Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

Ο ντετέκτιβ που πεθαίνει, ο James Bond και η παρατήρηση των πουλιών

Είναι αρκετοί οι αναγνώστες των περιπετειών του Ίαν Φλέμινγκ που γνωρίζουν ότι το όνομα του ήρωά του, δηλαδή το όνομα του μυστικού πράκτορα James Bond, προέκυψε περίπου τυχαία όταν γράφοντας την πρώτη του ιστορία, το βλέμμα του έπεσε στο όνομα του James Bond, του ορνιθολόγου, συγγραφέα του βιβλίου για τα πουλιά των Δυτικών Ινδιών.


Το όνομα του φάνηκε «αρκετά ανδρικό» και έτσι το επέλεξε για τον ήρωά του.
Έκτοτε, κυκλοφορούν ανεκδοτολογικά διάφορες ιστορίες για μπερδέματα και συγχύσεις ανάμεσα στους δύο James Bond. Όχι πως εκτός από την προσωπική γοητεία, τον κοσμοπολιτισμό – και το αρρενωπό όνομα φυσικά – έχουν κάτι άλλο κοινό. Δεν είναι γνωστό μέχρι τώρα αν ο ήρωας του Φλέμινγκ έχει εκδηλώσει κάποια αγάπη για τη φύση και την παρατήρησή της, αλλά δεν είναι βέβαιο και ότι θα το μάθουμε, μια και ο ήρωας αυτός δεν ωριμάζει ποτέ από τις εμπειρίες του. Παραμένει αιωνίως νέος, αρρενωπός και καρδιοκατακτητής, εξαντλώντας βεβαίως τα χρονικά περιθώρια των ηθοποιών που τον υποδύονται. Αυτοί εναλλάσσονται σε αυτόν τον ρόλο καθώς τα σημάδια της ηλικίας τους γίνονται εμφανή και αποχωρούν ενώ εκείνος αναγεννάται εκ της τέφρας του.




Σε αντίθεση με τον «απέθαντο» James Bond ο ήρωας του αγαπημένου μου – Βρετανού επίσης συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών – Colin Dexter, o ντετέκτιβ Morse,
στη διάρκεια των ιστοριών ωριμάζει αρρωσταίνει – στα εξήντα του πάσχει από διαβήτη – και πριν προλάβει να βγει στη σύνταξη πεθαίνει όπως διαβάζουμε στο τελευταίο βιβλίο της σειράς The Remorseful day.
O Morse, εκτός από την προσωπική του γοητεία που τον κάνει επίσης καρδιοκατακτητή, δεν έχει άλλα κοινά με τον ήρωα του Φλέμινγκ. Δεν αθλείται, είναι φανατικός πότης ουίσκι, εξαίρετος λύτης σταυρολέξων και κρυπτολέξων – όπως άλλωστε και ο πνευματικός του πατέρας Colin Dexter, που τον ονόμασε Morse από το όνομα του ανταγωνιστή του στα κρυπτόλεξα, του Jeremy Morse.O ντετέκτιβ Morse είναι λοιπόν καλλιεργημένος, δεν ανέχεται τα ορθογραφικά λάθη και έχει εκτός από τα άλλα πάθη του μια ιδιαίτερη αδυναμία στη μουσική του Βάγκνερ. Τι σχέση έχει λοιπόν αυτός ο εστέτ ντετέκτιβ , το δημιούργημα ενός απόφοιτου λογοτεχνίας του Cambridge που άφησε τη διδασκαλία γιατί άρχισε να χάνει την ακοή του, με το μυστικό πράκτορα του Φλέμινγκ;Τίποτε απολύτως θα λέγαμε. Αντιθέτως, οι ιδιότητές του συνθέτουν όπως φαίνεται την εικόνα του απολύτως αντίθετου από τον γνωστό μυστικό πράκτορα.

Αυτό όμως που αποτέλεσε την αιτία αυτής της ανάρτησης και έγινε η αφορμή αυτών των παράξενων συσχετίσεων και συγκρίσεων, είναι η περίεργη σχέση και του ντετέκτιβ Morse με την ορνιθολογία. Αυτό που είναι βέβαιον, μια και αυτό αναφέρεται όπως είπαμε στη δικτυογραφία είναι ότι οφείλει το όνομά του στον περίφημο λύτη κρυπτολέξων Jeremy Morse ο οποίος υπήρξε και πρύτανης του πανεπιστημίου του Bristol πριν να αναλάβει την προεδρία της Lloyd Bank. (Μην πάει ο νους σας στον Samuel Morse που είναι ωστόσο Αμερικανός και είναι ο εφευρέτης του κώδικα Morse!) Το ενδιαφέρον όμως είναι – παρά το ότι αυτό δεν αναφέρεται από τους «βιογράφους» του ντετέκτιβ – ότι υπάρχει επίσης μια σπουδαία ορνιθολόγος με το όνομα Morse: η Margaret Morse (1883-1974), περίφημη για τις εργασίες της στην παρατήρηση και τη συμπεριφορά του ωδικού σπουργίτη.


Πρόκειται άραγε για σύμπτωση, ή είναι συνειδητή επιλογή του συγγραφέα που αποφάσισε εκ των υστέρων, με δεδομένη την αρχική αιτία της ονοματοδοσίας του ντετέκτιβ – από τον λύτη κρυπτολέξων δηλαδή – να προβεί σε έναν ακόμα προσδιορισμό – υπερπροσδιορισμό – του ονόματος; Για ένα χαρακτήρα που δεν είναι απλή καρικατούρα αλλά εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου, τίποτε δεν αποκλείεται. Η περίπτωση της σύμπτωσης δεν εξαιρείται φυσικά, αν λάβουμε υπ’ όψη την «πτεροφοβία/pterophobia» του Morse, που τον κάνει να μην επιθυμεί να ταξιδέψει με αεροπλάνο. Θα έλεγε κανείς ότι ο ντετέκτιβ δεν έχει καμιά σχέση με τις πτήσεις, υψηλές ή χαμηλές των πτηνών. Μήπως όμως αυτή ειδικά η αναφορά στις πτήσεις – έστω και αρνητικά - θα έπρεπε να μας προβληματίσει;
Αυτό λοιπόν που ανατρέπει τα πράγματα, προκύπτοντας ως αναστοχασμός της ζωής του, η κατακλείδα στο κύκνειο άσμα του Morse, είναι η σκηνή στο πρώτο κεφάλαιο του τελευταίου βιβλίου για αυτόν, εκεί όπου ο ντετέκτιβ ρεμβάζει κοιτώντας τα λουλούδια του κήπου του.
Είναι και δεν είναι παράξενο ο Morse, άνθρωπος των βιβλίων, να έχει ιδιαίτερη σχέση με τα άνθη. Η σχέση του αυτή καθορίζεται από το λόγιο χαρακτήρα του και περιλαμβάνει τη γνώση των ονομάτων τους καθώς και τη θέση και τη σημασία τους στα έργα των μεγάλων ποιητών. Αυτό καθώς και οι μυθολογικοί τους συμβολισμοί, κάνουν οικείες στο ντετέκτιβ τις βιολέτες που μαραίνονται γρήγορα, τις σφαιρικές παιονίες ή τα λειβάδια με τα ασφοδίλια, αλλά προς θεού! Μην του ζητήσετε να τα αναγνωρίσει όταν τα δει σε ένα κήπο. Τα άνθη του είναι τα άνθη της ποίησης και της λογοτεχνίας.

Αυτό το κενό στην επαφή με τον φυσικό κόσμο, το συνειδητοποιεί στην ωριμότητά του ο Morse και αποφασίζει να το καλύψει. Αυτό θα γίνει επιχειρώντας να γνωρίσει όχι τον κόσμο των λουλουδιών, αλλά τον κόσμο των πουλιών.

Έτσι, στα γεράματα, αποφασίζει να ασχοληθεί με την παρατήρηση των πουλιών – θεωρώντας μάλιστα ότι «σε μια άλλη ενσάρκωση θα γινόταν ορνιθολόγος».
Η ζωή θα ήταν πολύ φτωχότερη αν τα πουλιά σταματούσαν να τραγουδούν παραδέχεται μέσα του ο άνθρωπος που απολάμβανε το Βάγκνερ. Έτσι γίνεται συνδρομητής στο Birdwatching και δανείζεται το RSPB Birdwatcher’s Guide από μια βιβλιοθήκη. Αγοράζει και τον απαραίτητο εξοπλισμό, κιάλια και σπόρους για να προσελκύσει τα πουλιά - της αυλής του φυσικά, γιατί μη νομίζετε ότι αυτή η φώτιση και η αγάπη για τη φύση θα τον κάνουν να φύγει από το σπίτι του.
Έτσι αρχίζει το τελευταίο μυθιστόρημα με τον Morse εν ζωή, με την νέα του ιδιότητα του παρατηρητή πουλιών να δίνει νέο νόημα στο όνομά του μια και η αναφορά στο κελάηδημα των πουλιών αποτίει φόρο τιμής στο Ωδικό Σπουργίτι και την περίφημη – άγνωστη στους περισσότερους αλλά σπουδαία Αμερικανίδα Margaret Morse που γεννήθηκε στο Amherst της Μασσαχουσέτης, εκεί που έζησε η έγκλειστη των κήπων η Έμιλυ Ντίκινσον, και που συνέβαλε με μοναδικό τρόπο στη μελέτη της συμπεριφοράς των πουλιών και των παιδιών μια και προσπάθησε να επεκτείνει τα συμπεράσματά της από τα πουλιά στην πρόσκτηση της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών.
Αν ο Colin Dexter – o συγγραφέας - δεν ήταν τόσο λόγιος, θα μιλάγαμε με απόλυτη βεβαιότητα για μια σύμπτωση.
Υπάρχουν όμως στοιχεία αυτής της υπόθεσης που την πάνε πέρα από ένα ευφυολόγημα – μια αναφορά δηλαδή έστω και εκ των υστέρων στον «άλλο ορνιθολόγο» που έδωσε το όνομά του στον ήρωα - μυστικό πράκτορα του Φλέμιγκ.

Στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται μια αριστοτεχνική απεικόνιση των μικρών κήπων της Οξφόρδης στους κήπους του Άμχερστ. Αυτό συμβαίνει με το ότι υπονοείται η ιδιότητα της έγκλειστης κατοίκου αυτής της πόλης της Μασσαχουσέτης με την αναφορά, στην αρχή της παραγράφου, στον «φυλακισμένο» Oscar Wilde και στην περίφημη φράση του από τη μπαλλάντα του Reading για το «ένα μικρό κομμάτι γαλάζιο».
Ένα μικρό κομμάτι γαλάζιο είναι οι μικροί κήποι της Οξφόρδης. Έτσι με την παραπομπή στην άλλη έγκλειστη των κήπων του ΄Αμχερστ, προετοιμάζεται το έδαφος για την Κυρά των Πουλιών του ΄Αμχερστ, την Margaret Morse.

Από τον κήπο της Οξφόρδης, ο έγκλειστος ποιητής ντετέκτιβ, συνειδητοποιεί, οδεύοντας προς το τέλος της ζωής του ότι δεν θα διαβάζει μόνο αλλά και θα παρατηρεί - αυτό που δεν έκανε για τη δουλειά του μια και εκεί εξαντλούσε - χωρίς να παρατηρεί - τη δύναμη των επαγωγικών συλλογισμών . Με αυτή του την ανάγκη για αλλαγή, διατυπώνοντας την επιθυμία για μια δεύτερη ευκαιρία – σαν ορνιθολόγος – παρατηρητής πουλιών – ο θνητός Morse ανακτά μια καινούργια, μια βαθύτερη σχέση με το όνομά του και την ουσία της ύπαρξής του.



http://www.telegraph.co.uk/culture/film/jamesbond/5320004/Bonds-unsung-heroes-the-original-James-Bond.html

Πηγές εικόνων:

http://fatfinch.files.wordpress.com/2009/08/birds.jpg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Fleming007impression.jpg
http://www.ilike.org.uk/images/james-bond-pan.jpg
http://i.telegraph.co.uk/telegraph/multimedia/archive/01403/james-bond-ornitho_1403072c.jpg
http://www.diabetes-stories.com/img/interview/50/50.%2001%20Colin%20Dexter%20around%20time%20of%20diagnosis,%20with%20actor%20John%20Thaw,%20who%20played%20Inspector%20Morse.jpg
http://www.red-disability.org/famous-modem/ColinDexter.jpg
http://www.roksan.co.uk/images/morse.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/2/26/Inspector_Morse.jpg/250px-Inspector_Morse.jpg
http://www.fantasticfiction.co.uk/images/n11/n57144.jpgm
http://images.shopping.indiatimes.com/images/product/101544_The-Remorseful-Day_pbilimage1.jpg
http://www.poetseers.org/the_great_poets/british_poets/oscar_wilde/oscar-wilde-pic.jpg
http://www.writespirit.net/authors/emily_dickinson/Emily%20Dickinson.JPG
http://farm1.static.flickr.com/72/186707426_c017614e58.jpg?v=0 http://www.buffaloinbloom.com/Gardens09/1071%20Amherst.JPG
http://images.google.com/hosted/life/l?imgurl=f3c9c0eedef8a0b8&q=Margaret%20Morse%20Nice&prev=/images%3Fq%3DMargaret%2BMorse%2BNice%26hl%3Del%26lr%3D%26rlz%3D1G1GGLQ_ELGR258%26sa%3DN%26um%3D1
http://ecx.images-amazon.com/images/I/51SXADR2J1L._SL500_AA240_.jpg
http://iamnotamorningperson.files.wordpress.com/2009/03/hpim0436.jpg
http://1.bp.blogspot.com/_Cv-0TBEhWVE/SSO7yKuT18I/AAAAAAAAGIE/FBmB9PvLAoU/s400/James-Bond.jpg
http://www.topnews.in/light/files/James-Bond.jpg
http://sportsmansdaily.com/afterdark/wp-content/uploads/Roger-Moore-James-Bond-.jpg

4 σχόλια:

just me είπε...

αν ο Colin Dexter – o συγγραφέας - δεν ήταν τόσο λόγιος, θα μιλάγαμε με απόλυτη βεβαιότητα για μια σύμπτωση

Well... mystery bonds or elective bonds? :):):)

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Just me,

Τίτλος τραγουδιού των αδελφών Κατσιμίχα, που τελειώνει:

"...είναι γιατί βαθιά, βαθιά
παραφυλάει η δύσκολη εφηβεία των 29"

:):):)

Αόρατη Μελάνη είπε...

Τις προάλλες έτυχε να δω μια ταινία με τον Pierce Brosnan στο ρόλο του James Bond. Σε κάποια σκηνή, ενώ συζητά με κάποιον πράκτορα στην Αβάνα, ο Bond σηκώνει ένα βιβλίο από ένα τραπέζι, το φυλλομετρά βιαστικά και το ξαναβάζει αμέσως στη θέση του. Η κίνησή του μοιάζει κίνηση αμηχανίας, αφηρημάδας ή αντιπερισπασμού, δεδομένου ότι το βιβλίο δεν παίζει κανένα ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής.

Το βιβλίο είναι το Birds of the West Indies, του συνονόματού του συγγραφέως, και φυσικά πρόκειται για ένα εσωτερικής κατανάλωσης αστείο, για ένα κλείσιμο ματιού στον μυημένο θεατή. Αμέσως θυμήθηκα την ανάρτησή σου και μειδίασα εσωτερικά.

Και μια που σε θυμήθηκα, πέρασα και για μια καλησπέρα.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αόρατη Μελάνη,

Πολύ χαίρομαι που μαθαίνω ότι περνάς, έτσι αόρατη από τις Πινακίδες αλλά ακόμα περισσότερο όταν αφήνεις το ίχνος σου και από Αόρατη γίνεσαι "συμπαθητική" μελάνη.

Την ταινία που λες, την πρόλαβα στο τέλος της κι έτσι δεν είδα τη σκηνή που λες. Τι κρίμα...

Καλησπέρα και από μένα.