Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2008

Το δόγμα Μονρόε: Φύλλο συκής ή χιτώνας του Νέσσου;



Ο Τζαίημς Μονρόε

Σήμερα είναι 2 Δεκεμβρίου και μας έχει πιάσει όλους ξαφνικός έρωτας με την ιστορία της Αμερικής (γιατί άραγε;)
Ακόμα και στο Τρίτο Πρόγραμμα άκουσα το απόγευμα να μνημονεύεται το δόγμα Μονρόε, μια και σαν σήμερα το 1823 ο James Monroe, o Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έκανε την περίφημη διακήρυξη για το ότι οι ΗΠΑ θα θεωρούσαν εχθρική ενέργεια την ανάμιξη των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο Δυτικό Ημισφαίριο.
Είναι φυσικά μεγάλος πειρασμός να ασχοληθεί κανείς με τις ανακολουθίες της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, την ανάμιξη ή τη μη ανάμιξή τους σε άλλες χώρες. Άλλοι,πιο ειδικοί, το κάνουν καλύτερα. Θα ήθελα μόνο να επισημάνω μερικά θέματα, σαν υστερόγραφο, σαν σχόλιο μάλλον στην ανάρτηση της Αλέκας στους γεφυρισμούς με αυτή την ευκαιρία. Το σχόλιο το γράφω βέβαια και εδώ και για τους αναγνώστες των Πινακίδων, για να μπορέσω να βάλω και εικόνες.
Επομένως καλό είναι να έχει διαβάσει κάποιος πρώτα το ποστ της Αλέκας:
http://gefyrismoi.blogspot.com/2008/12/blog-post.html

Θα ήθελα να κάνω τώρα μια παρατήρηση: Νομίζω ότι στην περίπτωση της Βρετανικής επέμβασης στα νησιά Φώκλαντ (αυτά έγιναν τότε βρετανική αποικία που η Γηραιά Αλβιών θα έστεργε να προστατεύει από επιβουλές της Αργεντινής στην εποχή μας) οι Αμερικανοί έκαναν τα στραβά μάτια, παραβιάζοντας το δόγμα Μονρόε επειδή θεωρούσαν ότι η Βρετανική βοήθεια στα απελευθερωτικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής ήταν σύμφωνη με το «ιδεαλιστικό» όραμα απελευθέρωσης και ανεξαρτησίας των λαών.
Η ειρωνεία όμως, για την εμβέλεια αυτού του ιδεαλισμού είναι ότι αρνήθηκαν να πάρουν μια απόφαση να υποστηρίξουν την ελληνική υπόθεση ανεξαρτησίας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την ίδια εποχή, όταν οι λαοί και της Δυτικής Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν συγκινηθεί από τους αγώνες των Ελλήνων και τη σκληρή στάση του Σουλτάνου Μαχμούτ του ΙΙ.


Ο Ελληνιστής Edward Everett



Αυτός που πρωτοστάτησε στην προσπάθεια να πειστεί η Αμερικανική Κυβέρνηση να βοηθήσει τους Έλληνες, ήταν ο Edward Everett, καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών στο Harvard, με ένα φλογερό άρθρο στην εφημερίδα του την North American Review. Αντίθετος ήταν John Quincy Adams, με επιχειρήματα για σύνεση και ρεαλισμό μια και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν, λέει, αρκετά ισχυρή χώρα οικονομικά για να στηρίξουν την Ελλάδα. Στην ιστορία θα μείνει ο φλογερός λόγος του Daniel Webster που έχοντας ο ίδιος πειστεί από τον Everett προσπαθούσε να κάνει έκκληση στα ανθρωπιστικά αισθήματα της χώρας του:

«Οι Έλληνες, προσβλέπουν στη μεγάλη δημοκρατία της γης και μας ρωτούν με την κοινή μας πίστη αν μπορούμε να ξεχάσουμε ότι μάχονται για αυτό για το οποίο μαχόμασταν κάποτε. Πώς μπορούμε εμείς τώρα να είμαστε ευτυχείς;»

Εις μάτην όμως. Οι ΗΠΑ έμειναν ουδέτερες. Τα επιχειρήματα υπέρ της ουδετερότητας εκφρασμένα από κάποιον Randolph επεκράτησαν. Κατακεραύνωσε τις προτάσεις του Webster επαναλαμβάνοντας τα λόγια του John Quincy Adams ότι δεν θα τρέχουμε στην Ευρώπη για να κυνηγάμε τέρατα.
«Πρόκειται για ένα πόλεμο σκιών είπε» αναφερόμενος στην ματαιότητα των επεμβάσεων της χώρας του στο εξωτερικό.
« Είναι σαν να θέλουμε να είμαστε πανταχού παρόντες και να γεμίζουμε την υδρόγειο με την παρουσία μας»
Για όσους δεν κατάλαβαν ο Randolph αναφερόταν στο Χριστιανικό δόγμα και στο « ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών» του συμβόλου της πίστεως.

Δεν κατοχυρώθηκε όμως μόνο με την αναφορά στο σύμβολο της Χριστιανικής Πίστεως το δόγμα Μονρόε. Ακόμα και όταν ο Randolph καλούσε την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να αρνηθεί τη βοήθεια στην επανάσταση των κλεφτών στην Ελλάδα, το ισχυρό του επιχείρημα για το ανεδαφικό των φιλελληνικών απόψεων ήταν μια μεταφορά από …την ελληνική μυθολογία:

«Από τη μεριά μου, καλύτερα να φορέσω τον χιτώνα του Νέσσου παρά να επικυρώσω τέτοιες θεωρίες»


Ο Κένταυρος Νέσσος



Η Διηάνειρα δίνει τον χιτώνα του Νέσσου στον Ηρακλή


Από το http://www.cnr.edu/home/bmcmanus/trachiniaebg.html

10 σχόλια:

Γεφυριστές είπε...

Πόλυ,
διαβάζοντας το σχόλιό σας, αυθόρμητα μου ήρθε στο μυαλό μια προσφιλής φράση του μικρού γιου μου: "Αυτά είναι!!".

Για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται πόσο συμβάλλουν τα blogs στη διάχυση της γνώσης. Τόσες λεπτομέρειες δεν γνώριζα.

Το αναμενόμενο από έναν λαό που έχει αποκτήσει την Ανεξαρτησία του, είναι να στηρίξει ή έστω να υποστηρίξει έναν άλλο επίσης επαναστατημένο.

Και μάλιστα έναν λαό που είχε πληγεί από αυτοκρατορία, όπως οι έποικοι της αμερικανικής ηπείρου.
Ωστόσο αυτοί δεν το έκαναν ποτέ.

Το γεγονός μάλλον ενισχύει την άποψη ότι εκείνο που επιδίωκαν είναι να γίνουν "Χαλίφηδες στη θέση του Χαλίφη", όπως έλεγε και ο αείμνηστος Γκοσινί.

Κι αν καθυστέρησαν να γίνουν Χαλίφηδες οφείλεται στον εμφύλιό τους. Διαφορετικά θα μας είχαν πάρει σβάρνα πολλά χρόνια πριν.

Επί τούτου, φαντάζομαι ότι κρατήσατε την αιχμή μου για τον Κάνιγκ και το ρόλο του έτσι;

Με την ευκαιρία κι εφόσον το έχετε μελετήσει το ζήτημα δεν κάνετε τον κόπο να ανατρέξετε στην βιβλιογραφία σχετικά με την υπόθεση της κόρης του Μάρκου Μπότσαρη και του αδελφού του Αμερικανού Προέδρου που την ζήτησε σε γάμο; Είχα διαβάσει κάπου κάποτε ότι αρνήθηκαν την πρόταση επειδή δεν ήταν Ευρωπαίος! Θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να το διαβάσω από εσάς.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ
Καλό βράδυ

Elias είπε...

Ο "Randolph" μοιάζει ότι είναι ο John Randolph, γνωστός και ως "Randolph of Roanoke", πρώτης γραμμής πολιτικός της εποχής.

Μία διόρθωση όμως. Ο εν λόγω κύριος δε φαίνεται να είπε: "Είναι σαν να θέλουμε να είμαστε πανταχού παρόντες και να γεμίζουμε την υδρόγειο με την παρουσία μας".
Σύμφωνα με αυτήν την πηγή που βρήκα, τα λόγια του ήταν: "The gentleman would have us to believe his resolution is all but nothing; yet again it is to prove omnipotent, and fills the whole globe with its influence". Δηλαδή και σε λίγο άνετη απόδοση: "Ο κύριος [Webster] θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε ότι η υπόθεση στην οποία αναφέρεται το ψήφισμα που έθεσε, είναι κάτι ασήμαντο• από την άλλη όμως, μας λέει ότι θα αποδειχθεί παντοδύναμο και ότι η επιρροή του θα απλωθεί σε όλη την υδρόγειο" (Ιανουάριος του 1824 και ο Daniel Webster είχε φέρει ψήφισμα για να σταλεί απεσταλμένος στην εξεγερμένη Ελλάδα – η παραπάνω πηγή αναφέρει το υπόβαθρο και εξηγεί τα λόγια).

Στο ψητό τώρα: γιατί θα έπρεπε οι ΗΠΑ της εποχής να υποστηρίξουν την Ελληνική Επανάσταση; Τι συμφέρον είχαν; Μην ξεχνάμε ότι και οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις που παρενέβησαν υπέρ ημών, κατά βάση το έκαναν σταθμίζοντας το εθνικό τους συμφέρον. Είμαι της γνώμης πως όταν έχεις μία θέση ευθύνης, όταν προστατεύεις μία οικογένεια, μία εταιρεία, έναν λαό, πράττεις με βάση τα συμφέροντα των προστατευόμενών σου, όχι με αμιγή ιδεαλισμό και αφηρημένες ηθικές αρχές.
Όλα έχουν ένα κόστος. Αν η στήριξη των ΗΠΑ στην Ελλάδα οδηγούσε σε δυσβάσταχτους φόρους και ρήμαζε κόσμο, θα αποδεικνυόταν πολύ ακριβή πολυτέλεια για την, πράγματι, δοκιμαζόμενη τότε δημοκρατία.

Καλά δεν τα λέω;

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αλέκα καλή μέρα,

Όντως τα blogs συμβάλλουν και στη διάχυση και στο σχολιασμό των πληροφοριών.
Έχεις τη δυνατότητα να γράφεις τις απόψεις σου και πατώντας ένα κουμπί να τις βλέπεις να δημοσιεύονται αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι να και ξεπετάγονται σαν μανιταράκια τα σχόλια στο κείμενο, που επικροτούν, αμφισβητούν ή απλά επιβεβαιώνουν ότι το μήνυμα που ταξίδευε μόνο του στο μπουκάλι «ελήφθη».

Στην περίπτωση του δόγματος Μονρόε στήσαμε ακόμα μια γ έ φ υ ρ α στη μπογκόσφαιρα. Το ποστ μου μετά την εισαγωγή, προϋποθέτει όλο το κείμενο στους γεφυρισμούς και μετά μπαίνει σαν σχόλιο εκεί. Οι γεφυρισμοί ανταποκρίνονται, όπως πάντα φιλόξενοι και γενναιόδωροι και κάνουν ένα σύνδεσμο που φαρδιά πλατιά παραπέμπει στις πινακίδες.

Η περίπτωση της Ελλάδας, μιας μικρής χώρας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τι σημασία μπορεί να είχε για αυτή τη «μεγάλη δημοκρατία» εκτός από ηθική;
Έννοια της δημοκρατίας, κλασσικοί συγγραφείς, μυθολογία, τι σχέση έχουν τάχα με τους άθλιους κλέφτες στο Σούλι;
Για την Κατερίνα Μπότσαρη και τον έρωτα (;) του Αμερικανού Washington, θα ετοιμάσω κάτι στην επόμενη ανάρτηση. Νομίζω αξίζει να μνημονεύσει κανείς και τους Αμερικανούς φιλλέληνες. Δεν επικρατούσε πάντα ο ρεαλισμός.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ηλία καλή σου μέρα.

Σπεύδω να αναφέρω την πηγή που βρήκες, γιατί αυτήν χρησιμοποίησα και εγώ.

http://www.americanforeignrelations.com/O-W/Realism-and-Idealism-Latin-america-and-greece.html

Στο θέμα της απόδοσης του νοήματος της φράσης, yet again it is to prove omnipotent, and fills the whole globe with its influence".

Δεν θεωρώ ότι παραβίασα το νόημα αποδίδοντάς την κατά λέξη και όχι ελεύθερα γιατί εκεί ήταν το παιχνίδι που ήθελα να κάνω με τις λέξεις κλειδιά. Παρασύρθηκα μόνο στο omnipotent/omnipresent o m n I p o t e n t (παντοδύναμος – omnipresent: πανταχού παρών) , and fills the whole globe (και την υδρόγειο πληρών αντί και τα πάντα πληρών).

Είναι καθαρό ότι συνειδητά ή ασυνείδητα ο Randolph, αν είναι αυτός που πιστεύεις ήταν λόγιος άρα ήξερε να χρησιμοποιεί αρχαιοπρεπείς όρους και θρησκευτικές εκφράσεις δημιουργούσε συνειρμούς στο ακροατήριο για να ενισχύσει με μη λογικό τρόπο τα απολύτως λογικά του επιχειρήματα. Ότι δηλαδή δεν ήταν προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών το να υποστηρίξουν τον αγώνα των επαναστατημένων κλεφτών.

Αλλά το επιχείρημά μου στην ανάρτηση αυτή, χαίρομαι που μου δίνεις την ευκαιρία να το τονίσω γιατί το έβαλα στον τίτλο, είναι η δύναμη της μεταφοράς που προέρχεται από την Ελληνική μυθολογία.

Η (ενδεχόμενη) καταστροφή της χώρας του αν βοηθήσει την Ελλάδα παρομοιάζεται όχι με το δάγκωμα του κροταλία στο Γκραν Κάνυον, αλλά με το χιτώνα του Νέσσου!!! Δηλαδή η ελληνική μυθολογία και η αρχαία ιστορία παρέχουν εξωτικές εικόνες και μεταφορές, που τις προτιμάμε – ακόμα και στο μακρινό Ναϊρόμπι: Δάμων και Φιντίας είναι το παράδειγμα της φιλίας (δες σχετική αναρτηση ετικέτα Ομπάμα – αλλά ως εκεί. Η Ελλάδα είναι έννοια και ας μείνει στα βιβλία για να διαβάζουμε ιστορίες στα παιδιά μας, να φτιάχνουμε κινούμενα σχέδια σαν τα μούτρα μας από τη μυθολογία της (τύπου Ηρακλής του Ντίσνευ), να διανθίζουμε τους λόγους μας στο κονγκρέσο με αποσπάσματα κλασικών ή μεταφορές, αλλά ως εκεί. Οι κλέφτες και η επανάστασή τους; Δεν έχουν καμία σχέση με αυτό το ιδεώδες που σπουδάζουμε στο Harvard.

Άντε, ας τους επιστρέψουμε την Καλομοίρα.

Elias είπε...

Πόλυ, πρόσεξε λίγο: Ο Randolph δεν είπε “Είναι σαν να θέλουμε να είμαστε (εμείς οι Αμερικάνοι) παντοδύναμοι/πανταχού παρόντες και να γεμίζουμε την υδρόγειο κ.λπ.”.
Ο Webster ήταν που μίλησε για τη μεγάλη ηθική δύναμη της κοινής γνώμης που, σύμφωνα με τα λόγια του, “θα εξαπλωθεί σε όλον τον κόσμο και θα υπερισχύσει κάθε υλικής ισχύος που θα της αντιπαρατεθεί κ.λπ.”. Σ’ αυτήν αναφερόταν ο Randolph με τον όρο “omnipotent”.
Έτσι όπως διαβάζω τα αποσπάσματα, καταλαβαίνω ότι μάλλον ο Daniel Webster χρησιμοποίησε πρώτος τον θρησκευτικό αυτό όρο και ο Randolph τον επανέλαβε στην αρχή της απάντησής του για να συνδεθεί με τα ήδη λεχθέντα.

Τώρα… βάζω τον εαυτό μου στη θέση ενός Αμερικάνου της εποχής και δε βλέπω γιατί η Ελλάδα να μην παραμείνει απλώς μία πηγή όμορφων ιστοριών και εξωτικών εικόνων. Το γράφεις καταφανώς επικριτικά, όμως φοβάμαι ότι στο συγκεκριμένο θέμα διαφωνούμε όπως ο κ. Webster με τον κ. Randolph.

Κι επειδή καταλαβαίνω ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε, ας το αφήσουμε εδώ κι ας δεχτεί ο καθένας μας ότι υπάρχουν και κάποιοι που δε συμμερίζονται τις αντιλήψεις του.
Πληκτικά δε θα ‘ταν αν όλοι συμφωνούσαμε σε όλα;

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ηλία,

Η ανθρώπινη ποικιλία και η διαφοροποίηση αποτελεί το αντίδοτο σε οποιαδήποτε ισοπεδωτική λύση. Αυτό προκύπτει εμμέσως από την απολογία της λογοτεχνίας που κάνει ο Γιόζιπ Μπρόνσκι και την ανθολογεί ο Ναυτίλος. (http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2008/10/5.html),
Αυτό είναι ισχυρότερο και από αυτό που είπε ο Βολταίρος, δηλαδή το περίφημο «διαφωνώ με ότι λες αλλά θα υπερασπιστώ το δικαίωμά σου να το λες».

Εννοείται Ηλία.

Οι παρατηρήσεις σου και τα επιχειρήματά σου όχι μόνο είναι υψηλού επιπέδου αλλά αποπνέουν ήθος και διάθεση επικοινωνίας παρά τη διαφωνία μας. Η άποψή σου σεβαστή και πάντα ευπρόσδεκτη.

Καλό απόγευμα.

cynical είπε...

Καλημέρα Πόλυ. Συμφωνω με το σκεπτικο του Ηλία, για το λόγο που η Αμερικη δεν ηταν προθυμη να υποστηριξει την ελλ. επανασταση. Μεγαλο το κοστος και η ταλαιπωρια για κατι που δεν θα μπορουσε να υπερασπιστει στη συνεχεια. Επενεβη στην Ευρωπη, μονο όταν η τεχνολογια εκανε το κοστος διαχειρισιμο και οφελη μεγαλύτερα απο τις ζημιες.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Cynical,

Εγώ όχι μόνο δεν έχω τη γραφίδα και το πνεύμα ενός Ζίζεκ για να αποδείξω το «Why cynics are wrong» αλλά κατά βάθος έχω μέσα μου μια φωνή που λειτουργεί ως αντίλογος στα ίδια μου τα επιχειρήματα. Έτσι μπήκα στη θέση των Αμερικανών της εποχής εκείνης όπως με προκάλεσε ο Ηλίας για να συλλάβω τις αντικειμενικές τους δυσκολίες (οικονομικές) να βοηθήσουν μια επανάσταση που είχε ήδη επενδυθεί ιδεολογικά στην Ευρώπη με συμπάθεια και συμπόνια (ήταν πρόσφατη η σφαγή της Χίου) καθώς αρκετοί (ιδεαλιστές) έβλεπαν ακόμα την Ελλάδα ως λίκνο της Δημοκρατίας. (Παρένθεση: Πρόσφατα άρχισα να διαβάζω την αντιηρωική εκδοχή των γεγονότων της Χίου από τον Βικέλα στο Λουκή Λάρα και το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον)

Ακόμα και με την ένσταση του Ηλία:
«Τώρα… βάζω τον εαυτό μου στη θέση ενός Αμερικάνου της εποχής και δε βλέπω γιατί η Ελλάδα να μην παραμείνει απλώς μία πηγή όμορφων ιστοριών και εξωτικών εικόνων. Το γράφεις καταφανώς επικριτικά…»
αν αναλογιστώ τα κατορθώματα (σημερινά) των συνελλήνων μας, από τα οποία είναι γεμάτη η επικαιρότητα, έχω συνταχθεί από μέσα μου πλειστάκις.

Έτσι λοιπόν δεν θα προβάλλω αντιρρήσεις στην άποψή σου (με την οποία διαφωνώ) αλλά θα προσθέσω ένα στοιχείο που μπορεί να σε διασκεδάσει , μια και ως φυσικός θα το εκτιμήσεις:

Μια και αναφέρθηκε η τεχνολογία (δε μιλάμε δα και για διηπειρωτικούς πυραύλους) να θυμίσω, το ντεμπούτο της ατμοκίνητης κορβέτας Καρτερία του Κόχραν με κυβερνήτη τον Άστιγξ στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Είχε κάνει τόσο εντύπωση το ότι δεν χρειαζόταν κουπιά, που ο λαός συνέθεσε αυθορμήτως το δημώδες:

« Όλα τ’άρμενα αρμενίζουν,
με πανιά και με κουπιά,
Του Κοχράνη το καράβι,
Αρμενίζει με φωτιά»

Ο Κόχραν είχε δραστηριοποιηθεί και στις επιχειρήσεις για την ανεξαρτησία της Χιλής από τους Ισπανούς και στα 1823, αναδιοργάνωσε τον βραζιλιάνικο στόλο και πέτυχε το συμβιβασμό μεταξύ Πορτογαλίας – Βραζιλίας.

Εκτός δηλαδή από τον Κάνιγκ ,είχε αναμιχθεί και ο Κόχραν στις επαναστάσεις της Λατινικής Αμερικής, πριν βάλει πλώρη για την Ελλάδα.

Και κάτι ακόμα:
Με έξοδα του φιλλεληνικού κομιτάτου, ναυπηγήθηκε στη Νέα Υόρκη η φρεγάτα Ελλάς που κατέπλευσε στο Ναύπλιο το 1826. Αλλά πυρπολήθηκε από τον …Μιαούλη στον Πόρο (μαζί με τον Αγαμέμνονα, το πλοίο που είχε ναυπηγήσει με δικά της έξοδα η Μπουμπουλίνα ) στην στάση των Υδραίων κατά του Καποδίστρια…

Πηγές:
(http://www.livepedia.gr/index.php?title=%CE%9A%CF%8C%CF%87%CF%81%CE%B1%CE%BD_%CE%98%CF%89%CE%BC%CE%AC%CF%82 )
http://www.hellenicnavy.gr/karteria_p65.asp

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CF%82_%CE%99_(%CE%A6%CF%81%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CF%84%CE%B1)

saltatempo είπε...

Όσο η πολιτική θα γίνεται με όρους οικονομικής ισχύς,
όσο η οικονομική ισχύ δεν είναι αλληλένδετη με τις
ανθρώπινες αξίες ( γίνεται άραγε ? )
η ιστορία θα κάνη κύκλους με ξεπεσμένους αυτοκράτορες
και εξαθλιωμένους υπηκόους

Καλό απόγευμα

Δημήτρης Θεολόγου

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλησπέρα Δημήτρη,

Ευχαριστώ για το αποφθεγματικό σου σχόλιο.

Αντιγράφω δύο στροφές από το ποίημα ΑΙ ΕΥΧΑΙ του Ανδρέα Κάλβου.


Και τώρα εις προστασίαν μας
Τα χέρια σας απλώνετε!
Τραβήξετέ τα οπίσω!
Βλέπει ο θεός και αστράπτει
Δια τους πανούργους

Ότε το δένδρον νέον
Εβασάνιζον οι άνεμοι,
Τότε βοήθειαν ήθελεν.
Ενδυναμώθη τώρα,
Φθάνει η ισχύς του

Λες να είχε κατά νου το δόγμα Μονρόε;