Τρίτη 12 Αυγούστου 2008

Η μακριά κορδέλα της Βιρτζίνιας Γουλφ.

Την Κυριακή 16 Απριλίου 1939 η Βιρτζίνια Γουλφ άρχισε να γράφει τα απομνημονεύματά της, το περίφημο δοκίμιο Sketch of the Past (1) όπου εκτός από την διάκριση της ζωής της σε μια συνεχή ροή από συνηθισμένη, άνευ σημασίας δραστηριότητα ρουτίνας που ονομάζει «cotton wool» ή «μη είναι» και βίαιες στιγμές αποκάλυψης, εξαιρετικές στιγμές φωτισμού που αποτελούν τις «στιγμές του είναι», αναφέρεται με συναρπαστική ακρίβεια σε λεπτομέρειες της παιδικής της ηλικίας που έχουν στοιχειώσει τα γραπτά της και φυσικά προβαίνει σε μια αριστοτεχνική και απολαυστική κριτική των αρχών της Βικτωριανής εποχής.





Τα παιχνίδια της μνήμης, τα κενά, οι ασυνείδητες αποσιωπήσεις, το άγχος της λήθης, η διαφορετική ένταση των αναμνήσεων αλλά και το στυλ, το πώς τελικά θα αποδοθούν αυτά σε ένα γραπτό έργο τέχνης απασχολούν τη συγγραφέα που έχει διαβάσει πάμπολλες αυτοβιογραφίες και απομνημονεύματα και προσπαθεί να διατηρήσει το καλό της γούστο.

«Η Νέσσα (η αδελφή της) είπε πως αν δεν αρχίσω τώρα να γράφω τα απομνημονεύματά μου σύντομα θα ήμουν πολύ γριά για αυτό. Θα γινόμουν ογδόντα πέντε, και θα ξεχνούσα όπως η καημένη η Λαίδη Στράτσευ…»
Παρεμπιπτόντως η Λαίδη Στράτσευ στα απομνημονεύματά της λέγεται ότι ξεχνούσε περισσότερα από όσα θυμόταν. Η Βιρτζίνια Γουλφ δεν έφτασε βέβαια ποτέ τα ογδόντα πέντε όπως φανταζόταν τότε. Το τέλος της ζωής της ήρθε πολύ νωρίτερα, μόλις δυο χρόνια μετά, το 1941.

Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο, σε αυτό το θαυμάσιο δοκίμιο, η αναζήτηση έστω και μεταφορικά «από μηχανής» λύσεων, συσκευών που έχουν καταγράψει και ανιχνεύουν τις αναμνήσεις. Αυτή τη φορά οι αναμνήσεις δεν έχουν τη μορφή μαλλιού της γριάς που τραβάμε από τον κρόταφο για να τις αποθηκεύσουμε στην κιβωτό των στοχασμών (2) αλλά καταγράφονται σε μια «μακριά κορδέλα από σκηνές».
Αναρωτιέται δηλαδή :
«μήπως τα πράγματα που ζήσαμε με μεγάλη ένταση έχουν ανεξάρτητη ύπαρξη στο μυαλό μας. Μήπως υπάρχουν ακόμα; Και αν ναι, θα γίνει ποτέ δυνατό, με τον καιρό, να επινοηθεί μια συσκευή με την οποία να μπορούμε να τα ανακαλούμε; Βλέπω το παρελθόν σαν μια λεωφόρο που απλώνεται πίσω μου. Μια μακριά κορδέλα από σκηνές από συγκινήσεις. Και στο τέλος αυτής της λεωφόρου, είναι ακόμα ο κήπος και το παιδικό δωμάτιο. Αντί να θυμάμαι εδώ μια σκηνή και εκεί έναν ήχο θα βάζω μια πρίζα στον τοίχο και θα ακούω μέσα στο παρελθόν. Θα γυρνάω στον Αύγουστο του 1890. Αισθάνομαι ότι αυτό το ισχυρό συναίσθημα θα έχει αφήσει το ίχνος του. Και το θέμα είναι μόνο το πώς θα ανακαλύψουμε τον τρόπο να καταφέρουμε να κάνουμε τον εαυτό μας να συνδεθεί μαζί του και έτσι θα μπορέσουμε να ζήσουμε τις ζωές μας πάλι από την αρχή.»


Κάτι ανάμεσα σε τηλέγραφο - με τις μακριές χάρτινες κορδέλες του γεμάτες κωδικοποιημένα μηνύματα - το τηλέφωνο όπου ακουμπάς το αυτί στο ακουστικό για να ακούσεις και το ραδιόφωνο που συντονίζεται σε μια συγκεκριμένη εποχή και ακούς μέσα στο παρελθόν η συσκευή μνήμης της Βιρτζίνιας Γουλφ βασίζεται ωστόσο στην ένταση και την αυθυπαρξία των προσωπικών αναμνήσεων, αισθημάτων και συγκινήσεων και αυτό που επιτυγχάνει δεν είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν αλλά μια επανασύνδεση μαζί τους.


(1) Virginia Woolf, Moments of Being, Autobiographical Writings, Pimlico 2002
(2) Η κιβωτός των στοχασμών και οι παγίδες της μνήμης στο http://waxtablets.blogspot.com/2008/03/blog-post_19.html

Δεν υπάρχουν σχόλια: