο νεαρός Ισαάκ Νεύτων θα τα είχε γράψει στη βιβλιοθήκη του Κολλεγίου της Αγίας Τριάδος, μετά τις πανεπιστημιακές παραδόσεις, αντιγράφοντας κυρίως Αριστοτέλη και άλλους σοφούς από τον Πίνακα του Ιωάννη Δαμασκηνού.
Μάλλον έχουν δίκιο οι σοφοί που θεωρούν ότι δεν θα είναι και τόσο χρήσιμες οι σημειώσεις για τον ερευνητή του μέλλοντος. Πράγματι, δεν γράφεται – από το λίγο που κοίταξα στις 24 ελληνικές σελίδες - τίποτε που να επιτρέπει - εκτός από ένα ταξίδι στο χρόνο, στον όγδοο αιώνα που έζησε ο αυστηρός και πολυμαθής Σύρος Άγιος - κάτι που να το συνδέσουμε με τις πηγές της σκέψης του θεμελιωτή της Ουράνιας Μηχανικής. Για τον Ιωάννη Δαμασκηνό, βεβαίως, μαθαίνουμε από τα συναξάρια για την θαυματουργική επανασυγκόληση του χεριού του, μετά την αποκοπή του από τον 'Αραβα χαλίφη, και δεν έχει νόημα να συνδέσουμε τις απόψεις του περί του Αοράτου του Θεού, σημαντικές για την διαμάχη της Εικονομαχίας και τις απόψεις περί Απολύτου Χώρου του Νεύτωνος, όπως εκφράστηκαν στην περίφημη αλληλογραφία Clarke – Leibniz, μια και αυτό που περιέχουν οι σημειώσεις είναι απλώς μόνο η συστηματοποίηση των κατηγοριών του Αριστοτέλη.
Κλείνουμε λοιπόν τη χαραμάδα προς το παρελθόν, ρίχνοντας μια τελευταία ματιά στη σελίδα 22, εκεί όπου ανάμεσα στους ορισμούς του αποφαντικού λόγου, ο νεαρός Ισαάκ, γράφει μια υποσημείωση με ένα αστερίσκο μεγέθους ουρανίου σώματος για να κάνει την παραπομπή. Η παραπομπή χωρίζεται από το κείμενο με μια κυματιστή γραμμή – καμία σχέση με κύματα αφού ο Νεύτων υποστήριζε την σωματιδιακή θεωρία του φωτός, αυτήν εισήγαγε αργότερα – απλά μουτζουρώνει και αυτός το τετράδιό του, δίνει το στίγμα του ως doodler…
Σημειώσεις:
α) οι πανεπιστημιακές σημειώσεις του Νεύτωνα, εδώ:
http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-ADD-03996/9
α) οι πανεπιστημιακές σημειώσεις του Νεύτωνα, εδώ:
http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-ADD-03996/9
β) το δοκίμιο, “A room of one’ s own” της Βιρτζίνιας Γουλφ και τα «παράπονά» της για τους φύλακες της βιβλιοθήκης του Cambridge
γ) για τον Ιωάννη Δαμασκηνό:
http://el.orthodoxwiki.org/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%BF_%CE%94%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B7%CE%BD%CF%8C%CF%82
http://el.orthodoxwiki.org/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%BF_%CE%94%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B7%CE%BD%CF%8C%CF%82
δ) για την αλληλογραφία Clarke – Leibniz και τις απόψεις του Νεύτωνος για τον απόλυτο χώρο, εδώ:
http://www.bu.edu/wcp/Papers/Mode/ModeMalz.htm
http://www.bu.edu/wcp/Papers/Mode/ModeMalz.htm
"Οι πύλες της βιβλιοθήκης ανοιχτές λοιπόν και δεν ξέρω αν θα αγαλλιά η αγαπημένη μου Βιρτζίνια που μπορεί ελεύθερα πλέον να κάνει την εργασία της τώρα πια, ή αν ισχύει η λόγια σοφία, ότι κάτι προσφέρεται απλόχερα όταν κανείς πια δεν ενδιαφέρεται για αυτό…".
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ λόγια σοφία, μερικές φορές σφάλει. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι επιπόλαιοι. Κάποιοι, λίγοι, έχοντας εκτιμήσει την αξία και την ομορφιά της γνώσης, δεν μπορούν, παρά να καλωσορίσουν την απλόχερη διαθεσιμότητά της και να της υποκληθούν.
"να μιλάς και να γράφεις ελληνικά και λατινικά" αλλά και οποιαδήποτε άλλη γλώσσα πολύ περισότερον εφόσον υπήρξε διεθνής, πάντα υπάρχουνε συγκριτικά και νοητικά οφέλη διότι όλες οι γλώσσες διαφέρουν κυρίως στη προφορά, εξάλλου η άγνοια ποτίζει τη φαντασία κι' άνθισε η Βιρτζίνια μ' ερωτηματικά κι' ερωτήματα
ΑπάντησηΔιαγραφή