Παρασκευή 29 Μαΐου 2009

«Πάνω σε ένα όνειρο του Ντύρερ»: πορτρέτο του καλλιτέχνη στο άνθος της ηλικίας του

Ξημερώνοντας την Τετάρτη προς την Πέμπτη μετά την Πεντηκοστή [7 – 8 Ιουνίου 1525], ο Άλμπρεχτ Ντύρερ κατέγραψε ξυπνώντας, ένα όνειρο που μόλις είχε δει. Την περιγραφή του – ιστόρηση - του ονείρου συνόδευσε και με ένα βοηθητικό σχεδίασμα.
Το κείμενο και εκείνο το σχέδιο του Ντύρερ, το «Όραμα» που βρίσκεται στο Μουσείο της Βιέννης, παρατίθενται στο δοκίμιο της Μαργκρερίτ Γιουρσενάρ που έχει τίτλο «Πάνω σε ένα όνειρο του Ντύρερ»[1].

Η αναλυτική περιγραφή των ονείρων – όχι με σκοπό την καλλιτεχνική τους μετάπλαση - αλλά την καθεαυτό καταγραφή της ονειρικής εμπειρίας έχει απασχολήσει και αλλού την συγγραφέα των Απομνημονευμάτων του Αδριανού. Στο βιβλίο της «Τα όνειρα και οι μοίρες» [2] μάλιστα καταπιάνεται συστηματικά με την καταγραφή των τόπων και των προσώπων που εμφανίζονται στα όνειρά της. Μια και θεωρεί την καταγραφή αυτή υψίστης σημασίας για την κατανόηση και την χαρτογράφηση της ανθρώπινης ψυχής προσπαθεί να περισώσει τα όνειρά της από την λογοτεχνική μεταμόρφωση, προσδοκώντας ίσως την έλευση ενός ερευνητή των σκοτεινών περιοχών της ανθρώπινης ψυχής που ως άλλος Βάσκο ντε Γκάμα ή Χριστόφορος Κολόμβος θα επιχειρήσει κάποτε να την χαρτογραφήσει.
Το όνειρο λοιπόν του Ντύρερ, θεωρείται από τα λιγοστά «αυθεντικά» όνειρα που μας έχει κληροδοτήσει το παρελθόν. Εννοείται ότι η Γιουρσενάρ δεν θεωρεί αυθεντικά τα όνειρα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, που μοιάζουν με τους πίνακές του, ούτε και τα «οδυνηρά όνειρα» του Δάντη στη Vita Nuova που τοποθετούνται στο «μεταίχμιο ανάμεσα στο όνειρο και το εν εγρηγόρσει όναρ και την visio intellectualis» που χαρακτήριζε τόσους και τόσους καλλιτέχνες της εποχής εκείνης.

Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε σ’ αυτό την ακραία περίπτωση του φίλου/alter ego του Ρ.Λ. Στήβενσον που εκμεταλλεύεται λογοτεχνικά τα «ανθρωπάκια» και τις παραστάσεις που δίνουν κάθε βράδυ στο θέατρο του μυαλού του, εξιστορώντας τις περιπέτειες χαρακτήρων που εμφανίστηκαν σε τέτοιες σκοτεινές περιοχές όπως ο Ντόκτορ Τζέκυλ και Μίστερ Χάιντ. [3]

Ας επιστρέψουμε όμως περίφημο «Όραμα» του Ντύρερ και ας αντιγράψουμε την καταγραφή του:

"Τη νύχτα της Τετάρτης προς την Πέμπτη μετά την Πεντηκοστή [7-8 Ιουνίου 1525] είδα στον ύπνο μου αυτό που απεικονίζει το παραπάνω σχεδίασμα: ένα πλήθος από σίφουνες να πέφτουν από τον ουρανό. Ο πρώτος έπεσε στη γη σε μιαν απόσταση τεσσάρων λευγών: το τράνταγμα και ο πάταγος ήταν τρομαχτικά, και όλη η περιοχή καταπλημμύρισε. Τρόμαξα τόσο πολύ, ώστε ξύπνησα. Έπειτα, οι άλλοι σίφουνες, που η δριμύτητα και ο αριθμός τους ήταν φοβερός, ενέσκηψαν πάνω στη γη, άλλοι σε μεγαλύτερη απόσταση και άλλοι πιο κοντά. Και έπεφταν από τόσο ψηλά, ώστε φαίνονταν όλοι τους να κατεβαίνουν σιγά – σιγά. Όταν όμως ο πρώτος σίφουνας κόντευε να πέσει στη γη, η πτώση του έγινε πιο γρήγορη και τη συνόδευε τέτοιο μπουμπουνητό και τέτοια λαίλαπα που ξύπνησα τρέμοντας σύγκορμος κι έκανα ώρα να συνέλθω. ΄Ετσι ώστε μόλις σηκώθηκα, ζωγράφισα αυτό που φαίνεται παραπάνω.
Ο Θεός φέρνει όλα τα πράγματα προς το καλύτερο.”
Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ διαβάζει λοιπόν τις σημειώσεις του Ντύρερ και χαράσσει μια προσωπική ερμηνευτική πορεία προσπαθώντας να πάρει σοβαρά υπόψη της αλλά και να μην ακολουθήσει υποχρεωτικά τις τρέχουσες ερμηνείες της εποχής της.

Χαρτογραφεί λοιπόν την ψυχή του Ντύρερ ή φτιάχνει το πορτρέτο του με τα υλικά των δικών της αναγνώσεων και των δικών της εμμονών; Ποιος Ντύρερ είναι αυτός που ονειρεύτηκε αυτή τη λαίλαπα και τα μπουμπουνητά;

Ο χαράκτης των σκηνών της Αποκάλυψης; Ο αστός της Νυρεμβέργης που προσχώρησε στη Μεταρρύθμιση; Ο ζωγράφος που επιχείρησε να αποδώσει το σχήμα και τη μορφή του ρινόκερω χωρίς να τον έχει δει; Ή μήπως κάποιος άλλος;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξουμε λοιπόν δεν είναι ο τρόμος, η λαίλαπα των ήχων και τα τραντάγματα, αυτά που γράφει και αναφέρει ο Ντύρερ στην περιγραφή του αλλά κάτι που δεν αναφέρει καθόλου ενώ ίσως θα ήταν αναμενόμενο και η προσεκτική αναγνώστρια και ακαδημαϊκός υπογραμμίζει την έλειψή του: Το όνειρο την εντυπωσιάζει
«επειδή δεν περιέχει κανένα σύμβολο».
Μήπως σε αυτό μπορεί κανείς να διακρίνει τον αντίκτυπο που είχαν στον Ντύρερ οι αναταραχές που του προκάλεσε η Μεταρρύθμιση και ενδεχομένως η ένταξή του στις τάξεις της προς το τέλος του βίου του;
Μήπως ένας ψυχαναλυτής να υπέθετε ότι ο Ντύρερ κατατρύχεται από την έμμονη ιδέα του νερού; Η ίδια το αποκλείει, θεωρώντας ότι «το νερό κατέχει μικρή θέση στη ζωγραφική ή τη χαρακτική του Ντύρερ, και η όψη του δεν είναι καθόλου μα καθόλου καταστροφική».

Επομένως μη βρίσκοντας σε άλλα έργα του μεγάλου ζωγράφου ζοφερές αναφορές σε κατακλυσμούς ή σε πλημμύρες μένει η καταγραφή ενός κοσμικού δράματος σε όνειρο, όπου ο οραματιστής – καταγραφέας - θεατής περιγράφει με ακρίβεια φυσικού επιστήμονα. Το φαινόμενο λοιπόν κατά Γιουρσενάρ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί είναι μοναδικό, περιγράφει μια συγκλονιστική κατάσταση – τον τρόμο του κοιμώμενου - ο οποίος όμως περιγράφει αποστάσεις, διαστάσεις και ήχους ως να διέκοπτε τον ύπνο του για να μην παραλείψει το παραμικρό και μετά να βυθιζόταν στο ανελέητο όραμα.

Εκεί που επιμένει ιδιαιτέρως η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ είναι στην ορθολογική – μεταρρυθμιστική τρόπον τινά όψη του ονείρου:

«Το επαναλαμβάνω δεν υπάρχει θρησκευτικό σύμβολο προστεθειμένο στο περιθώριο, ούτε εκδικητές άγγελοι που να δηλώνουν την οργή του Θεού, ούτε αλχημιστικό σύμβολο «των δυνάμεων που φέρονται προς τα κάτω» - ανώφελο μπροστά στη τρομερή καταφορά των καταρρακτών»
Το κλειδί λοιπόν της ερμηνείας είναι στο ότι ο Ντύρερ ήταν χριστιανός, «κληρονόμος της και ανυπέρβλητος ερμηνευτής της Μεσαιωνικής ευλάβειας» αλλά και «αστός της Νυρεμβέργης που προσεχώρησε στη Μεταρρύθμιση».

Και η καταληκτική φράση «Ο Θεός φέρνει τα πράγματα προς το καλύτερο» επιβεβαιώνει είτε μια ειλικρινή και ευλαβή αισιοδοξία που ως ένα μηχανικό «σταυροκόπημα που του επιτρέπει να βγει αλώβητος από το όνειρο» ή ένα Ντύρερ που διαθέτει μια
"περιεσκεμμένη δήλωση υποταγής στην τάξη των πραγμάτων",
που είναι χαρακτηριστικό ενός αυθεντικά θρησκευτικού μεγάλου πνεύματος, όπως ο Μάρκος Αυρήλιος ή ο Λάο Τσε.
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η Γιουρσενάρ βλέπει τον δεύτερο Ντύρερ, ως ένα επίγονο του προσφιλούς της Αδριανού όπου χωρίς αντίφαση στα βάθη της ψυχής του αποδέχεται με εμπιστοσύνη και συγκατατίθεται στην τάξη των πραγμάτων.

Ο Ντύρερ αυτός πιστεύω αν ήταν δυνατόν, εκτός από την καταγραφή του οράματος θα συνέγραφε και αυτός τα Απομνημονεύματά του ως άλλος Αδριανός. Ίσως αυτό δεν έγινε γιατί ο Ντύρερ της έχει ενσωματώσει, πριν γίνει ο αστός της Νυρεμβέργης, στοιχεία από τον Ζήνωνα τον Αλχημιστή της Αβύσσου, δηλαδή του Νιγκρέντο του Μαύρου Έργου της Αλχημείας.

Πώς να ξεφύγεις από τις δεσμεύσεις ενός έργου που βρίθει αλχημιστικών συμβολισμών όπως η περίφημη Μελαγχολία; Μπορεί κανεις να αγνοήσει τα πυθαγόρεια τετράγωνα, τα πλατωνικά στερεά, την κλεψύδρα του Κρόνου, το ουράνιο τόξο που προαναγγέλλει το επόμενο στάδιο της αλχημιστικής μεταμόρφωσης και να εφησυχάσει κοιτώντας το όραμα «χωρίς κανένα σύμβολο»;

Αυτό που θα αποτολμούσα να παρατηρήσω, με την ασφάλεια της απόστασης και το ακαταλόγιστο της ερασιτεχνικής ματιάς είναι μια διαφορετική χρήση των συμβόλων και των εικόνων από τον Ντύρερ. Η υπερχρήση τους στη Μελαγχολία και στα χαρακτικά της Αποκάλυψης φανερώνουν το αυτονόητο, ότι δηλαδή ο 16ος αιώνας είναι ένας αιώνας συμβόλων και διαμεσολαβημένων θεωρήσεων της πραγματικότητας μέσα από τα κείμενα και τις εικόνες των γραφών και των φωτεινών και σκοτεινών – πάντα γοητευτικών όμως - παραδόσεων του Μεσαίωνα.

Ας μην ξεχνάμε ότι το νερό που βλέπει ο Ντύρερ, ο ευλαβής χριστιανός, δεν είναι το νερό από κάποιο ποταμάκι που ενδεχομένως υπάρχει σε άλλα έργα του. Πρόκειται για νερό «που πέφτει από τον ουρανό». Σύμφωνα λοιπόν με την κοσμολογία της Βίβλου, που σαν μεταρρυθμιστής μελετά πρόκειται για άλλου είδους νερό.

Ας θυμηθούμε τις πρώτες αράδες της Γενέσεως:

«και διεχώρισεν ο θεός ανά μέσον του ύδατος, ο ήν υποκάτω του στερεώματος και ανά μέσον του ύδατος του επάνω του στερεώματος. Και εκάλεσεν ο Θεός το στερέωμα ουρανόν» Γεν 1, 7-8.
Το νερό λοιπόν που βρίσκεται π ά ν ω α π ό το σ τ ε ρ έ ω μ α ανακαλεί το α ρ χ έ γ ο ν ο χ ά ο ς , λόγω της διαφορετικής του φύσεως από αυτό των ποταμών και των θαλασσών.
Πρόκειται λοιπόν για ένα κοσμικό δράμα, για ένα σοβαρό κίνδυνο που θα καταλύσει την συναγωγή των υδάτων επαναφέροντας το αρχέγονο χάος; Όλα είναι πιθανά όταν ανοίγει το στερέωμα. Πόσο διαφορετική φαίνεται η σκηνή της βάπτισης του Χριστού στα αγιασμένα έκτοτε ύδατα του ποταμού όταν ανοίγει και πάλι το στερέωμα αλλά για να εμφανιστεί τότε το Πνεύμα εν είδει περιστεράς…
Ή μήπως δεν πρόκειται για διαφορετική στιγμή; Η μέρα του ονείρου – ο Ντύρερ δηλώνει τυπικά και με ακρίβεια την ημερομηνία αλλά κανείς δεν την προσέχει – την νύχτα δηλαδή « της Τετάρτης προς την Πέμπτη μετά την Πεντηκοστή» είναι η μέρα που ανακαλεί πάλι την Επιφάνεια του Αγίου Πνεύματος, όχι με τη μορφή περιστεριού αλλά πύρινων γλωσσών που κάθισαν πάνω στις κεφαλές των Αποστόλων και τους έδωσαν τη δυνατότητα μέσω της φώτισης να μιλούν γλώσσες.


Νομίζω λοιπόν ότι ο Ντύρερ εκφράζει το προσωπικό του άγχος της φώτισης. Η εξ αποκαλύψεως φώτιση - εκείνης της ημέρας που είδε το όνειρο δηλαδή μετά την Πεντηκοστή – με το αναπόφευκτο άνοιγμα του στερεώματος μπορεί να ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου και να απελευθερώσει το αρχέγονο ύδωρ το υπεράνω του στερεώματος. Οι ομιλούσες φλόγες λοιπόν έχουν τη μορφή ηχηρών σιφώνων ύδατος.


[1] Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, Η σμίλη του Χρόνου, μετάφραση Νίκου Δομαζάκη και Ιωάννας Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή (1993)

[2] Ενυπνιογράφοι και καταγραφείς ονείρων της Μ. Θεοδοσοπούλου στο:
http://maritheodo.blogspot.com/2008/05/blog-post_30.html

[3] Robert Louis Stevenson, Περί της ηθικής του συγγραφικού επαγγέλματος, Μετάφραση Κατερίνα Ηλιοπούλου – Νάσια Ντινοπούλου, Εκδ. Printa (2005)

[4] Σάββα Αγουρίδη, «Ποταμός εκπορεύεται εξ Εδέμ…», Η Καθημερινή 7 ημέρες, Κυριακή 20 Ιουλίου, 2. Τα μυθολογικά του νερού στο: http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2003/07/20072003.pdf

Πηγές εικόνων
http://www.blessedsacramentcc.org/Ministries/info/MusicalOfferings/pentecost.jpg
http://godspace.files.wordpress.com/2008/04/mildorfer_pentecost340x600.jpg
http://members.chello.nl/~l.de.bondt/JohnBaptist.jpg
http://www.logoi.com/pastimages/img/jesus_1.jpg
http://br.geocities.com/reinaldochaves/imagens/melancolia.jpg
http://briancarnold.files.wordpress.com/2009/02/albrecht_durer_apocalypse_of_st_john_the_dragon_with_the_seven_heads.jpg http://www.wga.hu/art/d/durer/2/16/2/12dream.jpg
http://www.masterworksfineart.com/inventory/durer/prev_durer2275.jpg (Pentecost, the small Passion)
http://2.bp.blogspot.com/_U_ERG5dylLw/SL1gybY1WQI/AAAAAAAAAzs/kr9EijSTCQk/s400/durer-rhinoceros.jpg
http://www.masterworksfineart.com/images/artists_bio/durer.jpg
http://en.structurae.de/files/photos/r0002001/hadrien01.jpg
http://www.ifp.cz/IMG/851_l_oeuvre_au_noir.jpg
http://www.notablebiographies.com/images/uewb_09_img0659.jpg
http://3.bp.blogspot.com/_COZYkTC_UKs/SUnOepWBilI/AAAAAAAAAAM/Hxs3zCx_t94/s320/6a00d83451c23269e200e5531319938833-800wi.jpg
http://terresdefemmes.blogs.com/photos/portraits_dauteures/marguerite_yourcenar.JPG

11 σχόλια:

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αγαπητή Πόλυ
χαιρετίζω και αυτή την ανάρτησή σου΄, μόλις την είδα
Μετά την ανθρωπολογική ερμηνεία των ονείρων, τη διακειμενικότητα των ονείρων στη λογοτεχνία, την φροϋδική ερμηνευτική τους αλλά και τη λακανική μεταγραφή τους και στην κοινωνική σκέψη (λ.χ. Ζίζεκ) δεν γνωρίζω άλλη μέθοδο. Θα επανέλθω ίσως για να ανταλλάξω όνειρα με όνειρα. Ναι αυτό θα είναι πιο κοντά σε αυτό που θα ήθελα να σχολιάσω. ΄Ονειρα με όνειρα ή μήπως όνειρα αντί ονείρων;
Για να δούμε.
:)
Βαγγέλης

Ανώνυμος είπε...

Ολα τα εμπεριέχει η ανάρτηση Πόλυ και ακόμα περισότερα.
Αξίζει να προσθέσει κανείς μία παράλειψη. Τον κύκλο του Νερού απτή Γη στον Ουρανό. Ναι μεν εχωρίσθησαν τα νερά τα Γήϊνα απτά Ουράνια αλλά δεν παύουν να επικοινωνούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Οσο περισότερο αυξάνουν οι γήϊνες συναλλαγές της Παγκοσμιοποίησης τόσο περισότερο ξεπλένονται στα νερά των ποταμών και των θαλασσών, τόσο περισότερο έχουν χρείαν εξατμίσεως και αποκάθαρσης μεταβαίνοντα εις ουρανούς και απο εκεί εξαγνισμένα επιστρέφουνε σαν σίφουνες του Ντύρερ.
Αρα κατά τη γνώμη μου ο Ντύρερ διακατέχεται απο τα βρώμικα νερά της αστικής και εκμηχανισμένης εποχής και του αναπόφευκτου μέλλοντος αλλά αναζωογονείται απτό Οραμα του βιολογικού-φυσικού καθαρισμού των που σαστίζει αλλά και σώζει σαν τον Σίφουνα.
Ο Αδριανός θεωρείται ο κατ' εξοχήν Κτήτωρ αυτοκράτωρ. Ο Οικοδόμος και Αρχιτέκτων του Κτιστού κόσμου. Χρησιμοποίησε τον στρατό για την μάχη της ανοικοδόμησης απο την Βρετανία έως την Μέση Ανατολή. Αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με τον εβραϊκό πολιτισμό κατ' εξοχήν άϋλο. Πιθανόν η Γιουρσενάρ επιδιώκει να συνθέσει αυτή τη μονομέρεια του Αδριανού με το άυλο της τέχνης του Ντύρερ.
καλό σαβατοκύριακο

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Επιτέλους στο οποίο η ανθρώπινη εμπειρία - εκπροσωπούμενη από την Γιουρσενάρ - δε βλέπει κανένα σύμβολο.
Εμμέσως (όχι τόσο εμμέσως) η Γιουρσενάρ επιτελεί την πράξη της ειρωνείας. Ειρωνεία σημαίνει και υποδύομαι πως αγνοώ. Κι η Γιουρσενάρ υποδυόμενη πως αγνοεί γίνεται μια αναγνώστρια του κειμένου στο οποίο έχει γραφεί το όνειρο του Ντύρερ από τον ίδιο. Μην ξεχνώντας πως η Μεταρρύθμιση εγκαινιάζεται με τη συω-ΓΡΑΦΗ των θέσεων του Λούθηρου και ακόμη με την μετάφραση και τη συωΓΡΑΦΗ εκ νέου της Βίβλου στη γλώσσα τη Γερμανική της περιόδου. Μη λησμονώντας πως η Μεταρρύθμιση πάει χέρι- χέρι με τον Γουτεμβέργιο εγχείρημα-διακύβευμα.
Ο Ντύρερ γράφει το όνειρό του. Η Γιουρσενάρ το διαβάζει. Και ως "αγνοούσα" δεν βλέπει καθώς διαβάζει κανένα σύμβολο.
Μα το να βλέπεις ή να μη βλέπεις σύμβολα σε ένα κείμενο, σε ένα γραμμένο κείμενο, και μάλιστα να επιμένεις να μην βλέπεις τίποτα το μεταφυσικό, το συμβολικό του παράδοξου, όταν εκείνος που το καταγράφει ως βίωμά του επικαλείται το θείο και άρα η κατάληξη της γραφής του προσδίδει συμβολισμό σε ό,τι έχει προηγουμένως γράψει, ΑΥΤΗ Η ΕΠΙΜΟΝΗ ΤΟΥ ΔΕ ΒΛΕΠΩ ΣΥΜΒΟΛΑ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙ ΚΑΤΙ (γιατί ασφαλώς αν διάβαζε αυτό το όνειρο ο Γιουνγκ ( Ο ΄Ανθρωπος και τα Σύμβολά του-για δείτε τι διαβάζει και πώς αυτός στον Ντύρερ)ή ένας ανθρωπολόγος ή ένας Φρόυντ ή ένας θρησκειολόγος θα έβρισκε κάλλιστα σύμβολα).
Bαγγέλης Ιντζίδης

βαγγελης ιντζιδης είπε...

[2]
Η Γιουρσενάρ ΟΜΩΣ διαβάζει ένα κείμενο και προτείνει μια ΄πράξη ανάγνωσης και κατανόησης στην οποία δεν ενδημεί κανένας συμβολισμός. Εκπληκτικό και πολλαπλώς σημαίνον.
Τι θα προκύψει - διερωτάται με τον τρόπο της η Γιουρσενάρ - αν διαβάσουμε όλα τα κείμενα δίχως να αναζητούμε ή και δίχως να αναγνωρίζουμε τα σύμβολα. Τι σημαίνει ανάγνωση δίχως και πέρα από κάθε ερμηνευτική...Τι σημαίνει διαβάζω απαλλαγμένη από κάθε αναζήτηση ερμηνείας...απαλλαγμένη από κάθε συμβολοποίηση - δηλαδή συμπύκνωση κάθε προηγούμενης εμπειρίας (πολιτισμικής, αναγνωστικής, κειμενικής κ.ο.κ.). Ακόμη ηχούν στα αυτιά μου τα λόγια της σε εκείνη τη διάλεξη των Αθηνών.
Αυτο διερωτάται...Πώς θα ήταν η ανάγνωση αν εγώ ήμουν η πρώτη αναγνώστρια επί της γης...Και πώς θα ήταν τα όνειρα αν ήμουν ο πρώτος άνθρωπος που βλέπει όνειρα δίχως κανέναν θεϊκό προορισμό...διερωτάται ο Ντύρερ...
Αν απλώς κατέγραφα δίχως αναφορά ή και αναγωγή στο θεϊκό και το γήινο με όρους βιβλικής ερμηνείας...(Μεταρρύθμιση και αντιμεταρρύθμιση γαρ...ο 16ος αι. που προετοιμάζει τον αιώνα όπου αναδύεται ο αστισμός,δηλ. τον 17ο αι. του Σπινόζα (αυτός με την Ηθική του κτύπησε τη θεμελίωση της ηθικής του αστισμού πριν ασκήσει τη δύναμή της η αστική τάξη και του Ντεκάρτ (που θεμελίωσε τη νομιμοποίηση της αναδυόμενης δύναμης των αστών πριν από τη Γαλλική Επανάσταση).
Πώς είναι λοιπόν να γράφω και να διαβάζω και να βλέπω και να μιλώ "προσποιούμενος" άγνοια κάθε προηγούμενης ανάγνωσης,γραφής,ομιλίας, βλέμματος, κάθε κοινωνικής συγκρότησης του ερμηνεύειν, δηλαδή κάθε συμβολικού...
Πώς είναι η "πρωτογραφή" και η "πρωτοανάγνωση";
Πώς είναι όταν υποδυόμενος άγνοια (ειρωνεία) μιλάς ή γράφεις και διαβάζεις για τα πράγματα ακόμη και για εκείνα που είναι πλασμένα από την άυλη ύλη των ονείρων και της ψυχής;
Αυτό το ερώτημα ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΑΙΜΟΝΙΚΌ ΕΡΩΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΙΚΟΥΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΙΤΙΑ ΠΥΡΑΣ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΑ ΤΟΥ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ (και)ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΎ ΠΟΛΕΜΟΥ
Σε αυτό το ερώτημα επειδή ενέχεται η ειρωνεία ενδημεί η ανάδυση του δυτικού νεοτερικού μυθιστορήματος...
Δεν είναι η γη και ο ουρανός σύμβολα.Είμαι εγώ, αυτό το cogito ergo sum - το υποκείμενο που έναν αιώνα αργότερα ως υποκείμενο του Ντεκάρτ - θα συνδέσω τα φαινόμενα και δια μέσου του υπο-κειμένου όλα τα κείμενα θα έχουν υπόσταση εφόσον το υπο-κείμενο των κειμένων είμαι εγώ...η δική μου φωνή που θα προσδώσει στην ήδη συμβολοποιημένη πραγματικότητα την αποσυμβολοποίησή της και την επανασυμβολοποίησή της μέσω της ειρωνείας από εμένα που τώρα διαβάζω και τώρα γράφω...υποδυόμενος την άγνοια όλων των προηγούμενων...
Κυρίες και Κύριοι
η νεοτερικότητα και η μετανεοτερικότητας σε ένα...το ενδεχόμενο της ανάγνωσης και της κατανόησης...η εποχή της διάκρισης του λογοτεχνικού από το φιλοσοφικό και το κοινωνικό έχει αρχίσει...
Και στην εποχή της Γιουρσενάρ το νόημα του συμβόλου στην Αριστεία της Πτώσης του - La nobless de l' echec - (όπως γράφει και η ίδια).
Bαγγέλης Ιντζίδης

βαγγελης ιντζιδης είπε...

[3]
Από εδώ και πέρα η κυριολεξία και όχι οι μεταφορές από εδώ και πέρα ακούγοντας και διαβάζοντας κυριολεκτικά τη μεταφορά και προσλαμβάνοντας δίχως αναγνωστική υποψία την ειρωνεία (την υποδυόμενη άγνοια για την αγάπη) του Αδριανού, ο Αντίνοος πέφτει στο ποτάμι και πνίγεται...
Αλλά το ποτάμι δεν γίνεται το σύμβολο ενός αιώνιου έρωτα, δεν αποτελεί αποδεικτική κατηγορία στον αιώνα του Διαφωτισμού, που ακολουθεί, το νερό δεν αποσπά μια εκ νέου συμβολοποίηση...
Τα αγάλματα του Αντίνοου σηματοδοτούν απλά και μόνον το γεγονός...το δραματικό...και η κίνηση...από εδώ και στο εξής δεν θα είναι ενταγμένη στην ερμηνεία των κειμένων και στις ανταλλαγές τους...
θα επινοούνται εκ νέου ως κυριολεξίες πρωθύστερων μεταφορών...τα σύμβολα όλα εκ νέου σε διαδικασία επανασυμβολοποίησης των προηγούμενων ερμηνευτικών...
Κι ο 16ος αι...συνεχίζεται είτε προς τη δημιουργική ανοιχτή σκέψη είτε προς την ειρωνεία μιας άγνοιας που ταυτίζεται με τη δύναμη στον ολοκληρωτισμό (έμφαση στο ναζισμό)...
Από τη μια λύτρωση από το παρελθόν της ερμηνείας και από την άλλη απουσία κάθε ερμηνείας για το ανείπωτο έγκλημα του ΄Αουσβιτσς...
Κάθε χειρονομία στη γραφή στην ανάγνωση στη ζωγραφική στη ψυχή κάθε μεταφορά και κυριολεξία είναι πια μια απόπειρα να σπάσει η αλυσίδα και να επανασυνδεθεί ή ως απολύτρωση από δεσμά (μυθιστόρημα) ή ως ολοκληρωτική καταστροφή (η πλήρης απουσία κάθε νοήματος-η γέννηση του ολοκληρωτισμού ως ειρωνική γραφειοκρατία του κυριολεκτικά ανείπωτου και ανείδωτου)...
Η ιστορία σημαίνει την επιλογή...
Και ο Αντίνοος, ως ποιητικό σώμα, την τυφλότητα και την ειρωνεία του Πεσόα αν όχι την ομοφοβία του μέσω μιας οραματικής Πορτογαλλικής Αυτοκρατορίας που συμμετιζόταν παραληρηματικά με τους ολοκληρωτικούς ηγέτες που υποστήριξε στη δική του εποχή(έχει μεταφραστεί ένα εξαιρετικό βιβλίο και για αυτό το θέμα στα ελληνικά).
Το όνειρο του Ντύρερ και η ανάγνωση της Γιουρσενάρ νομιμοποιεί κάθε καταφύγιο εξαφάνισης όπως εκείνα τα καταφύγια των καφκικών υβριδίων (ο άνθρωπος - κατσαρίδα, το ποντίκι που τραγουδά κ.ο.κ.)

Επομένως αναγνωστική ανταλλαγή με προσκόλληση στο παρελθόν των ερμηνειών και των συμβόλων είναι μια ανταλλαγή εκτός ιστορίας; ΄Η μήπως μπορεί και να είναι μια πράξη της κατεξοχήν λογοτεχνικής ιδιότητας, δηλαδή, της ειρωνείας (που και κατά μπαχτίν γεννά το μυθιστόρημα και όχι μόνον); Η αναγνωστική ανταλλαγή θα γίνει μια πρόσδεση΄-δέσμευση στο παρελθόν δίχως δυνατότητα δημιουργίας παρά μόνον με περιθώρια επεξήγησης; ΄Η η αναγνωστική ανταλλαγή είναι να ξαναδούμε το οικείο ως αδαείς και άρα να το δούμε ως ανοίκειο και την μεταφορά ως μια νέα εκδοχή της κυριολεξίας;
Και όλα αυτά θα προχωρήσουν δίχως ή και ερήμην της ιστορίας;
Εγώ λέω και δίχως σύμβολα στον Ντύρερ (με την έννοια που εξήγησα) "και αν μου πάρεις την Ιστορία από το νου άδειο κουφάρι η σκιά μου"[Β.Ι. Η Βιογραφία του Χρόνου).
Βαγγέλης Ιντζίδης

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη,

Ευχαριστώ από καρδιάς για τα έξοχα και επαρκή σου σχόλια. Διευρύνουν το πεδίο της συζήτησης –αναμενόμενο όταν μπαίνεις εσύ στο παιχνίδι– από μια ανάρτηση-υπόμνημα σε ένα δοκίμιο για ένα σχεδίασμα και ένα κείμενο σε μια συζήτηση περί συμβόλων, περί ιστορίας, κ.α., σε μια γόνιμη ανταλλαγή για τη λογοτεχνία και τη γραφή.

Και να σκεφτείς ότι ο Ντύρερ ήταν πάνω από όλα χαράκτης!

Εφόσον επιτρέπεται στο διάλογο να επανέρχεσαι, αποκαλύπτοντας και αποσαφηνίζοντας τις προθέσεις σου, παίρνω το θάρρος σχολιάζοντας τα σχόλια, να σταθώ στην «αρχιτεκτονική» αυτού του ποστ και να αποκαλύψω πώς οδηγήθηκα στο «πραγματολογικό» συμπέρασμα του τέλους, που επίτρεψέ μου να θεωρώ ότι έχει την αξία του, μια κάνει μια υπόμνηση στο κοσμολογικό μοντέλο που είχαν οι άνθρωποι την εποχή της Μεταρρύθμισης και της ανάγνωσης της Βίβλου.

Είναι ιδιαίτερα δύσκολο το να αρθρώσει κανείς αντίλογο στη δήλωση «δεν υπάρχουν σύμβολα», όταν μάλιστα αυτή προέρχεται από την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, ένα άτομο που όχι μόνο έχει την ακαδημαϊκή αυθεντία αλλά και που με διαβολική ευφυΐα φροντίζει να στήσει τα επιχειρήματά του:

Μιλάτε για νερό; Αστεία πράγματα. Στους πίνακές του το πολύ να δείτε ένα ποταμάκι του Ίνσμπρουκ.
Στην Αποκάλυψη; Δεν υπάρχουν ορμητικά ύδατα. Δεν υπάρχει κατακλυσμός. Σταγονίτσες.
Αλχημιστικά σύμβολα; Δεν είστε με τα καλά σας.

Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, έχει προλάβει τα επιχειρήματα του συνομιλητή του μέλλοντος και τις όποιες ενστάσεις του, όπως τόσο όμορφα διατυπώνεις με μορφή ρητορικού ερωτήματος στο σχόλιό σου και τα καταρρίπτει ένα προς ένα πριν προλάβουν να διατυπωθούν. Και εκείνος μένει με τη ματαίωση ότι είναι δυνατόν να υπάρχει όνειρο χωρίς σύμβολο – δεν πα’ να λένε οι ψυχαναλυτές και οι ανθρωπολόγοι – και με το συμπέρασμα ότι σε τελευταια ανάλυση ο Ντύρερ είναι ένας μεταρρυθμιστής χριστιανός, πολίτης της Νυρεμβέργης που όμως στο βάθος της ψυχής του λειτουργεί όπως ο Μάρκος Αυρήλιος. Δηλαδή ένας ακόμα Αδριανός που χτίζει υδραγωγεία που παροχετεύουν και όχι φράγματα που συσσωρεύουν το νερό και υπομένει για την υπόλοιπη ζωή του τον πόνο του για την απώλεια του Αντίνοου.

Μα τι καταπληκτική σύμπτωση και αυτή το θάνατο στο νερό που παρατήρησες!!!

Οποιαδήποτε λοιπόν προσπάθεια ερμηνείας με σύμβολα από τους μεταγενέστερους αυτόκλητους ερμηνευτές είναι υπονομευμένη, με την έννοια ότι ενώ γνωρίζεις ότι η γλώσσα του ονείρου είναι μια γλώσσα συμβόλων δεν μπορείς να επικαλεστείς κανένα από τα σύμβολα που ο Ντύρερ σ υ ν ε ι δ η τ α και όχι στον ύπνο του χρησιμοποίησε σε άλλους πίνακες ή χαρακτικά όπως η Μελαγχολία. Νομίζω πως εκεί ήταν το κλειδί.

Ο Ντύρερ προφανώς δεν παραχάραξε το ΄Ονειρό του συνειδητά εισάγοντας κανένα σύμβολο!

Ούτε ουράνια τόξα, ούτε κλεψύδρες, ούτε δρεπάνια του Κρόνου, ούτε πλατωνικά στερεά, ούτε Πυθαγόρεια τετράγωνα. Το σύμβολο προέκυψε ασυνείδητα και ενώ κοιμόταν. Επομένως το σύμβολο προέρχεται από την ημερομηνία (η συμβολική θέση της Ιστορίας) και από την κοσμοαντίληψη του χριστιανού μεταρρυθμιστή και α ν α γ ν ώ σ τ η της Βίβλου. Γιατί, η ανάγνωση της Βίβλου ήταν πλέον η προσφιλής δραστηριότητα των οπαδών της Μεταρρύθμισης που δεν τηρούσαν τις απαγορεύσεις του Πάπα.
Στην αρχή της Βίβλου, το λέει καθαρά στο απόσπασμα που αναφέρεται στο σώμα της ανάρτησης, το νερό χωρίστηκε στα δυο και ένα μέρος του έμεινε υπεράνω του στερεώματος. (Ο φόβος μην α ν ο ι ξ ο υ ν οι ο υ ρ α ν ο ί!!!)
Επομένως, όταν ανοίγουν οι ουρανοί και διαρρηγνύεται το στερέωμα την Πεντηκοστή, ο φόβος αυτής της άμεσης και καταληπτικής τρόπον τινά φώτισης, ενδεχομένως είναι ο φόβος του νερού. Να θυμίσουμε την Φροϋδική (και όχι μόνον) παρατήρηση ότι στα όνειρα τα σημαινόμενα κάποτε υποδηλώνονται και από τα αντίθετά τους.

Αυτή ήταν λοιπόν η αφορμή αυτής της ανάρτησης, αυτή η απλή παρατήρηση, που με την αποκοτιά του συγκεκριμένου επιχείρησε να αναμετρηθεί σε αυτό τον πόλεμο κατά των συμβόλων με τη μεγαλοφυή άμυνα που είχε στήσει η Γιουρσενάρ.

Για όλα τα υπόλοιπα όπως ο Ντύρερ – Αδριανός και πώς διαβάζουμε την ιστορία εξακολουθώ να υποκλίνομαι μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο πνεύμα.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Airgood.

Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια και για την εικόνα του Αδριανού – Αρχιτέκτονα που συνεισέφερες.

Επίτρεψέ μου να σου πω ότι δεν παρέλειψα τον κύκλο του νερού. Δεν υπάρχει κύκλος του νερού σε αυτό το μοντέλο. Το νερό πάνω από το στερέωμα θεωρείται άλλου είδους – αρχέγονο. Το άρθρο του Σάββα Αγουρίδη όπου παραπέμπω είναι πολύ κατατοπιστικό.

Καλό Σαββατοκύριακο.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αγαπητή Πόλυ
τι έξοχο σχόλιο-απάντηση!
Μερικές σύντομες παρατηρήσεις:
(1) Η αυθεντία αυτός ο βαθμός δύναμης που μας ασκείται συχνά γίνεται βραχνάς στη δική μας χειραφέτηση. Κι ενώ από τη μια θέλω να πάω κάπου η αυθεντία ως ενοχή μάλιστα με ελέγχει.
(2) Η Γιουρσενάρ δεν διαβάζει τον Ντύρερ δίχως σύμβολα, η Μαρκερίτ διαβάζει τον Ντύρερ δίχως να μπορεί να δει η ίδια σύμβολα. Δε βλέπει σύμβολα και αφού δε βλέπει σύμβολα είναι ως να μην υπάρχουν. Η προβολή της δικής της ανάγνωσης στη γραφή του Ντύρερ δε σημαίνει πως η γραφή είναι μόνον η ανάγνωση του αναγνώστη της.
(3) Κατά συνέπεια η Γιουρσενάρ -ίσως και να προτίθεται με ναρκισιστική αυτοαναφορικότητα να θέσει τέλος στην ιστορία (δεν το γνωρίζω)- δεν διαβάζει μήτε την ημερομηνία ΠΟΥ ΓΙΑ ΜΕΝΑ ΕΥΦΥΩΣ ΠΡΟΣΕΞΕΣ ΑΛΛΑ το χειρότερο (για μένα αυτή τη φορά) ΔΕΝ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ "Ο Θεός φέρνει όλα τα πράγματα προς το καλύτερο.”
ΑΛΛΑ δεν διαβάζει την απόδοση με γραφή της ψυχικής κατάστασης "ξύπνησα τρέμοντας σύγκορμος κι έκανα ώρα να συνέλθω".
(4) Το σύμβολο λαμβάνει τις πραγματικές του διαστάσεις όχι στο ΄ξύπνιο αλλά στο όνειρο. Ο Ντύρερ διαβάζει το κείμενο του ονείρου του και το διαβάζει κυριολεκτικά, θα ανοίξουν οι ουρανοί και το ΑΛΛΟ νερό (όπως εντυπωσιακά μας προτείνεις - και είναι αποδεκτό)το νερό του ουρανού και όχι της γης θα μας πνίξει...
(5) Ασφαλώς και το όνειρο αλλά και το κείμενο αφορούν την Βίβλο όχι επειδή τότε διάβαζαν τη Βίβλο αλλά γιατί διάβαζαν - το πρωτάκουστο και πρωτοφανέρωτο - τη Βίβλο στη Γερμανική Γλώσσα. Στη γλώσσα της μητέρας και της πόλης ο Ντύρερ αποδέχεται τη Μεταρρύθμιση και χειραφετείται από την αδιαφοροποίητη και ιδιότροπη ανάγνωση της ιερής γλώσσας των λατινικών. Ασφαλώς και αναφέρεται στη Βίβλο και ασφαλώς είχε επίγνωση της γλώσσας του στη Βίβλο και της Βίβλου στη γλώσσα του.
(6)Αλλά εδώ είναι και κάτι ακόμη:Ο Ντύρερ διαβάζει τη Βίβλο πάλι στην κυριολεξία αφού ενστερνίζεται τη διάκριση των νερών και μάλιστα αφού αυτή θεωρεί ως την πλέον αποδεκτή κοσμολογία δια της οποίας αδιαμεσολάβητα (δίχως τη διαμεσολάβηση της Καθολικής Εκκλησιαστικής Ερμηνευτικής της Λατινικής Γλώσσας)συγκροτεί το όνειρό του αλλά βιώνει και τον τρόμο του αφού το όνειρο μοιάζει ρεαλιστικό και κυριολεκτικό. Υπό αυτή την έννοια δεν βλέπει σύμβολα γιατί προσλαμβάνει τα σύμβολα όχι ως σημαίνοντα κάτι άλλου αλλά ως σημαινόμενα της ύπαρξης και της δημιουργίας της. ΄Ομως...
΄Ομως όταν ο Ντύρερ καταγράφει το όνειρό του...όταν αναλαμβάνει να αντιληφθεί μέσω της καταγραφής το όνειρό του διαβάζει τον κόσμο πριν διαβάζει τη λέξη, γράφει για τον κόσμο του και τις πεποιθήσεις αυτού του κόσμου αλλά κατανοεί δια της τελικής επικλήσεως πως τα πράγματα θα πάνε διαφορετικά...αυτή η επίκληση είναι η κίνηση που θα μετατρέψει το παρελθόν και την κοσμολογία του σε σύμβολο και αυτή η επίκληση είναι που θα οδηγήσει στη μελαγχολία - που κι αυτή οφείλεται κατά τη μέχρι τότε παράδοση σε υγρό του σώματος, σε ένα ρευστό. Μια μελαγχολία θα απλωθεί σε όλη την Αναγέννηση και θα βεβαιώσει ως μελαγχολική πανδημία μια μετατόπιση: από το κόσμο της δημιουργίας ως υπερ-κείμενο στην ίδια τη δημιουργία του υπο-κείμενου. Κατά συνέπεια ο Ντύρερ όταν χαράσσει - σημαίνει πως γράφει - αγνοώντας πως σήμερα (αιώνες μετά θα μιλούσαμε για εικονικά κείμενα και για γλωσσικά κείμενα και για πολυτροπικότητες στο σχεδιασμό του νοήματος και με εικόνες και με διαγράμματα και με χρώματα και με γλώσσα, με αυτούς και άλλους πολλούς σημαίνοντες τρόπους).
(7)Αλλά αυτή η κοσμολογία τώρα γεννά σε μένα και μια διαφορετική εστίαση του βλέμματός μου εκείνου του κήπου που από μέσα μας προς έξω μας βλέπει για να θυμηθώ (σε παραλλαγή τον Ελύτη, έναν θαυμαστή του Ντύρερ...)

βαγγελης ιντζιδης είπε...

(8) O Ντύρερ, λοιπόν, εκλαμβάνει κυριολεκτικά το όνειρό του - αλλιώς δεν θα ξυπνούσε έντρομος και τόσο ταραγμένος. Στο όνειρο δεν υπάρχει το σύμβολο. Αλλά στη γραφή υπάρχει. Γιατί όταν το καταγράφει ελπίζει πως κάτι ως διακοπή, ως ασυνέχεια πρόκειται να συμβεί και επικαλείται το θεϊκό.Ερμηνεύει δηλαδή το όνειρό του όταν το στοχάζεται, ερμηνεύει την επίδραση της κοσμολογίας του. Και ενώ νιώθει τι του προκάλεσε το ΄αλλο νερό ως κυριολεξία στο μη συμβολικό, όταν ξυπνά αντιλαμβάνεται τι μπορεί να σημαίνει το όνειρό του και επικαλείται μια καλή έκβαση των πραγμάτων. Ερμηνεύει ήδη το πριν μη συμβολικό ως συμβολικό που σημαίνει μια αλλαγή στην εξέλιξη των πραγμάτων.
(10) Κι αυτή η αλλαγή αγαπημένη φίλη, είναι η Μελαγχολία ως επίγνωση του αναπόφευκτου ενώ το να διαβάζεις απρόσεκτα τον Ντύρερ είναι η κατάθλιψη μιας πρότασης για έναν κόσμο δίχως σύμβολα...
(11) Επαναφέροντας την ανάγνωση στην Ιστορία, Πόλυ, έχουμε νέους μύθους να διαβάσουμε αλλά κατά πολύ διαφωτιστικότερους...Δεν έχουμε καμιά αριστεία στην πτώση...δεν προκαλούμε δια της επίκλησης αποδείξεων την αγάπη των άλλων να αισθανθούμε...δια των άλλων...δεν αποκλείουμε τους άλλους από τα σύμβολά τους επειδή εμείς στεκόμαστε ως αγάλματα περίτεχνα του Αντίνοου... ψυχροί διανοητικοί παρατηρητές...Υπονοώ-και πλέον αφού το γράφω το εννοώ- πως ο Πεσόα και η Γιουρσενάρ ιδεολογικοποίησαν τόσο το ζεύγος Αντίνοο-Αδριανό ακριβώς γιατί οι ίδιοι αντιπροτείνουν έναν εγκλεισμό της παθολογίας της ασώματης γραφής...(είναι κάτι στο οποίο δεν μπορώ τώρα να επεκταθώ)
Και το σώμα δημιουργείται- δηλαδή η επιθυμία - δια των συμβόλων που κωδικοποιούνται διαρκώς από το μωρό (εδώ η εργασία της Φρανσουάζ Ντολτό έχει τόσα μα τόσα να μας πει)...και μην ξεχνάς πως το σώμα και η επιθυμία είναι το ταξίδι των σωματικών υγρών είναι η διάταξη ενός κόσμου μέσω του ρευστού...είναι η αρχιτεκτονική της ρευστότητας...ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΝΤΥΡΕΡ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΘΕ ΛΟΓΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΥΠΕΡΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΚΑΘΕ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ Ο ΡΙΛΚΕ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΙ Η ΨΥΧΗ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ...ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΙ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΤΟ ΑΛΛΟ ΝΕΡΟ ΩΣ ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΕΡΟΥ...ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ ΔΙΧΩΣ ΝΑ ΔΙΑΛΥΘΕΙ...Για το λόγο αυτό έχουμε τη σύλληψη θεία ή ανθρώπινη κάθε δημιουργικότητας και για αυτό το λόγο για να αντέξουμε αυτό το τρομερό και να μην νιώσουμε ότι θα μας λιώσει η ομορφιά που τόσο ποθούμε και η φώτιση...προετοιμαζόμαστε συχνά στην έρημο εκεί που δεν υπάρχει νερό...στην παύση του ρευστού μαθαίνουμε - μια περίοδος πένθους - τι σημαίνει να ρέουμε...
(12)Αντιπροτείνω βέβαια εκείνο το μεγαλειώδες έργο του Καζίρερ Η Φιλοσοφία των Συμβολικών Μορφών και εκείνεις τις φιλοσοφικές διαλέξεις του Γιούργκεν Χάμπερμας με τίτλο Η Απελευθερωτική Δύναμη των Συμβόλων....
Καληνύχτα
θαυμάσια και θαυμαστή φίλη
Βαγγέλης Ιντζίδης

Ανώνυμος είπε...

Great weblog right here! Additionally your website so much up very fast!
What host are you the usage of? Can I am getting your associate hyperlink on
your host? I want my website loaded up as quickly as yours lol

Feel free to surf to my web site ... wellnesswater4you.info

Ανώνυμος είπε...

I'm extremely inspired along with your writing abilities as smartly as with the format in your weblog. Is that this a paid topic or did you customize it yourself? Either way stay up the excellent high quality writing, it is rare to see a great blog like this one today..

Here is my page mp3 player kaufen billig