Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2008

Φτιάχνοντας εκμαγεία από σαπούνι: Irina Ratushinskaya


Πρόσφατα έμαθα για την περίπτωση της Irina Ratushinskaya, μιας Ουκρανής ποιήτριας - παρεμπιπτόντως οι πρώτες της σπουδές ήταν στη Φυσική, κάτι που υποσυνείδητα μου δημιουργεί περίεργες ταυτίσεις...Η Ratushiskaya  διώχθηκε από το Σοβιετικό καθεστώς, φυλακίστηκε και μετά την απελευθερωσή της την εποχή της Περεστρόικα, κατέφυγε στην Αμερική και στην Αγγλία για να επιστρέψει τελικά με την οικογένειά της στη Μόσχα.

Κείμενα της Ratushinskaya από τη φυλακή διδάσκονται σε πανεπιστήμια σαν γραπτά της φυλακής...Ποιος το περίμενε γραπτά που γράφτηκαν σε τόσο αντίξοες συνθήκες, όπως του Silvio Pellico,του Jean Cassou, του Ngugi wa Thiongo, κείμενα που γράφτηκαν σε τσιγαρόγαρτα και κάποτε με αίμα αντί για μελάνι, να γίνονται κάποια στιγμή αντικείμενο ακαδημαϊκής μελέτης και διδασκαλίας...

Δεν έχω διαβάσει πολλά ποιήματα της Ratushinskaya, και δεν κρύβω ότι πάντα ένιωθα επιφυλακτικά απέναντι στους "διαφωνούντες" της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή η παλιά επιφύλαξη απέναντι στην άλλη πλευρά και στη χώρα που αυτοί θεωρούσαν Γη της Επαγγελίας - το Εθνος που η Madeline Albright αποκαλεί indispesnable nation  -με κάνει να τρέφω μιά άδικη ίσως αντιπάθεια για "νομπελίστες" σαν τον Solzhenytsin.

Για την Irina, όμως θα κάνω μια εξαιρεση, όχι γιατί θεωρώ ότι είναι καλή ποιήτρια, αυτό για την ποίηση είναι υποκειμενικό, αλλά γιατί εκτός από την ταύτιση με τις σπουδές της, έχει ζήσει μια παιδική ηλικία παρόμοια με τη λογοτεχνική ηρωίδα, της αγαπημένης Ζωρζ Σαρή, τη Νινέτ.

Και η Ιρίνα έζησε τα παιδικά της χρόνια στην Οδησσό και μάλιστα γνώριζε από παιδί τον μελλοντικό της σύζυγο, με τον οποίο σκάρωναν διάφορες σκανταλιές, τη φαντάζομαι όπως και η Νινετ στη σκάλα Ποτεμκιν και στην πλατεία Ρισελιέ, κάτω από το άγρυπνο βλεμμα του καθεστώτος η μια, των μπολσεβίκων η άλλη. Αυτό είναι ίσως το μόνο τους κοινό γιατί μετά η Ιρίνα ανέπτυξε αντικαθεστωτική δράση ενώ η Νινετ - Ελένη αναπτύσσει αντιστασιακή δράση κατά τη διάρκεια της Κατοχής και είναι θα λέγαμε φιλικά διακείμενη προς τη Σοβιετική Ένωση. Ή μήπως και αυτή τους η στάση έχει κοινά σημεία;

Ο άλλος λόγος που σας γράφω για την Irina, είναι για τα ποιήματά της στη φυλακή, που τα έγραφε χαράσσοντάς τα σε σαπούνι και μετά τα απομνημόνευε μέχρι να μπορέσει να τα φυγαδεύσει από τη φυλακή. Η μαλακή επιφάνεια του σαπουνιού συγκρατούσε - σαν το κερί της καρδιάς μας - τους ανάλαφρους στίχους για να μη χαθούν. Η παρηγοριά και το όνειρο της φυλακισμένης Irina εύρισκαν ένα προσωρινό καταφύγιο στην εφήμερη επιφάνεια του σαπουνιού, που χάριζε την ελαστικότητά του για να εγγραφεί το αποτύπωμα του κλειδιού, που πάντα το παίρνουμε κρυφά, και που υπόσχεται να ανοίξει απρόσιτες σφραγισμένες πύλες. Όταν στο τέλος ο αέρας παράσερνε τις φυσαλίδες ψηλά, κάποιες έσκαγαν αμέσως, καποιες ενώνονταν μεταξύ τους και έφτιαχναν μεγαλύτερες, καποιες σκάλωναν στα συρματοπλέγματα - αγκαθωτά ή ηλεκτροφόρα; - ενώ η Irina από το κελί της επαναλάμβανε κουνώντας τα χείλη της λόγια χωρίς ήχο, χωρίς χρώμα " Γκρι είναι το χρώμα της ελπίδας" (Grey is the Colour of Hope, όπως το μετέφρασε στα Αγγλικά η Alyona Kojevnikov)

Οι φυσαλίδες όμως από τον αφρό του σαπουνιού, είχαν πάνω τους λαμπερούς ιριδισμούς με όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου

Δεν υπάρχουν σχόλια: