Κυριακή 11 Μαΐου 2008

...και μην το γράψεις, πάρε και φάγε το



(mappa beatina ειδικός τύπος αναπαράστασης του χάρτη του κόσμου, όπως προκύπτει από τις μικρογραφίες στα Σχόλια στην Αποκάλυψη του Beato di Liebana)


Το περασμένο Σάββατο(10/5),διάβασα στην “Άλλη όψη” στο ανάστροφο “επί-θετο” της Ελευθεροτυπίας το κείμενο του κ. Αντώνη Σουρούνη “Συγγραφή και μαγειρική” που αναφέρεται στη χρήση των μεταφορικών εκφράσεων που συνδέουν την συγγραφή ενός βιβλίου με την προετοιμασία του φαγητού. Η έκφραση της φίλης του της μαγείρισσας “ τι μαγειρεύεις;” όταν απευθύνεται στο συγγραφέα για το γραπτό του ή “ το φαϊ μου έγραψε” για το φαγητό της, επιβεβαιώνουν την εύστοχη χρήση του όρου (βλ. παρατήρηση της περασμένης ανάρτησης (29/4)) για την “κουζίνα του συγγραφέα” όπου κατά τη γνώμη μου η χρήση του όρου κουζίνα είναι εύστοχη σε αντιδιαστολή όπως πάντα με το “κουζίνα” του ιστορικού ή του ζωγράφου. Μου ήρθαν ακόμα στο νου οι πασίγνωστες μεταφορικές εκφράσεις “βιβλιοφάγος – βιβλιοφαγία” που συνδέουν την ανάγνωση με την κατανάλωση του φαγητού και φυσικά το καλύτερο, το περίφημο επεισόδιο στο τέλος του γνωστού μυθιστορήματος του Ουμπέρτο Έκο, όπου ο μισότρελλος καλόγερος Χόρχε καταβροχθίζει κυριολεκτικά το βιβλίο του Αριστοτέλη προφέροντας λόγια από την Αποκάλυψη:


“ ...Είπε, και με τα λιπόσαρκα και διάφανα χέρια του άρχισε να σκίζει αργά, σε κομμάτια και λωρίδες, τις μαλακές σελίδες του χειρόγραφου, και να βάζει τα κομμάτια στο στόμα του, μασώντας αργά σαν να έτρωγε κάποια όστια που ήθελε να την κάνει σάρκα από τη σάρκα του.
[...]
Σφράγισε αυτό που ελάλησαν οι επτά σάλπιγγες και να μην το γράψεις, πάρε και φάγε το, θα σου πικράνει την κοιλιά μα θα 'ναι γλυκό σαν μέλι στο στόμα σου. Βλέπεις; Τώρα σφραγίζω αυτό που δεν έπρεπε να ειπωθεί, μέσα στον τάφο που γίνομαι.”

Ξεσκόνισα λοιπόν (κυριολεκτικά) το “Όνομα του Ρόδου”, μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη - εκδόσεις Γνώση 1985 και αντέγραψα το απόσπασμα από τις σελίδες 631 – 632. Τότε, πριν 23 χρόνια δηλαδή ήμασταν στις Βρυξέλλες και το πρώτο αντίτυπο του βιβλίου αυτού που είχα δει ήταν η γαλλική μετάφραση που διάβαζε μια φίλη. Θυμάμαι ότι έλεγε ότι είναι αστυνομικό αλλά όχι ακριβώς αστυνομικό έχει και άλλες προεκτάσεις. Μας παραξένευε τότε ένα τέτοιο βιβλίο. Δεν ήταν ο κόσμος γεμάτος μεσαιωνικό μυστήριο.


Η ελληνική έκδοση - σε αντίθεση με το ιταλικό πρωτότυπο - είχε μεταφρασμένα τα περισσότερα λατινικά αποσπάσματα. Ούτε η γαλλική έκδοση τα είχε μεταφρασμένα. Οι έλληνες αναγνώστες λοιπόν ήταν σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους Ιταλούς και τους Γάλλους (τουλάχιστον)
Θυμάμαι λοιπόν τους δύο Ιταλούς φίλους μας στις Βρυξέλλες, που μόλις είδαν ότι το “αντίγραφο” υπερτερεί του πρωτότυπου ενθουσιάστηκαν που επιτέλους θα καταλάβαιναν τα λατινικά παραθέματα και μας ζήτησαν να τους τα μεταφράσουμε (από την ελληνική μετάφραση). Θα ήθελα πολύ να το μάθαινε αυτό ο συγγραφέας αν γινόταν γιατί πιστεύω πως ή ήταν όσο δεν παίρνει ελιτιστής ή υπερεκτιμούσε τη λατινομάθεια των συμπατριωτών του.
Θυμάμαι ακόμα πως είχαμε πάει τότε να παρακολουθήσουμε μια διάλεξη του Umberto Eco για τα σχόλια στην Αποκάλυψη του μοναχού Beato di Liebana *, στις Βρυξέλλες. Καταλάβαμε τα μισά γιατί η μισή διάλεξη ήταν στα λατινικά. Σήκωνε το δεξί του χέρι – για να δηλώσει εισαγωγικά – και άρχιζε να μιλάει λατινικά. Μετά κατέβαζε το χέρι του και ξαναγύριζε στα γαλλικά που το ακροατήριο φυσικά μπορούσε να καταλάβει. Από ένα σημείο και μετά έπαψα να προσέχω και άρχισα να μετράω πόσες φορές σήκωνε και κατέβαζε το χέρι και μετά άρχισε η γνωστή καζούρα που κάνουν οι 'Ελληνες όταν διαφωνούν, οπότε από την ομιλία του 'Εκο θυμάμαι μόνο αυτό. Ούτως ή άλλως, το ότι είχα απολαύσει το όνομα του Ρόδου δεν σήμαινε ότι μπορούσα με τον ίδιο τροπο να παρακολουθήσω οποιοδήποτε κείμενο του Εκο για τη σημειολογία ή το Μεσαίωνα. Ακριβώς έτσι και η βασίλισσα Βικτωρία ενθουσιασμένη από την ανάγνωση της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων ζήτησε από τους αυλικούς της να της φέρουν και τα υπόλοιπα βιβλία του Λ. Κάρολ. Αυτοί ακούμπησαν τότε στα πόδια της εμβρόντητης βασίλισσας μια στοίβα από βιβλία μαθηματικών.



(Ο κατακλυσμός του κόσμου, από τον κώδικα του Αγίου Σεβήρου (11ος αιώνας). Είναι παράδειγμα μικρογραφίας όπως αυτές στα Σχόλια στην Αποκάλυψη. Λέγεται ότι ενέπνευσε την Γκουερνικα του Πικάσσο.)


* Το κείμενο αυτό - “ Παλίμψηστο στον Beato” από το 1989 είναι διαθέσιμο στους Έλληνες αναγνώστες στην καλαίσθητη έκδοση του Εκδοτικού Οργανισμού Θεσσαλονίκης (απόδοση στα Ελληνικά Θεοδ. Ιωαννίδης) με τις υπέροχες μοζαραβικές μικρογραφίες.

3 σχόλια:

Idom είπε...

Πόλυ, μού άνοιξε η όρεξη για ... διάβασμα από αυτήν σου την ανάρτηση, στην οποία δεν είχα στοχοπροσηλωθεί τον περασμένο καιρό.

Αυτό που δεν κατάλαβα είναι γιατί ο Ουμβέρτος Έκος ανεβοκατέβαζε το χέρι για να ανοιγοκλείσει νοητά εισαγωγικά, αφού όλοι καταλάβαιναν ότι άλλαζε γλώσσα (αφού ... δεν καταλάβαιναν την άλλη).

Idom

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Idom

καλησπέρα, χαίρομαι που σου άνοιξε η ...όρεξη όντας απολύτως στο πνεύμα της αναρτήσεως.

Ο Ουμπέρτο της Μπολώνια - έτσι θα τον αναγνωρίσεις στο βιβλίο - μιλούσε με πολύ ζωντανή και χρωματισμένη φωνή αλλά επί της ουσίας προσκολημένος σε ένα κείμενο - που θα σε γελάσω γιατί δεν μπορώ να θυμηθώ - αν το είχε μπροστά του ή αν το έλεγε από στήθους.

Σαν καλός πανεπιστημιακός και δοκιμιογράφος, του ήταν αδύνατο να αντισταθεί στον πειρασμό να βάλει τα παραθέματα σε εισαγωγικά και να το διαβάσει όπως το είχε γράψει. Φαντάσου να τα είχε γράψει με Italics και τότε να έγερνε στο πλάι κάθε φορά που έφτανε σε παράθεμα!

Ευχαριστώ που πέρασες.

Idom είπε...

Χα, χα, χα! Καλό!
(τα italics)

Idom