Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008

Paul Auster: Φωτογραφίζοντας το "ασήμαντο" βήμα το χρόνου



Κάποτε ο ΄Ωγκυ Ρεν, ο ιδιοκτήτης του μικρού καπνοπωλείου στο Μπρούκλιν και «προμηθευτής» ιστοριών του Πωλ ΄Ωστερ στην ταινία ο «Καπνός» φωτογράφισε το χρόνο.
«Σε ένα μικρό δωμάτιο χωρίς παράθυρα, στο πίσω μέρος του μαγαζιού, άνοιξε το κουτί και έβγαλε από μέσα δώδεκα πανομοιότυπα άλμπουμ φωτογραφιών. Αυτό ήταν το έργο της ζωής του, είπε και δεν του έτρωγε πάνω από πέντε λεπτά τη μέρα για να το κάνει. Κάθε πρωί, τα τελευταία δώδεκα χρόνια, στεκόταν στη γωνία Ατλάντικ Άβενιου και Κλίντον Στρητ και ακριβώς στις επτά η ώρα έπαιρνε μια μοναδική έγχρωμη φωτογραφία ακριβώς την ίδια θέα. Το έργο της ζωής του έφτασε να έχει πάνω από τέσσερεις χιλιάδες φωτογραφίες. Κάθε άλμπουμ αντιστοιχούσε και σε μια διαφορετική χρονιά, και όλες οι φωτογραφίες είχαν μπει με τη σειρά, από την 1η Γενάρη μέχρι τις 31 Δεκέμβρη, με τις ημερομηνίες να γράφονται προσεχτικά κάτω από την καθεμιά τους. Όπως ξεφύλλιζα το άλμπουμ και άρχιζα να μελετώ τη δουλειά του ΄Ωγκυ, δεν ήξερα τι να σκεφτώ. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν ότι ήταν το πιο παράξενο, ακατανόητο πράγμα του που είχα δει ποτέ μου. ΄Ολες οι φωτογραφίες ήταν οι ίδιες. Όλο το «έργο» ήταν ένα ακινητοποιημένη έφοδος της επανάληψης, ο ίδιος δρόμος και τα ίδια κτίρια ξανά και ξανά, ένα ακατάπαυστο παραλήρημα από περιττές εικόνες.
Δεν μπορούσα να βρω τίποτα να πω στον ΄Ωγκυ, και έτσι συνέχισα να γυρνώ τις σελίδες με προσποιητό θαυμασμό. Ο Ώγκυ φαινόταν ατάραχος, κοιτάζοντας με με ένα πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπό του, αλλά μετά που είδε ότι πως το έκανα για μερικά λεπτά, με διέκοψε απότομα και είπε. «Πας πολύ γρήγορα. Δεν θα φτάσεις εκεί αν δεν πας λίγο πιο αργά.»
Είχε δίκιο βέβαια. Αν δεν αφιερώσεις χρόνο στο να κοιτάξεις, δεν θα καταφέρεις να δεις τίποτα. Έπιασα και άλλο άλμπουμ και πίεσα τον εαυτό μου να το κάνει πιο προσεκτικά.
Άρχισα να προσέχω τις λεπτομέρειες, παρατηρούσα τις μεταβολές του καιρού, παρατηρούσα τις αλλαγές στις γωνίες φωτισμού όπως άλλαζαν οι εποχές. Σιγά σιγά άρχισα να εντοπίζω λεπτές διαφορές στην κίνηση, να προβλέπω το ρυθμό των διαφορετικών ημερών (το θόρυβο τα πρωινά που ήταν εργάσιμες και τη σχετική ησυχία τα Σαββατοκύριακα, την αντίθεση ανάμεσα στα Σάββατα και τις Κυριακές). Έτσι, σιγά σιγά, άρχισα να αναγνωρίζω τα πρόσωπα των ανθρώπων στο βάθος, οι ίδιοι άνθρωποι στο ίδιο σημείο κάθε πρωί, να ζουν μια στιγμή της ζωής τους μπροστά στο φακό της μηχανής του Ώγκυ.Μόλις άρχισα να τους μαθαίνω άρχισα να μελετώ τις στάσεις τους, τον τρόπο που περνούσαν από το ένα πρωί στο άλλο, προσπαθώντας να διακρίνω τη διάθεσή τους από αυτές τις επιφανειακές ενδείξεις, σαν να προσπαθούσα να φανταστώ ιστορίες για αυτούς, σαν να μπορούσα να εισχωρήσω στα αόρατα δράματα που ήταν κλειδωμένα σα κάθε σώμα.


Έπιασα και άλλο άλμπουμ, αυτή τη φορά δε βαριόμουν, δεν ήμουν μπερδεμένος όπως ήμουν στην αρχή. Είχα συνειδητοποιήσει ότι ο Ώγκυ φωτογράφιζε το χρόνο, τον φυσικό και τον ανθρώπινο χρόνο, και το έκανε φυτεύοντας τον εαυτό του σε μια μικρή γωνιά αυτού του κόσμου και θέλοντας να είναι ο εαυτός του, στεκόταν σαν φρουρός στο χώρο που είχε διαλέξει για αυτόν.
Βλέποντας με απορροφημένο από τη δουλειά του, ο Ώγκυ συνέχισε να χαμογελά με ευχαρίστηση. Τότε, σχεδόν σαν να διάβαζε τις σκέψεις μου, άρχισε να απαγγέλει ένα στίχο από το Σαίξπηρ. "Αύριο και αύριο και αύριο" , μουρμούρισε κρατώντας την αναπνοή του "ο χρόνος σέρνεται με το ασήμαντο βήμα του". Κατάλαβα ότι ήξερε ακριβώς τι έκανε»


Απόσπασμα από τη «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Ώγκυ Ρεν» του Πωλ Ώστερ, στο:

http://www.christmasmagazine.com/en/spirit/story10.asp

Mετάφραση: Πόλυ Χατζημανωλάκη


Φωτογραφίες του Πωλ Ωστερ:

http://www.smh.com.au/ffximage/2008/02/29/paul_auster_narrowweb__300x382,0.jpg
http://www.esbphotography.com/images/auster1_image1.jpg
http://www.edrants.com/wp-content/uploads/2008/08/paulauster.jpg
http://content8.flixster.com/photo/70/57/41/7057410_tml.jpg
http://www.gala.fr/var/gal/storage/images/les_stars/leurs_bio/auster_paul/images/paul_auster/632932-1-fre-FR/paul_auster_reference.jpg
http://www.michel-edouard-leclerc.com/blog/m.e.l/archives/Blog_210505_paul_auster.jpg
http://media.us.macmillan.com/authors/258H/299013.jpg
http://www.paulauster.co.uk/Paul%20Auster%2013.jpg
http://newsimg.bbc.co.uk/media/images/41029000/gif/_41029952_paul_auster_203.gif http://www.mgrande.com/weblog/images/partosdepandora/paul_auster.jpg

14 σχόλια:

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Aγαπητή Πόλυ
μια ακόμη εκδοχή της βιογραφίας του χρόνου. Πράγματι το άλμπουμ είναι το άλμπουμ με τις φωτογραφίες του χρόνου. ΄Η αλλιώς ο χρόνος βιογραφείται μέσα από τα συγκεκριμένα.
Για μια στιγμή (άλλος κι αυτός χρονικός απροσδιόριστος αλλά και προσδιορισμένος ταυτοχρόνως χρόνος)
τι συμβαίνει εδώ;
Αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάζουμε χειροπιαστή πραγματικότητα αλλοιώνεται από το μόνον πραγματικό, το χρόνο. Η τέλεια αντιστροφή. Το πραγματικό είναι πραγματικό εφόσον υπάρχει. Και υπάρχει εφόσον μπορεί κανείς να το προσλαμβάνει με τις αισθήσεις του. Μα καθώς το συγκεκριμένο αλλοιώνεται και γίνεται άλλο στο πέρασμα του χρόνου το αρχικώς πραγματικό χάνεται. Κι αν οι συγκεκριμένοι περαστικοί πεθάνουν πάλι το συγκεκριμένο πραγματικό χάνεται. Κι αν αλλοιωθούν και καταστραφούν τα άψυχα πάλι το συγκεκριμένο χάνεται. Και τι μένει; Μένει μονάχα ο χρόνος. Η μόνη πραγματικότητα. Αλλά μια στιγμή αν πάψει η πραγματικότητα πάνω στην οποία-μέσω της οποίας-και δια της οποίας αναγνωρίζεται και υπάρχει ο χρόνος τότε ο χρόνος ως μόνη πραγματικότητα για όλους εμάς και όχι μόνον τους έμψυχους που φθείρει
παύει να υπάρχει. Γιατί αν ο χρόνος είναι πραγματικός είναι πραγματικός επειδή υπάρχει στην πραγματικότητα όπου ο χρόνος υπάρχει για να αλλοιώνει ή ακόμη και να εξαφανίζει. Κατά συνέπεια ο χρόνος αλλοιώνει, φθείρει, εξαφανίζει τη μόνη δυνατότητά του να υπάρχει εξαφανίζοντας αυτό που τον μετράει, αυτό που του δίνει μορφή και περιεχόμενο, αυτό που του δίνει ύπαρξη τα έμψυχα και τα άψυχα. Ο χρόνος υπάρχει μέχρις να εξαφανίσει όλα όσα υπάρχουν και μετά να εξαφανιστεί και εκείνος. Αλλά ποιος μπορεί να τον σταματήσει από αυτή τη φθορά, φθορά δική του καθώς επιφέρει φθορά σε εμάς; Και η απάντηση είναι στην ανάρτησή σου (και όχι μόνον) η συνείδηση. Η μνήμη και το βίωμα - η συνείδηση- της μνήμης αυτής της φθοράς. Έμείς είμαστε γενναιόδωροι προς το χρόνο. Για να μην πεθάνει όταν πεθάνουμε εμείς του προσφέρουμε τη μνήμη-την ιστορία-την αφήγηση (προφορική ή/και γραπτή). Κι εκείνος είναι γενναιόδωρος μαζί μας. Μας αφήνει στις φωτογραφίες, στα κείμενα, στα τραγούδια, στα μουσεία, στα βιβλιοπωλεία να τον φυλακίζουμε. Μας αφήνει να τον συμπυκνώνουμε σε μια συνειδητότητα ενός βιώματος και ενός συναισθήματος. Αλλά πάλι με τη σειρά μας αυτή η συμπύκνωση δεν είναι μια επιτάχυνση που μας στέλνει και μας και το χρόνο δια μέσου ημών στο ανύπαρκτο μια ώρα αρχίτερα. Αντιθέτως είναι μια επιβράδυνση. Γιατί καθώς συμπυκνώνουμε επιβραδύνουμε το χρόνο και τον αφήνουμε να μας γεμίσει και τον γεμίζουμε και εμείς με την ύπαρξή μας και τότε ο χρόνος μας φαίνεται πάρα πολύ περιεκτικός και πλήρης όπως ακριβώς νιώθουμε και εμείς. Ναι έχουμε κάνει μια καλή συμφωνία με το χρόνο. Εφόσον μας ανήκει τον πληρούμε νοήματος δια της συμπύκνωσης/εστίασης/βιώματος και τον επιβραδύνουμς. Εφόσον του ανήκουμε μας βιογραφεί κάθε στιγμή και ενυπάρχει στην ύπαρξη πέρα από το δικό μας πέρασμα γιατί δέχεται πριν φύγουμε από δω να τον αποτυπώσουμε στις μνήμες των άλλων μέσω ημών των ίδιων (εννοώ καθενός μας προς τους άλλους).
Μήτε εκείνος μπορεί να αυθαιρετήσει/αυτοκτονήσει μήτε εμείς.
Αν θέλει ο χρόνος αν θέλουμε και εμείς ας κάνουμε κι αλλιώς...κι αυτό δεν είναι μια αίσθηση ελευθερίας και ας φαίνεται αρχικά ως περιορισμός...
Εύχομαι να κρατηθεί και την επόμενη χρονιά αυτή η συμφωνία.
Ο χρόνος να μη μπορεί χωρίς εμάς και εμείς να μη μπορούμε δίχως εκείνο.
Βαγγέλης Ι.

cynical είπε...

Kαλησπέρα Πόλυ!

Θυμάμαι ακριβώς, τόσο μου είχε κανει εντυπωση, την ατάκα του Χάρβει Καιτελ στην ταινια "καπνός", όταν εξηγούσε σε καποιον θαμώνα ότι οι φωτογραφιες που τραβούσε καθε πρωι εξω απο το καπνοπωλειο του δεν ηταν ποτέ οι ίδιες, παρ' όλο που η μηχανή δεν άλλαζε ποτέ θέση.

Το ειχα ερμηνευσει σαν μια μαθητεια στο βλεμμα και την παρατηρηση.

Faros είπε...

Κυρία μου τις ευχές μου. Εξαιρετική η σεκάνς με τις φωτογραφίες του Ρ. Α.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Πόλυ μου και τι ωραία αφιέρωση το τραγουδάκι από την ταινία "πόσο αθώος είσαι όταν ονειρεύεσαι" ΥΠΕΡΟΧΟ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ
ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΘΩΟΙ ΟΤΑΝ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ
http://www.youtube.com/watch?v=61pp51kxvVM

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ωραίο και συγκινητικό το τραγουδάκι του Τομ Γουέητς, Βαγγέλη, που ντύνει μουσικά τη χριστουγεννιάτικη ιστορία με τον κλέφτη, αυτήν που σαν υποβολέας ψιθύρισε ο ΄Ωγκυ Ρεν στον συγγραφέα - αλτερ ίγκο του Ωστερ στην ταινία. Ο κλέφτης που έχασε το πορτοφόλι του στην καταδίωξη και που ο Ώγκυ κάποτε επισκέφτηκε την τυφλή γιαγιά του, υποδυόμενος αναγκαστικά (αμοιβαία συνενοχή)τοη εγγονό της. Αποφάσισα όμως να μην το βάλω, το είχα βρει φυσικά στο Γιουτουμπ. Όπως δεν έβαλα και όλη τη σκηνή με τις φωτογραφίες με το Γουίλιαμ Χαρτ και τον Χάρβευ Καιτέλ γιατί ήθελα να εστιάσω στο ΚΕΙΜΕΝΟ του ΄Ωστερ που είναι πιο δυνατό (κατά τη γνώμη μου ασύγκριτα πιο ισχυρό από το σενάριο και την ταινία - εκτός από τη φάση που δείχνει τις "όμοιες" φωτογραφίες).

Νομίζω ότι δείχνεις κάτι καλά όταν "κόβεις" κάτι, όταν παραλείπεις και όχι όταν βάζεις στο τραπέζι όλους τους δυνατούς συνειρμούς.
Να που θα μου πεις τώρα ότι τον Προκρούστη τον σκοτώσαμε στον ιδρυτικό μύθο της Αθήνας (όπως γράφεις στο metissage) και δεν θα ξέρω τι να σου απαντήσω.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

e-cynical καλημέρα,

συμφωνώ απολύτως μαζί σου.

Η ταινία έχει τον τρόπο της να μιλά, από μόνη της είναι ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης.

Εμένα με είχε εντυπωσιάσει η αυτοπεποίθηση του Χάρβευ Καιτέλ όταν δήλωνε στο "συγγραφέα": I have a project.
Η δημιουργία στο πίσω δωμάτιο, με την κλεμμένη φωτογραφική μηχανή ήταν που με είχε συγκινήσει. Ίσως γιατί εκείνη την εποχή που είδα την ταινία αισθανόμουν έντονα να ζω στο μπροστινό μέρος, "στο ταμείο" του μαγαζιού.

Η σπουδή στην βραδύτητα και την παρατήρηση αποδίδεται αριστουργηματικά στην ταινία.
Η "φευγαλέα" υφή του χρόνου όμως είναι που προσεγγίζεται ρητά από τον Πωλ ΄Ωστερ στο διήγημά του και νομίζω έχει κάτι να μας πει: "ο Ώγκυ φωτογράφιζε το χρόνο, τον φυσικό και τον ανθρώπινο χρόνο, και το έκανε φυτεύοντας τον εαυτό του σε μια μικρή γωνιά αυτού του κόσμου και θέλοντας να είναι ο εαυτός του, στεκόταν σαν φρουρός στο χώρο που είχε διαλέξει για αυτόν."
Για άλλο χρόνο βέβαια μιλούν οι άνθρωποι του σιναφιού μας, άλλο χρόνο ήθελε να ακινητοποιήσει ο Ζήνων στα νοερά του πειράματα με τα βέλη που διαιρούν τις διαδρομές που τους περισσεύουν, άλλο χρόνο εννοεί ο Σαββόπουλος όταν μιλάει για τον αληθινό χρόνο που είναι "ο γιος μας ο μεγάλος κι ο μικρός".

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Κύριε Φάρε σας ευχαριστώ για την επίσκεψη και ανταποδίδω τις ευχές.

Μακάρι να είχα την τεχνική να ανεβάσω μια προβολή των φωτογραφιών του Πωλ Ωστερ να διαδέχονται η μια την άλλη, με μουσική υπόκρουση το You are innocent when you dream.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη εύγε!!!

μετασχημάτισες, ανάμειξες και μετάλλαξες στο metissage σου τις ιδέες και τους συνειρμούς σου για το χρόνο συλλαμβάνοντάς τον ως γεννήτορα φθοράς. (όπως άλλωστε ξεκίνησες να κάνεις στο πρώτο σου σχόλιο εδώ)

Αθώοι όταν ονειρευόμαστε λοιπόν
Αθώοι όταν ονειρευόμαστε


Ακόμα περισσότερα Bricolages!

Idom είπε...

"Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν", διατυπωμένο από τον σκεπτόμενο φωτογραφικό φακό του Ώγκυ.

Τέτοιες αντιστίξεις γίνονται πιο ευδιάκριτες στις μεγαλουπόλεις, όπως καλή ώρα η Νέα Υόρκη.

Ίσως επειδή ενδόμυχα θέλουμε να ανιχνεύσουμε καλές και ριζικές αλλαγές σε εμάς τους ίδιους, τις αναζητούμε στις όψεις τον πόλεων με τους καταιγιστικούς ρυθμούς.

Αλλά τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες... πώς να τους αλλάξεις;

Idom

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Idom,

καλή σπέρα, πολύ χαίρομαι που εμφανίστηκες, αφήνοντας τα στοχαστικά, αυτή τη φορά, σχόλιά σου. Το ύφος των σχολίων σου και ο ακρωτηριασμός του μπλογκ σου είναι από τις μοναδικές περιπτώσεις που τα γεγονότα, η ιστορία, ο καιρός επηρρεάζουν έναν άνθρωπο, τουλάχιστον την ιντερνετική περσόνα του, που εγώ γνωρίζω.

Αυτά για τις αλλαγές που λέγαμε και που αυτή την εποχή τις βιώνουμε βίαια και καθόλου ανεπαίσθητα όπως ο Ωγκυ έβλεπε καθημερινά εκείνο το κτίριο με το φακό της μηχανής του.

Όσο για τους Λαιστρυγόνες του σχολίου, αυτούς δεν τους φοβόμαστε. Η μήπως τους
"κουβανούμε" μέσα μας και η ψυχή μας τους στήνει εμπρός μας;

just me είπε...

Μου τράβηξε την προσοχή το σχόλιό σας για τον Γάτο του Τσεζάιρ στο μπλoγκ του Ναυτίλου, μπήκα με περιέργεια στο δικό σας και με περίμενε μια μεγάλη έκπληξη, να πέσω πάνω στην ανάρτηση για τον αγαπημένο (από επιλογή) Πολ Όστερ, με το (επιβεβλημένα) προσφιλές θέμα του Χρόνου. Και πόσο εύγλωττος, πέρα από τα άλλα, ο σχολιασμός σας με την ανάστροφη παράθεση φωτογραφιών του (πάντα, πάντως)όμορφου αυτού άντρα!

Χάρηκα που σας συνάντησα, ελπίζω να μου συγχωρήσετε το "αυτόκλητο" της επίσκεψης, και εύχομαι μια καλή χρονιά μέσα στον ανάλγητο και ανεξέλεγκτο Χρόνο!

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Just me,

Ευχαριστώ για τις ευχές και αντεύχομαι ολόψυχα για τον καινούργιο χρόνο. Η «αυτόκλητη» παρουσία σας, είναι φυσικά ευπρόσδεκτη και τα καλά σας λόγια με τιμούν ιδιαιτέρως.
Να σας συγχαρώ με τη σειρά μου για τα ιστολόγιά σας – και για τα δύο αισθάνομαι εκλεκτικές συγγένειες – που είχα με αφορμή το σχόλιό σας να επισκεφθώ. Ανυπομονώ να εντρυφήσω με την ησυχία μου στον «κακό μπελά» (μα τι όνομα διαλέξατε για να κρύψετε από τους αμύητους ένα τέτοιο θησαυρό). Και ο «πλανήτης που ψιθυρίζει» δεν πάει πίσω σε ευαισθησία στην κριτική και στην επιλογή των θεμάτων. Shministim, λοιπόν. Μια καινούργια λέξη για αυτές τις μέρες.

ναυτίλος είπε...

Πράγματι σπουδαία ιστορία ... Θυμάμαι πόσο με είχε εντυπωσιάσει στην ταινία αλλά δεν ήξερα ότι την είχε αποτυπώσει σε διήγημα ο Πωλ Ώστερ (το παράγγειλα ήδη στο άμαζον).Ό,τι πρέπει για την αλλαγή του χρόνου ... Τις ευχές μου για ένα ευτυχισμένο 2009 .

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλή χρονιά Ναυτίλε και καλές και δημιουργικές αναγνώσεις- αναρτήσεις.