Antonsday – κατά Sebald, across the land and water

16 Ioυνίου 1904 είναι η μέρα της περιπλάνησης του Λεοπόλδου Μπλουμ στο Δουβλίνο στον Οδυσσέα του Τζέημς Τζόυς. Μια μέρα που σε μικρογραφία αποτελεί μια Οδύσσεα αφ΄ εαυτής. Δεν μπορεί να μου βγει από μυαλό ότι αυτό έχει στο νου του ο W. G.Sebald όταν ονομάζει ένα από τα ποιήματα που περιέχονται στον τόμο –Αcross the Land and the water, selected poems (1964  - 2001) και που βρίσκεται στα χέρια μου - με το όνομα μιας τόσο κοντινής ημερομηνίας την ημέρα της άφιξης του Αντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ στο θέρετρο του Μπάντενβάιλερ. Τις τελευταίες μέρες της ζωής του μέχρι τον θάνατό του και την φάρσα της μεταφοράς του σε ένα κατεψυγμένο βαγόνι με στρείδια, διασχίζοντας την ήπειρο. Η ιστορία του θανάτου του Τσέχωφ είναι πολύ γνωστή, όπως και η μεταφορά του με τα στρείδια καθώς και η παρεξήγηση που συνέβη όταν έφτασε το φέρετρο στη Μόσχα μαζί με το φέρετρο ενός στρατηγού από τη Μαντζουρία και οι πενθούντες φίλοι του πήγαν κατά λάθος να υποδεχτούν τον στρατηγό. 

Η έκδοση αυτή των ποιημάτων του Sebald παρά το ότι είναι συγκεντρωτική δεν περιέχει το «εκ του φυσικού» που από μόνο του έχει εκδοθεί σε βιβλίο –κυκλοφορεί και στα ελληνικά σε μετάφραση Γιάννη Καλλιφατίδη [παραπέμπω για κάποια άλλη φορά στο κείμενό μου επ’αυτού στις Πινακίδες από κερί: W. G Sebald: Συγκροτώντας μια μελλοντική αυτοπροσωπογραφία εκ του φυσικού εδώ: http://waxtablets.blogspot.gr/2015/08/g-w-sebald.html]

Αυτό που μπορώ να πω, επειδή δεν την έχω διαβάσει ακόμα ολόκληρη αυτήν την συγκεντρωτική έκδοση, είναι πως αναγνωρίζει κανείς αναμφίβολα το ύφος το Ζεμπάλντιο, το συστρεφόμενο, όπως διασχίζει τοπία στο χώρο και στο χρόνο σε όλο το έργο του. Την σκόπιμη ασάφεια. Αντί να χρησιμοποιεί εγκιβωτισμένες προτάσεις υποτακτικής σύνταξης το ίδιο αποτέλεσμα επιτυγχάνει με μικρούς κοφτούς στίχους που τους κόβει στη μέση ώστε να μπερδεύεσαι ποιος είπε τι, ο Άουστερλιτς ήταν, ή ο πατέρας του, ή ο αφηγητής που τώρα είπε…

Τον ακούω να μιλά.

Αποφάσισα να μεταφράσω δύο ποιήματα, το «9 Ιουνίου 1904» την αρχή της μικρής Οδύσσειας του Τσέχωφ στο Γερμανικό Θέρετρο στο Μέλανα Δρυμό – Badenweiler -   τόσο οικείο στον Sebald και την επιστροφή του «90 χρόνια μετά», το 1994, ένα ομότιτλο ποίημα, ζευγάρι με το προηγούμενο. Την Οδύσσεια επιστροφή του Άντον στην πατρίδα μετά το θάνατό του στη Γερμανία και την επιστροφή Οδύσσεια του Μαξ στη Γερμανία στα χνάρια του Άντον και του εαυτού του...

Στις 9 Ιουνίου 1904

Σύμφωνα με το Ιουλιανό

ημερολόγιο, στις 22 Ιουνίου

σύμφωνα με το δικό μας,

ο Άντον Πάβλοβιτς και η

Όλγα Λεονάρντοβνα έφτασαν

στις θερμές πηγές του Μπάντενβάιλερ

Η χρέωση είναι 16 μάρκα

για στέγη και τροφή

στη βίλλα Φρεντερίκε

αλλά το πόριτζ από ζεια

και το κρεμώδες κακάο

δεν φέρνουν καμιά βελτίωση.

Υποφέροντας από εμφύσημα

περνά όλη την μέρα

σε μια ξαπλωτή πολυθρόνα

στον κήπο θαυμάζοντας

ξανά και ξανά πόσο παράξενα

ήσυχα είναι στο εσωτερικό.

Όπως προχωρά ο μήνας ο καιρός

είναι ασυνήθιστα ζεστός, ούτε

μια ανάσα αέρα, τα δάση

στους λόφους τελείως ήσυχα,

η μακρινή κοιλάδα του ποταμού

σε μια γαλακτώδη ομίχλη.

Στις 28  η Όλγα ταξιδεύει

στο Φράιμπουργκ ειδικά

 για να αγοράσει ένα ελαφρό φανελένιο

κοστούμι. Την ώρα του Αγγέλου[1]

της επόμενης μέρας

είχε την πρώτη του προσβολή, τη

δεύτερη την επόμενη νύχτα.

Ο ετοιμοθάνατος, ήδη θαμμένος

μέσα στα μαξιλάρια του,

μουρμουρίζει ότι οι Γερμανίδες

έχουν τόσο απαίσιο

γούστο στα ρούχα.

Όπως χαράζει η αυγή

ο γιατρός, τοποθετώντας

πάγο στην καρδιά του

χορηγεί μορφίνη

και ένα ποτήρι σαμπάνια.

Σκεφτόταν την επιστροφή

σπίτι με υπερωκεάνιο της  Αυστριακής Λόυντ

Μέσω Μασσαλίας και Οδησσού. Αντίθετα

τον μετέφεραν σε ένα πράσινο, κατεψυγμένο

βαγόνι  που έγραφε

ΓΙΑ ΣΤΡΕΙΔΙΑ

με μεγάλα γράμματα. Έτσι

είχε εκπέσει ανάμεσα στα νεκρά,

 μαλάκια, συσκευασμένος και αυτός σε ένα κιβώτιο

σιωπηλά κυλώντας

απ΄ άκρη σε άκρη της ήπειρου.

Όταν το πτώμα φτάνει

στο σταθμό Νικολάγεβσκι

 της Μόσχας μια μπάντα

παίζει  ένα τιμητικό κομμάτι

μπροστά στο φέρετρο

του στρατηγού Κέλλερ

που επίσης μόλις είχε φθάσει

από την Μαντζουρία

και οι συγγενείς του ποιητή

και οι φίλοι, ένας μικρός κύκλος

πενθούντων που από μακριά

έμοιαζε με μαύρη βελουδένια κάμπια

απομακρύνθηκαν,  όπως

πολλοί θυμούνται, υπό τους ήχους

ενός αργού εμβατηρίου

στη λάθος κατεύθυνση.

……………………………..

ενενήντα χρόνια μετά

μια Κυριακή από-

γευμα το μήνα

Νοέμβριο οδήγησα

νότια του Φράιμπουργκ

διασχίζοντας τους πρόποδες

του Μέλανος Δρυμού

Όλο και πιο κάτω

προς το Πέρασμα του Μπέλφορτ

χαμηλά ακίνητα σύννεφα

πάνω από το τοπίο

έριχναν βαθιά σκιά

στους αυλακωμενους σχηματισμούς

από αμπέλια στις πλαγιές.

Το Μπαντενβάιλερ μοιαζει

ερημωμένο σαν

μετά από μια τοξική

επιδημία του καλοκαιριού. Σιωπηλά

Αιμορραγούν σε κάθε

σπίτι, φαντάζομαι, και

τώρα ούτε ψυχή

ζώσα γύρω, ακόμα

και το πάρκινγκ

κοντά στις εγκαταστάσεις είναι άδειο.

Μόνο στο δενδροκομείο

κάτω από γιγάντιες

σεκόγιες θα συναντήσω

μια μοναχική κυρία

που μυρίζει πατσουλί

και κρατά ένα λευκό

Πομεράνιαν στα χέρια της

Όπως το σούρουπο

τελειώνει ο ήλιος

βυθίζεται στη δύση

ανάμεσα στα σύννεφα

και  τη γραμμή του ορίζοντα

της οροσειράς των Βόσγεων

Το τελευταίο από   

το φως που ξεθωριάζει πλημμυρίζει

την πεδιάδα του Ρήνου

που λαμπυρίζει και τρεμουλιάζει

σαν το αλάτι στην ακτή

μιας αποξηραμένης λίμνης

---

[1] 6 το πρωί περίπου. Στην Αγγλική μετάφραση Angelus hour, η ώρα που σύμφωνα με το καθολικό τυπικό εκφωνείται το Angelus Domini nuntiavit Mariæ ("...Άγγελος κυρίου αναγγέλλει στην Μαρία…)