Πέμπτη 22 Ιανουαρίου 2009

Σεχραζάτ και Μπαντρ ουλ Μπουντούρ: η τέχνη του να αποσπάς την προσοχή του θανάτου



Ο τυφλωμένος από οργή βασιλιάς Σαχρυάρ, για να εκδικηθεί όλες τις γυναίκες εξ αιτίας της προδοσίας συζύγου του – τον έχει απατήσει με κάποιον στο ίδιο του το παλάτι - αποφασίζει να παντρεύεται κάθε μέρα και από μια παρθένα, που θα της παίρνουν το κεφάλι το άλλο πρωί. Μετά από τρία χρόνια, όταν ο λαός του είναι γεμάτος απελπισία για την συμφορά που έχει βρει τη χώρα, και δεν έχουν σχεδόν μείνει πια κοπέλες για να ικανοποιηθεί η εκδικητική μανία του Σουλτάνου, η κόρη του Βεζύρη, η Σεχραζάτ, με τη θέλησή της αποφασίζει να παντρευτεί και αυτή με τη σειρά της το Σουλτάνο Σαχρυάρ και να προσπαθήσει, ρισκάροντας τη ζωή της, να δώσει τέλος σε αυτό το φαύλο κύκλο των θανάτων.




Έτσι περίπου ξεκινούν οι Χίλιες και μια Νύχτες, μια ατέρμονη αλυσίδα από ιστορίες μέσα σε ιστορίες, η αρχική με το Σαχρυάρ και τον αδελφό του, τις ιστορίες που αφηγείται ο βεζύρης στην κόρη του για να την αποτρέψει από το βέβαιο θάνατο και μετά οι ιστορίες που αρχίζει να αφηγείται στην αδελφή της αρχικά η Σεχραζάτ – ώστε να τις ακούσει ο σύζυγος και να παρασυρθεί και που κάποτε τις αφήνει μισοτελειωμένες για να του τραβήξει την προσοχή και να γλυτώσει τη ζωή της.


Τα παραμύθια της Σεχραζάτ, που συχνά τη μπερδεύουν με τη Χαλιμά, τη θρυλική βασίλισσα , καταφέρνουν να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του Σουλτάνου, καθώς φυτρώνουν μέρα με τη μέρα και πλέκονται από ένα ανεξάντλητο απόθεμα γνώσεων που έχει θησαυρίσει η Σεχραζάτ από τις … σπουδές της. Γιατί δεν αναφέρεται πουθενά στο παραμύθι κάτι για την εμφάνισή της. Μαθαίνουμε απλά ότι ο βεζύρης είχε δυο κόρες, τη Σεχραζάτ και τη Ντουνιγιάτ και αμέσως μετά:

"Η Σεχραζάτ είχε διαβάσει τα βιβλία, τα χρονικά και τους θρύλουςτων προηγούμενων βασιλιάδων, και τις ιστορίες και τα παραδείγματα και ταδιδάγματα των περασμένων ανθρώπων και πραγμάτων. Αλήθεια λένε πως είχε συνάξει χίλιους τόμους ιστοριών, που ανέφεραν για αρχαίες φυλές και για περασμένους κυβερνήτες.Είχε διαβάσει τα έργα των ποιητών και τα ήξερε απέξω. Είχεσπουδάσει τη φιλοσοφία, και τις επιστήμες, τις τέχνες και τους τρόπους τηςκαλής συμπεριφοράς, κι ήταν ευχάριστη, κι ευγενικά, γνωστική και έξυπνη, καλά διαβασμένη και καλά αναθρεμμένη."

Αυτή λοιπόν τη γνώση, η λόγια πριγκίπισσα την αξιοποιεί μέρα με τη μέρα εγκιβωτίζοντας και συνδέοντας σχεδόν επ’ άπειρον τις αφηγήσεις της. Ένα παραμύθι πολύποδας φτιαγμένο από γνωστά σοφά παραδομένα υλικά.Στα αχνάρια της, ευφυής χωρίς ωστόσο να είναι τόσο σοφή, είναι η Μπαντρ ουλ Μπουντούρ, η όμορφη βασιλοπούλα στο παραμύθι του Αλαντίν (2). Η Μπαντρ ουλ Μπουντούρ, που έχει ξεγελαστεί και αντάλλαξε το μαγικό λυχνάρι του συζύγου της με κάποιο καινούργιο και λαμπερό, αποφασίζει όταν χρειάστηκε να συμπαρασταθεί στον άντρα της και να ξεγελάσει με τη σειρά της τον κακό Μάγο, με σκοπό να τον αποκοιμίσει, ώστε να αναλάβει δράση ο Αλαντίν.Πώς μπαίνει σε εφαρμογή η γοητεία – την οποία παρεμπιπτόντως η πριγκίπισσα αναλαμβάνει να ασκήσει με βαριά καρδιά;



Ντύνεται, στολίζεται με το καλύτερο φουστάνι και το καλύτερο χαμόγελο και την καλύτερη διάθεση – ενώ πριν ήταν θλιμμένη και έκλαιγε τη μοίρα της μια και ο Μάγος την είχε απαγάγει μακριά από τον άντρα της- και σύμφωνα με την αφήγηση της Σεχραζάτ:


«Ύστερα, η πριγκίπισσα που ήτανε μοναδική στην ευφράδεια και στη λεπτή ομιλία και στους ωραίους τρόπους, άρχισε να του δίνει κάθε στιγμή να πίνει ξελογιάζοντάς τον με τις γλυκές φράσεις γεμάτες μυστική έννοια.»

Όσο λοιπόν η λαχτάρα του Μάγου για αυτήν φούντωνε, εκείνη συνέχιζε να του μιλάει

«με τόσο τρυφερά λόγια και τόσο γλυκειές εκφράσεις και έξυπνα λογοπαίγνια
καιλέξεις με κρυφές έννοιες που το κεφάλι του άρχισε να ζαλίζεται κι όλος ο
κόσμοςφάνηκε σαν τίποτα στα μάτια του.»

Η ιστορία έχει αίσιο τέλος όπως όλοι γνωρίζουμε μια και ο ανεπρόκοπος Αλαντίν καταφέρνει να αποκτήσει ξανά το λυχνάρι του και τη σύζυγο του και να αποκατασταθεί ξανά στο παλάτι, που με μαγικές δυνάμεις του έκτισε σε μια νύχτα το τζίνι. (Ας το συγκρίνουμε με τον μόχθο των χιλίων και μιας νυχτών) Αλλά αυτά είναι γνωστά. Αυτή που είναι λιγότερο γνωστή είναι η Μπαντρ ουλ Μπουντούρ, που το όνομά της σημαίνει Ολόγιομο Φεγγάρι των Ολόγιομων Φεγγαριών και που στηριγμένη στην ευφυΐα της, χωρίς μαγικό λυχνάρι ή δαχτυλίδι, καταφέρνει έναν άθλο.Σε αυτή την άγνωστη πριγκίπισσα, είναι αφιερωμένο το ποίημα του Wallace Stevens, The Worms at Heaven’s Gate, όπου ο χορός των σκουληκιών, συμμετέχοντας στην πιο ασυνήθιστη νεκρική πομπή μεταφέρει το αποδομημένο σώμα της πριγκίπισσας φτάνοντας στην Πύλη του Παραδείσου. Η στοιχεία της ομορφιάς της ένα – ένα δεν αποτελούν παρά μια μακάβρια απαρίθμηση στην κοιλιά των σκουληκιών.




The Worms at Heaven's Gate (3)
Out of the tomb, we bring Badroulbadour,
Within our bellies, we her chariot.
Here is an eye.
And here are, one by one,
The lashes of that eye and its white lid.
Here is the cheek on which that lid declined,
And, finger after finger, here, the hand,
The genius of that cheek.
Here are the lips,
The bundle of the body and the feet.
. . . . . . . . . . .
Out of the tomb we bring Badroulbadour.

(Μπορούμε να το ακούσουμε το λινκ:http://drakesdoor.org/podcasts/ws/worms_at_heavens_gate_stevens_add.mp3 )

Η ανάμνηση όμως της ομορφιάς της και του άθλου της ευφυΐας της θα μένουν για πάντα όπως λέει ο αφηγητής που στην ιστορία του κατοίκησε η Σεχραζάτ, που σε μια ιστορία της υπήρξε η Μπαντρ ουλ Μπουντούρ, ύμνος σ’ Εκείνον που έκανε τις ιστορίες των περασμένων ώστε οι άνθρωποι να οδηγούνται και να συγκρατούνται.


(1) Χίλιες και μια νύχτες, Μετάφραση από τα Αραβικά του Κώστα Τρικογλίδη, 1ος τόμος, εκδόσεις Ηριδανός.
(2) Χίλιες και μια νύχτες, 7ος τόμος.
(3) http://en.wikipedia.org/wiki/The_Worms_at_Heaven

Εικόνες:
http://undercroft.files.wordpress.com/2006/08/scheherazade.jpg

http://www.folkstory.com/images/kn_scheherazade.jpg

http://www.kusc.org/kids/sche/images/splash3.jpg

http://media.npr.org/programs/wesat/features/2007/may/scheherazade200.jpg

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Scheherazade_01.jpg
http://www.midnightroom.com/turquoise_dulac.jpg



ΥΓ1.
Εκ των υστέρων - μπορεί να ήταν έτσι από την αρχή - συνειδητοποίησα τη σχέση αυτού του ποστ με την ψήφο των ποιητών του Βαγγέλη Ιντζίδη στο Metissage. Πώς δηλαδή η Σεχραζάτ "που είχε διαβάσει τα έργα των ποιητών και τα ήξερε απ' έξω" νικά το θάνατο με τη δημιουργία και την αφήγηση.

Όσο για την Μπαντρ ουλ Μπουντούρ, παρά την κωμικοτραγική αποδομημένη κηδεία της από τον Wallace Stevens με το ποίημα "Τα σκουλήκια στην Πύλη του Παραδείσου", πάλι ένα σήμα μνήμης αποκτά, μια επιτύμβια επιγραφή με την οποία θα τη θυμόμαστε για πάντα.

ΥΓ2.
Μια και αναφέρθηκε ο μόχθος των 1001 νυχτών, διαβάστε εδώ την εξομολόγηση της e- Σεχραζάτ την εκατοστή τριακοστή έκτη μέρα στο: http://e-cynical.blogspot.com/2008/04/blog-post_04.html . Καλό κουράγιο e-cynical!

10 σχόλια:

Γεφυριστές είπε...

Πόλυ,
θα ξέρετε ότι κάτι κείμενα σαν κι αυτό δεν σχολιάζονται. Απλώς τα διαβάζεις, τα ξαναδιαβάζεις, τα ρουφάς βρε αδελφέ..
Σας ευχαριστώ πολύ!

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Πόλυ ευχαριστούμε για την υπόμνηση
το υστερόγραφο που είναι και εκ των υστέρων ή και εκ των προτέρων
Βαγγέλης Ιντζίδης

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αλέκα,

κι εγώ ευχαριστώ για τα ευγενικά σου λόγια. Νομίζω όμως ότι καιρός είναι να μιλάμε στον ενικό.

ναυτίλος είπε...

Tell me a story , great aunt
so that I can sleep .
Tell me a story , Scheherazade
so that I can live.

Τελικά όταν αφηγούμαστε δεν διαστέλλουμε τον πραγματικό χρόνο
ούτως ώστε να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι απομακρύνουμε το Θάνατο ;

ΥΓ. Το ποίημα στα αγγλικά δυστυχώς δε θυμάμαι πού το διάβασα .

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ναυτίλε,

Κατά το « θα σου θυμίσω εγώ που μ’ είδες», συμπληρώνω ότι οι στίχοι είναι απόσπασμα από το αφηγηματικό ποίημα/πρόζα/δοκίμιο της Ursula LeGuin, « It was a dark and stormy night».

Οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος είναι:

«tell me a story Secherazade
So that y o u can live»

So that I can live λοιπόν, εκ παραφθοράς – παραφθοράς που σημαίνει… Πόσο απαραίτητες μας είναι οι αφηγήσεις για να ζήσουμε, για να συγκροτήσουμε και τη δική μας την ύπαρξη μετά από τα ονειρικά ταξίδια του ύπνου!

Ευχαριστώ πολύ για την νυχτερινή επίσκεψη, που ευτυχώς με βρήκε άυπνη.

Επί του προκειμένου πάντως, η Ursula LeGuin διατυπώνει μια τελείως διαφορετική άποψη από αυτές που έχουν διατυπωθεί μέχρι τώρα στις διασταυρώσεις των κειμένων μας. Παραθέτει μια φράση του Πρίμο Λέβι, του γνωστού Ιταλού συγγραφέα που επέζησε από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Άουσβιτς: «Ακόμα και σε ένα τέτοιο χώρο, κάποιος πρέπει να θέλει να ζήσει, για να αφηγηθεί την ιστορία, για να καταθέσει τη μαρτυρία του».

ναυτίλος είπε...

Βέβαια οι θαυμάσιες αφηγήσεις του Πρίμο Λέβι (Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος , Το περιοδικό σύστημα ) δεν τον έσωσαν , όπως έγινε με την Σεχραζάτ , αφού αυτοκτόνησε τελικά.
Το λάθος μου τελικά (είναι φοβερό πώς λειτουργεί η μνήμη κάποιες φορές) έρχεται να καταδείξει αυτό που πιστεύω , ότι δηλαδή ο ακροατής της αφήγησης είναι που "παίρνει" χρόνο ...
Μήπως όμως τον "κλέβει" από τον αφηγητή ;
Ταλαίπωρε Primo Levi ,ταλαίπωρε Tadeusz Borowski , ταλαίπωρε Jean Amery ...

ΥΓ.Δε φανταζόμουν ότι θα έβρισκες τον δημιουργό του τετράστιχου...

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Ki όμως ο τάλας πόρος είναι του καθενός το πέρασμα...Αλλά ποιος διάβηκε το θάνατο και τώρα ζει όπως ο Πρίμο Λέβι και τόσοι άλλοι που μνημονεύεις ναυτίλε;
Μακάριε Πρίμο Λέβι...
Ο χρόνος της αφήγησης είναι κι αυτός μια συνιστώσα όχι μίας αλλά πολλών οπτικών του χρόνου...σαν την πολυφωνία η αφήγηση είναι και πολυχρονική ένα είδος πολύχρονης ευχής για πολυχρονεμένους ακροατές μια διαρκώς αφηγημένης ζωής...
Μπορεί μπορεί
μπορεί
Βαγγέλης

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Πόλυ αφιερώνω σε σένα και στους φίλους εδώ τα τραγούδια σώματος-υβρίδια σκουριάς στο substratum (είσοδος από το metissage)
Bαγγέλης Ι.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη,

στο Substratum μπαίνεις και από τις Πινακίδες. ΄Οπως και το Μetissage, είναι στα "ιστολόγιά μου"

Καλή νύχτα.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

ευχαριστώ Πόλυ