Αποφἀσισα να ελευθερώσω στο διαδίκτυο τα Ἁινίγματα του Ν'γκόρο

Στο βιβλίο μου τα «Αινίγματα του Ν΄γκόρο», ένα μυθιστόρημα που έγραψα πριν πέντε χρόνια δεν σκόπευα να δώσω αρχικά αυτόν τον τίτλο. Αυτό το πρότεινε ο εκδότης μου ο οποίος ανησυχούσε για το αν το αρχικό «Ιστορίες στη ράχη μιας Κολοκύθας» ήταν το πιο κατάλληλο. Κι εγώ δεν είμαι ακόμα σίγουρη, μια και η Κολοκύθα ακούγεται τόσο αστεία ενώ η ιστορία του βιβλίου δεν είχε σκοπό να είναι αστεία. Ακόμα η Κολοκύθα σε παραπέμπει στην Σταχτοπούτα και τη μεταμόρφωση της Κολοκύθας σε άμαξα που ούτε και αυτό έχει σχέση με το βιβλίο μου.
Η κολοκύθα που εννοώ εγώ, αυτή που θα λέγαμε στα αγγλικά gourd, είναι η νεροκολοκύθα, όχι αυτήν που διακοσμούν στην Αμερική για τη γιορτή του Halloween, αλλά αυτή που βλέπουμε να διακοσμούν τα σπίτια τους στην ελληνική επαρχία, στην Κρήτη και την Κύπρο αλλά και αλλού, μπορείς να την χρησιμοποιήσεις σαν φλασκί και κάποτε οι άνθρωποι την στόλιζαν, την χάραζαν και τη διακοσμούσαν με όμορφες ζωγραφιές.

Η χάραξη, το πλούμισμα της κολοκύθας ήταν μια παραδοσιακή τέχνη γεμάτη σύμβολα και σημασίες κυρίως στην Κύπρο. Λέγεται ότι ο Γιώργος Σεφέρης είχε μια συλλογή από τέτοιες κολοκύθες και οι Κύπριοι φίλοι του που ήθελαν να τον ευχαριστήσουν, φρόντιζαν να του προσφέρουν μια τέτοια κολοκύθα – «κολόκα» είναι η  παραδοσιακή ονομασία για τη συλλογή του. Στο ποίημά του «Λεπτομέρειες στην Κύπρο» περιγράφει ακριβώς μια τέτοια διαδικασία πλουμίσματος, Οι σκηνές αυτές προέρχονται από τις τοιχογραφίες της Παναγίας του Ασίνου στην Κύπρο και είχα την τύχη να τις δω, μου τις έδειξε μια φίλη απαγγέλλοντας τον Σεφέρη:

Τότες ήρθε ο καλόγερος∙ σκουφί, κοντόρασο, πέτσινη ζώνη
Κι έπιασε να πλουμίζει την κολόκα 
Άρχισε από το λαιμό: φοινικιές, λέπια και δαχτυλίδια
Έπειτα κρατώντας στην πλατιά παλάμη τη στρογγυλή κοιλιά
Έβαλε τον παραυλακιστή, τον παραζυγιαστή, τον παραμυλωνά, 
Και τον κατάλαλο
Έβαλε την αποστρέφουσα, τα νήπια και την αποκαλόγρια 
Και στην άκρη σχεδόν απόκρυφο, τ’ ακοίμητο σκουλήκι….

Ποιος θα το περίμενε ότι αυτήν ακριβώς την διαδικασία, το πλούμισμα της Κολόκας, της  κολοκύθας, την έκαναν και στην Κένυα της Αφρικής χαράζοντας εκεί ένα πανάρχαιο έπος, από την εποχή της λίθινης εποχής; Αυτό το έπος το έλεγαν Γκικάντι και η ύπαρξή του ήταν κάτι που ανακάλυψα κατά την έρευνα που έκανα για να γράψω το μυθιστόρημα αυτό. Μια συγκλονιστική ανακάλυψη πιστεύω, ότι δηλαδή οι άνθρωποι που στην Αφρική όπως κάποτε και στην Ελλάδα είχαν προφορικό πολιτισμό και διατηρούσαν την ιστορία στη μνήμη τους μέσα από τις αφηγήσεις, όπως οι δικοί μας βάρδοι που έλεγαν τις Ραψωδίες, όπως ο Όμηρος, κάποτε κατέγραψαν αυτές τις αφηγήσεις, χρησιμοποιώντας μια ιερογλυφική γραφή και το έκαναν στη ράχη νεροκολοκύθας. Αυτό το γράφει η Νομπελίστας Κενυάτισσα Wangari Matai, στο βιβλίο της Η Αλύγιστη που κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις  εκδόσεις Ωκεανίδα και την είχα ακούσει σε μια ομιλία της στην Αθήνα στο Μέγαρο Μουσικής.  Έμαθα για το Γκιγκάντι όταν ήμουν βυθισμένη στην έρευνα για το Αφρικάνικο Βιβλίο μου και αυτό έσπρωξε το ποτάμι σε έναν άλλο δρόμο, πιο γόνιμο πιστεύω.

Ποια ήταν όμως η αρχική ιδέα της έμπνευσης. Γιατί κάποιος, εν προκειμένω η αφεντιά μου, αποφασίζει να κατεβάσει τα ρολά, να μαζεύει να μαζεύει πληροφορίες και στοιχεία από έναν κόσμο τόσο μακρινό, παιδεύεται να στήσει μια πλοκή για να φτιάξει μια ιστορία που να αρέσει στον αναγνώστη; Σίγουρα δεν το κάνει για να βγάλει χρήματα, παρά το ότι το ελπίζει να πουληθεί κάπως το βιβλίο και πάλι όχι για να βγάλει χρήματα. Εκ των προτέρων είχα αποφασίσει και είχα συμφωνήσει ότι τα συγγραφικά δικαιώματα από την έκδοση του βιβλίου μου θα τα επέστρεφα στην Κένυα, στην χώρα που ήταν ο μυθικός τόπος της έμπνευσης και τα είχα παραχωρήσει σε μια φιλανθρωπική οργάνωση Άγγλων Γιατρών, Kenyan orphan project η ονομασία τους, οι οποίοι οργάνωναν διαρκώς αποστολές στην Αφρική και συγκεκριμένα στην Κένυα. 

Εγώ το έκανα όπως και το πρώτο μου μυθιστόρημα, για να έχω την ευκαιρία να ζήσω έντονα, να μπω μέσα στο κλίμα και τις ιστορίες της Αφρικής που με είχαν τόσο γοητεύσει. Αρχικά βλέποντας μια ταινία που βασιζόταν σε ένα μυθιστόρημα μιας πολύ αγαπημένης μου συγγραφέως, της Κάρεν Μπλίξεν με θέμα την προσωπική της ιστορία με την Αφρική… Μετά διάβασα το βιβλίο και άλλα δικά της αφηγήματα – αλλά το Πέρα από την Αφρική  ήταν τόσο διαφορετικό. Είχε μια σοφία και ένα βάθος, μια ανθρωπιά  που με είχε γοητεύσει.
Διάβασα αργότερα και άλλα βιβλία, όπως τον Επίμονο Κηπουρό του Τζον Λε Καρρέ, εκείνου του συγγραφέα που έγραφε τα κατασκοπευτικά που ωστόσο όσο μεγάλωνε γινόταν όλο και πιο σκεφτικός όλο και πιο ευαίσθητος στον ανθρώπινο πόνο και αμφισβητούσε τα δεδομένα του Ψυχρού πολέμου. Σε αυτό το βιβλίο έμαθα για τις Φαρμακοβηχανίες και τον ύποπτο ρόλο τους στην Αφρική. Και το βιβλίο και η ταινία ήταν συγκλονιστικά και ήδη είχα μια διαφορετική εικόνα της Αφρικής μέσα από δυο βιβλία. Το ένα σύγχρονο με τις αντιθέσεις και τα συμφέροντα των Εταιριών και το πειραματόζωο την Αφρική, μια Ήπειρο που έχει υποφέρει από τη δουλεία – ποιος δεν θυμάται την Καλύβα του μπαρμπα Θωμά ή την καρδιά του σκότους του Τζόζεφ Κόνραντ. Το άλλο πιο εξωτικό. Μια Αφρική γεμάτη εξωτισμό και ηρεμία, έρωτα και απογοήτευση ίσως, σεβασμό προς τους κατοίκους της αλλά και μια υποβώσκουσα περιφρόνηση του λευκού που δεν είχα μάθει ακόμα να διακρινω.
Υπήρχε όμως και το ενδιάμεσο, Ο αγώνας κατά της αποικιοκρατίας, που κάνει την Αφρική, την Κένυα εν προκειμένω να έρχεται πιο κοντά στην Ελλάδα και την Κύπρο,
Υπάρχει ένα ποιίημα του Ιρλανδού Μπρένταμ Μπήαν, ένα θεατρικό για την ακρίβεια, που έχει μεταφράσει ο Βασίλης Ρώτας στα ελληνικά και έχει μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης. Υπάρχει ένας στίχος αυτού του τραγουδιού που λέει ακριβώς αυτό:

«Πέρα στην παλιά μας Κύπρο και στην Κένυα την καημένη
όλοι εκεί βασανισμένοι, μαύροι κι άσπροι, από τους άσπρους
και στα ξωτικά τα μέρη κι όπου ρίξουμε το μάτι»

Έτσι λοιπόν στο έργο  του Ιρλανδού στον ίδιο στίχο δίπλα δίπλα ήταν η Κύπρος και η Κένυα που ήδη έψαχνα αν βρω τι γίνεται με αυτό το Γκιγκάντι, τι γίνεται με την κολοκύθα που χάραζε ο καλόγερος ή ο σοφός γέροντας των αφηγήσεων

Το κοινό ανάμεσα σε Κύπρο και Κένυα ήταν η αντίσταση κατά της αποικιοκρατίας, ο αγώνας για την απελευθέρωση από τον Βρετανικό ζυγό που και στις δυο χώρες στοιχισε θύματα στην κρεμάλα, αυτός ήταν ο τρόπος που εκτελούσαν οι Άγγλοι και είχε συγκινήσει βέβαια, για τους δικούς του λόγους τον Ιρλανδό.



Η δική μου περιπέτεια προχωρούσε, ρωτούσα, διάβαζα… Διάβασα πολλή Αφρικανική λογοτεχνία, πολλά Αφρικανικά μπλογκς που ευτυχώς γράφονταν στα Αγγλικά και έτσι έφτιαξα μια ιστορία με δυο γυναίκες, δυο γιατρούς μια Αφρικανίδα και μια Ελληνοαγγλίδα που ξεκινούσαν μιαν αποστολή σε μια ανεξάρτητη μη κυβερνητική οργάνωση για την καταπολέμηση του AIDs.

Η μια, η λευκή είναι τρόπον τινα η δική μου παραμυθιασμένη από την Κάρεν Μπλίξεν πλευρά και η άλλη είναι η καθαρά Αφρικανική που έχει μεγαλώσει σε οικοτροφείο, έχει ορφανέψει από πατέρα – υπάρχει ένα μυστήριο πίσω από την καταγωγή της που συνδέεται με τους αγώνες για την απελευθέρωση της Αφρικής. Κάτι για το οποίο κανείς δεν μιλά στην αρχή αλλά που σιγά σιγά η μία βοηθά την άλλη να βρει το δρόμο της, να βρει την άκρη, να σχηματίσει μια όσο γίνεται πιο κοντά στην αλήθεια εικόνα.

Στο πίσω μέρος αυτής της ιστορίας είναι η μνήμη, η διατήρησή της – το Memory project για τα παιδιά ορφανά από γονείς που πάσχουν από AIDs, τα ημερολόγια δηλαδή που γράφουν οι ίδιοι τους οι γονείς που πάσχουν ή φίλοι και συγγενείς τους για να διατηρήσουν στο μέλλον μια εικόνα από τους γονείς τους, μια ανάμνηση,

Ένα μέρος του βιβλίου είναι γραμμένο έτσι, σαν ημερολόγιο μνήνης, που γράφει η Αφρικανή ηρωίδα, η Γκλάντις προς τον θετό της γιο τον Αναστάσιο.

Η μνήμη με την μορφή των παραδόσεων, των αφηγήσεων , των μνημονοτεχνικών κανόνων είναι κάτι που με απασχολούσε πολύ εκείνη την εποχή που έγραφα αυτό το βιβλίο. Ένα από τα μπλογκς μου λέγεται Πινακίδες από Κερί ακριβώς επειδή ήθελα να αναφέρομαι σε αυτό το μοντέλο της μνήμης στον Πλάτωνα. Γι αυτό και το Γκιγκάντι με είχε ξετρελλάνει, η ιδέα ότι υπήρχε ένα τέτοιο έπος, ότι υπήρχε γραφή.
Επειδή εκείνη την εποχή διηυθυνα ένα από τα τμήματα του Διεθνούς Απολυτηρίου (ΙΒ) στην Αθήνα και είχα την μεγάλη τύχη να βρεθώ σε ένα συνέδριο που διοργάνωσε ο Διεθνής αυτός Οργανισμός στο Ναϊρόμπι. Από κει είχα εικόνες βιωμένες από την Αφρική που δεν θα ξεχάσω σε ολη μου τη ζωή, Είχα την ευκαιρία να χορέψω με μαθητές ενός από τα σχολεία που μας φιλοξενούσαν τον χορό της βροχής – τηνμίμηση δηλαδή των αγροτικών δραστηριοτήτων. Όχι μόνο δεν πιάστηκα την άλλη μέρα από την έντονη κίνηση, αλλά θα το βεβαιώσουν όλοι όσοι ήταν εκεί ότι άρχισε να βρέχει…
Η επαφή με τα σχολεία με έκανε να ψάξω πιο έντονα για το Γκιγκάντι, μήπως το γνώριζαν εκεί, μήπως είχαν κάνει κάποιο πρότζεκτ οι μαθητές.
Όχι.
Δεν είχαν ιδέα.
Οι ιεραπόστολοι που είχαν εξαφανίσει και καταστρέψει όλα τα Γκιγκάντι ήδη από το 1928 είχαν εξαφανίυι και τη μνήμη του από τη χώρα. Ευτυχώς το είχε αναφέρει η Wangari Maatai, ευτυχώς που είχε πει ότι υπήρχε ένα αντιγραφο σε ένα Μουσείο του Τορίνο, ευτυχώς υπάρχει το διαδίκτυο και το e- mail και έτσι μπόρεσα να το βρω και όχι μόνο αυτό, να μου στείλουν φωτογραφία. Με ενημέρωσαν ότι κάποιος Ιταλός ιεραπόστολος δεν συμμεριζόταν τον τυφλό φανατισμό και την έχθρα απέναντι στις παραδόσεις των άλλων και το είχε μελετήσει. Το είχε αποκρυπτογραφησει, μεταφράσει από τα κικουγιου στα Αγγλικά και τα Ιταλικά.

Έτσι το ανακάλυψα κι εγώ, το μελέτησα – και κατάφερα να ενσωματώσω πλευρές της ιστορίας μέσα στη δική μου αφήγηση.

Κάπου δηλαδή στα Αινίγματα του Ν γκόρο – καταλαβαίνετε τώρα γιατί είχα γράψει ιστορίες της κολοκύθας είχα απόλυτο δίκιο – οι κάτοικοι ενός χωριού ξαναανακαλύπτουν τους 127 στίχους του μαγικού τους έπους.

Την ίδια τύχη με μένα είχε και ο Γιώργος Σεφέρης. Και αυτός είχε δώσει τον τίτλο Κολόκες στην ποιητική του συλλογή που είχε για θέμα την Κύπρο. Και αυτού ο εκδότης του δεν ήθελε αυτόν τον τίτλο και τον μετονόμασε σε Ημερολόγιο Καταστρώματος. 

.................................................................................................................................................................

Το παραπάνω κείμενο, "Πώς έγραψα τα Αινίγματα του Ν’ γκόρο  -  ημερολόγιο καταστρώματος", δημοσιεύτηκε στο teacherland  στις 17 Νοεμβρίου 2015 και θεωρώ ότι αποτελεί μια αρκετά καλή διαμεσολάβηση για το βιβλίο. Η σελίδα στη βάση Βιβλιονέτ με κάποιες από τις κριτικές που γράφτηκαν είναι εδώ: Τα Αινίγματα του Ν΄γκόρο στη βάση Βιβλιονετ. Δεν γνωρίζω αν το βιβλίο είχε εκδοτική επιτυχία. Μάλλον όχι. Παρουσιάστηκε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη και η αίσθηση που είχα ήταν μιας μεγάλης ανταπόκρισης φίλων, φίλων φίλων και ανθρώπων που γνώριζαν ήδη. Δεν έγινε όμως κάτι για να προωθηθεί περισσότερο σε ευρύτερους αναγνωστικούς κύκλους και τώρα, ο εκδότης το έχει αποσύρει και μαθαίνω ότι φίλοι που επιθυμούν να το αγοράσουν δεν μπορούν πια να το βρουν. Ευτυχώς έχω γλιτώσει από την πολτοποίηση αρκετά αντίτυπα, αλλά δεν είναι η αποστολή του συγγραφέως να προσπαθεί να τα διαδώσει σαν περιφερόμενος πλασιέ.
Αποφάσισα λοιπόν να το αφήσω ελεύθερο στο διαδίκτυο για όποιον ενδιαφέρεται να το κατεβάσει και να το διαβάσει.
Αν βεβαίως κάποιος θέλει, μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μου και να του στείλω ένα αντίγραφο δωρεάν. Έχω πολλά και θα χαρώ να εξαντληθούν.
Το διαδίκτυο ωστόσο είναι μια κιβωτός και το βιβλίο δεν θα χαθεί έτσι ελπίζω.
Επειδή τα συγγραφικά δικαιώματα είχαν παραχωρηθεί στη φιλανθρωπική οργάνωση των Βρετανών Γιατρών Kenyan Orphan Project, εννοείται ότι όποιος φίλος, αναγνώστης ή μη επιθυμεί, μπορεί να κάνει εκεί μια δωρεά.
Kenyan Orphan project



Tα Αινίγματα του Ν΄γκόρο ελεύθερα σε pdf εδώ:  Τα Αινίγματα του Ν'γκόρο