Σκηνοθετώντας το τέλος στο «Άλογο του Τορίνο» του Μπέλα Ταρ

Είδα χτες το Άλογο του Τορίνο του Μπέλα Ταρ. Πρόκειται για την τελευταία ταινία του Ούγγρου σκηνοθέτη κατά δήλωσιν του. Μπορώ τώρα να καταλάβω γιατί είναι η τελευταία. Πρόκειται για μια ταινία του τέλους. Για μια σκηνοθεσία του τέλους. Από μια στιγμή και μετά προσπαθούσα να φανταστώ το τέλος της ίδιας της ταινίας και πώς θα κατάφερνε ο Μπέλα Ταρ να οδηγήσει τον θεατή σε έναν χωρίς επιστροφή δρόμο μέσα στην ίδια την ταινία.
Η ταινία αρχίζει μετά την αφήγηση της περίφημης σκηνής με τον Νίτσε στην κατοικία του στο Τορίνο, εκεί όπου εξανίσταται με έναν αμαξά που μαστιγώνει το άλογό του γιατί αυτό αρνείται να προχωρήσει,. Ο Νίτσε ορμά αγκαλιάζει το άλογο κλαίγοντας και μετά κλείνεται σπίτι του, στο κρεβάτι του, στη φροντίδα της μητέρας του, λέγοντας το περίφημο (;) «μητέρα είμαι άχρηστος».
Από τη μια ο Νίτσε και η μητέρα του, από την άλλη η ιστορία του αλόγου. Η ιστορία του αμαξά και της κόρης του, μια συμβίωση με μια άλλη, διαφορετική παθολογία, μια και είναι φανερή εκεί η απουσία της μητέρας. Κάποια στιγμή όταν αποφασίζουν να αδειάσουν την κατοικία τους παίρνοντας μαζί τους τα απαραίτητα για την επιβίωση, στο μπαούλο με τα ασπρόρουχα παίρνει τη θέση της και η φωτογραφία της μητέρας.
Η ταινία χαρακτηρίζεται από την επανάληψη των ίδιων ενεργειών, μέρα με τη μέρα, στο διάστημα των έξι ημερών, τα μέρη στα οποία είναι χωρισμένη. Το ξέζεμα του αλόγου από την άμαξα, η αλλαγή των ρούχων του αμαξά που χρειάζεται βοήθεια γιατί το ένα του χέρι είναι παράλυτο - και μια και δεν υπάρχει σύζυγος ή υπονοώντας έτσι ότι δεν υπάρχει σύζυγος – η κόρη αναλαμβάνει να τον ντύνει και να τον γδύνει, να του φορά ή να του βγάζει τα παπούτσια. Το άλογο παραμένει στο στάβλο και το «τέλος» προμηνύεται όταν όχι μόνο αρνείται να κινηθεί και να αναλάβει τη δουλειά του ως υποζύγιο, αλλά αρνείται την τροφή και το νερό.
Η δυάδα πατέρα κόρης, εξακολουθεί με θρησκευτική ακρίβεια τις καθημερινές οικιακές εργασίες: άντληση του νερού από το πηγάδι, μαγείρεμα – από μια βραστή πατάτα που τρώνε σερβιρισμένη στο τραπέζι σε πιάτο – μικροεπισκευές, ντύσιμο, γδύσιμο για ύπνο, κάθε μέρα το ίδιο…
Το επερχόμενο τέλος, δεν προμηνύεται μόνο από τη συμπεριφορά του αλόγου, αλλά από τα προφητικά λόγια ενός επισκέπτη τους, που μιλά για μια καταστροφή, ηθική και υλική που πρόκειται να επέλθει αλλά και το πηγάδι που στερεύει, μετά την επίσκεψη μιας ομάδας τσιγγάνων που αφήνουν στην κόρη ένα θρησκευτικό βιβλίο.
Τα σημάδια της καταστροφής, του τέλους, έχουν ίσως υπερφυσικό χαρακτήρα. Το σαράκι στα ξύλα που αρνείται κι αυτό να φάει – όπως και το άλογο – ο αέρας που λυσσομανά...Το βουητό του ακούγεται συνεχώς μέσα στο σπίτι του αμαξά, και παρασέρνει φύλλα, χώμα, θολώνοντας το τοπίο στις σκηνές έξω από το σπίτι: άντληση του νερού, και άνοιγμα και κλείσιμο του σταύλου στην προσπάθεια να πειστεί το άλογο να βοηθήσει στον αγώνα τους για επιβίωση.
Το τέλος είναι πια ορατό όταν ενώ το πηγάδι έχει στερέψει, ο αμαξάς και η κόρη του εγκαταλείπουν την προσπάθεια να φύγουν από εκεί. Το άλογο απαλλάσσεται από τον ρόλο του ως κατοικίδιο- υποζύγιο όταν του αφαιρούν το μικρό, μόνιμο χαλινάρι του. Κατά τα άλλα η ζωή συνεχίζεται διατηρώντας τα σημάδια της ανθρώπινης υπόστασης, του ανθρώπινου πολιτισμού: ντύσιμο, γδύσιμο με βοήθεια, μαγείρεμα του φαγητού, ράψιμο και επιδιόρθωση ρούχων, με την εστία αναμμένη μέχρι το τέλος.
Το τέλος επέρχεται όχι όταν όλα σκοτεινιάζουν, υπάρχουν οι λάμπες που ανάβουν για το σκοτάδι. Σβήνουν όμως και αυτές, σβήνουν και τα κάρβουνα της εστίας που αποτελεί το υπέρτατο σύμβολο του ανθρώπινου πολιτισμού, σε όλες τις εποχές, από ότι φαίνεται.
Τότε, στο τραπέζι, η κόρη αρνείται για να επιβιώσει να φάει τροφή που δεν είναι μαγειρεμένη. Ο πατέρας παιδεύεται λίγο με την ωμή πατάτα του και στο τέλος τα φώτα χαμηλώνουν.




Εικόνα από: http://www.athensmagazine.gr/photos/articles/thumbs_large/488937f6a48c8c3fb2a9342c92426d62.jpg

Η αρχική σκηνή της ταινίας