Παρασκευή 24 Οκτωβρίου 2008

Πετώντας πέτρες στη στέγη: Μέρες ραδιοφώνου


«Μέρες ραδιοφώνου» επεκράτησε να λέγονται μεταφορικά οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας – τον όρο τον εισήγαγε ο Γούντυ ΄Αλλεν στην ομώνυμη ταινία του – ιστορίες που ανακαλούνται από την ανάμνηση αυτού του σφυριχτού ήχου, που φορτωμένος θαλπωρή αναδυόταν μέσα από τα παράσιτα κατά τη μετακίνηση της βελόνας στο καντράν. Ο γυάλινος πίνακας με τον υποβλητικό φωτισμό, χάρτης του αλλού με τα ονόματα των πόλεων και τις φωνές σε διαφορετικές γλώσσες – ένας πύργος της Βαβέλ – να μονολογούν ο καθένας τα δικά του μέσα από τριξίματα σφυρίγματχαρακτηριστικές μουσικές ή παύσεις.
Δεν είναι λοιπόν οι ίδιες οι εκπομπές αλλά η εποχή τους, δεν είναι οι ιστορίες για το ραδιόφωνο αλλά οι ιστορίες των ανθρώπων, στις οποίες αναφερόμαστε με αυτόν τον όρο, τότε που το ξύλινο κουτί με τις λυχνίες ήταν το αδιαφιλονίκητο μέσο για την επικοινωνία μεταξύ μας. Μετά, χωρίς ποτέ να φύγει από τη σκηνή, το ραδιόφωνο έπαψε να είναι ο πρωταγωνιστής.
Το τι έγινε μετά λίγο πολύ το ξέρουμε, το ζούμε, με την τηλεόραση, το ίντερνετ τα κινητά, ένα κόσμο πολλαπλών μέσων και μηνυμάτων. Θα ήθελα όμως σήμερα να σας πω για το ήταν πριν, όταν εξέπεμπε ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός των Βαλκανίων, ολόκληρης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης Ευρώπης στα 1926 στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης από τον μηχανικό – με σπουδές στη Στουτγάρδη – Χρίστο Τσιγγιρίδη.

Ο Χρίστος Τσιγγιρίδης, πωλητής μεγαφώνων και ενισχυτών της SIEMENS- HALSKE στη ΔΕΘ, διαφήμιζε τους εκθέτες και τα προϊόντα τους στην έκθεση, έχοντας εγκαταστήσει έναν ραδιοφωνικό δέκτη στην πλατεία της έκθεσης καθώς και μεγάφωνα που έπαιζαν μουσική. Ο όρος μεγάφωνο δεν υπήρχε τότε και ο Τσιγγιρίδης μετέφρασε από τα αγγλικά το Loudspeaker σε ΜΕΓΑ ΛΕΚΤΗ. Έτσι ακριβώς αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Μουσείου Ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης στο http://www.radiomuseum.gr/tsiggiridis .
Μέγας Λέκτης



Αυτό που για τα σημερινά δεδομένα φαίνεται παράδοξο, δεν είναι η απορία και η περιέργεια του κοινού της Έκθεσης που δεν είχαν ξαναδεί «κλαπατσίμπαλα», όπως χαρακτηριστικά ονόμασαν τις μεγαφωνικές του εγκαταστάσεις, αλλά το μετά κατασκεύασε ραδιοφωνικό πομπό σε μια παράγκα στη ΔΕΘ και αυτός ο ραδιοφωνικός σταθμός από το κέντρο της Έκθεσης έκανε την πρώτη του εκπομπή έχοντας μόνο δύο ακροατές:
Ο ένας στην περιοχή της πλατείας Ιπποδρομίου και ο άλλος σε αγγλικό καράβι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Ένας δέκτης στοίχιζε τότε μια περιουσία. Οι δυο ακροατές φαντάζομαι θα είχαν συντονιστεί εκ των προτέρων και θα περίμεναν την παρθενική εκπομπή του ελληνικού σταθμού, που λόγω της ημέρας, ήταν 25η Μαρτίου το 1926, θα ήταν πατριωτικού περιεχομένου. Τότε δεν υπήρχε ακόμα μαγνητόφωνο, οι δίσκοι ήταν λιγοστοί η εκπομπή επομένως πρέπει να ήταν ζωντανή. Αν κρίνουμε από μια μεταγενέστερη φωτογραφία στο δικτυακό τόπο του Ραδιοφωνικού Μουσείου, όταν πια ο σταθμός εκπέμπει από στούντιο και όπου η καλλιτέχνης Λουίζα – Μαρία Βασσέλη εικονίζεται στο πιάνο δίπλα στον Τσιγγιρίδη, οι περισσότερες εκπομπές πρέπει να ήταν ζωντανές.


Ακόμα και το 1946 από όπου μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το πρόγραμμα, από ένα απόκομμα του περιοδικού Εδώ Αθήνα, οι ΅μουσικές εκπομπές από δίσκους΅ υπάρχουν μεν αλλά υπερτερούν αισθητά οι ζωντανές.

Δεν θα σχολιάσω εδώ την περιπέτεια του ραδιοφώνου και των ραδιοφωνικών σταθμών κατά την κατοχή, λίγο πολύ κοινή για τους περισσότερους ανθρώπους του ραδιοφώνου. Ο Τσιγγιρίδης φυλακίστηκε από τους Γερμανούς και μετά αποφυλακίστηκε γιατί οι Γερμανοί δεν μπορούσαν μόνοι τους να λειτουργήσουν το σταθμό. Ούτε θα πω για τους σφραγισμένους δέκτες που δεν μπορούσαν να πιάσουν όλους τους σταθμούς και κάποιοι είχαν παραβιάσει το σφράγισμα και τους λειτουργούσαν παράνομα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Για τον παράνομο δέκτη που πιάνει κρυφά BBC - κάπου κάποτε όλοι έχουμε ακούσει.

Αυτό που μου έκανε όμως μεγάλη εντύπωση, όταν οι δέκτες του ραδιοφώνου είχαν αρχίσει να πολλαπλασιάζονται, στα τέλη της δεκαετίας του ’30, είναι το πώς κατάφεραν οι μπόμπιρες της Θεσσαλονίκης να χρησιμοποιούν τις ραδιοφωνικές εκπομπές για να δίνουν σινιάλο συνάντησης. Η στέγη του σταθμού ήταν τσίγγινη. Τα παιδιά λοιπόν έριχναν πέτρες στη στέγη του στούντιο – δεν υπήρχε ηχομόνωση – που μεταδιδόταν από τα μικρόφωνα μια και οι εκπομπές ήταν ζωντανές, ώστε να το λάβουν οι υπόλοιποι της παρέας και να συναντηθούν.

5 σχόλια:

Idom είπε...

Αγαπητή Πόλυ!

Με γεια το new look τού blog!
Το προτιμώ από το προηγούμενο, αν και το προηγούμενο ήταν πιο eco-friendly εξ αιτίας των σκοτεινών αποχρώσεων (δεν κάνω πλάκα για αυτό, υπάρχουν υπολογισμοί για το πόσο περισσότερο ρέυμα καταναλώνεται όταν η εικόνα στην οθόνη είναι φωτεινή αντί σκούρα).

Ξεκινώ με ένα αίνιγμα:
τι ήχο κάνει μία βροχή φωτόνιων που προσκρούει σε τσίγγινη στέγη;
...

Καταπληκτικό post!
Καταπληκτικός ο "μεγαλέκτης"!
Μπράβο στον Τσιγγιρίδη.
Απίστευτο το ότι οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να χειριστούν οι ίδιοι τον σταθμό. Υποτίθεται ότι ήταν ... Fuehrer (leaders) στην τεχνολογία. Υπάρχει απάντηση;
Άλλο "κουφό" αυτό με τους μπόμπιρες. Τελείως παράγκα ήταν ο σταθμός! Και τι γινόταν όταν έβρεχε και δη καταρρακτωδώς; Οι ακροατές (θα) άκουγαν "παράσιτα";!
Επισκέφτηκα την ιστοσελίδα αλλά αφήνει πολλές απορίες αναπάντητες!

Απάντηση αινίγματος:
Planck, Planck, Planck...

Idom

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Παρακαλώ επιτρέψτε μου να είμαι εντός τόπου και εκτός θέματος. Εύχομαι καλορίζικο το ανανεωμένο πρόσωπο των Πινακίδων - εκτός από το κίτρινο υπάρχει βέβαια και το αναστάσιμο λευκό κερί - όσο για τα αρωματικά κεριά, δεν χρειάζεται να δανεισθείτε την πολυχρωμία τους, φροντίζετε να διαχέετε το άρωμά τους στα κείμενά σας!

ναυτίλος είπε...

Καιρός να ασχοληθούμε και λίγο με το ραδιόφωνο , αρκετά με την τηλεόραση.Χρόνια τώρα ακούω μόνο ραδιόφωνο και κάθε Κυριακή πάντα το Θέατρο (άλλη αίσθηση το ραδιοφωνικό θέατρο).

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

@Idom

ευχαριστώ για το ποδαρικό στις ανακαινισμένες πινακίδες και για ]το ευφυές - όπως πάντα - αινιγματάκι.

Για το ερώτημά σου το μόνο που μπορώ να πω μια και ο Τσιγγιρίδης ήταν σπουδαγμένος στη Γερμανία ότι η λειτουργία του πομπού απαιτούσε ειδικές γνώσεις που δεν τις ειχαν.

@GDE_x
ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια, σας άφησα τις ευχές μου στο ιστολόγιό σας

@ναυτίλε,

λίγο ακόμα ραδιόφωνο στο επόμενο ποστ. Εγώ άκουγα το θέατρο της Τετάρτης (μια γενιά πριν από σας)

Τάκης είπε...

Από τον πρώτο τσίγγινο ραδιοφωνικό σταθμό...στη γενιά του ipod με δέκτη ραδιοφώνου!Αλήθεια, μεγάλο χάσμα...