Κυριακή 7 Ιουνίου 2009

Τα κέρινα παιδιά: Ξαναλέγοντας ιστορίες από την Αφρική

«Όταν ακούω τέτοιες ιστορίες νοιώθω λυπημένη. Όχι γιατί λένε λυπητερά πράγματα αλλά γιατί μου θυμίζουν την Αφρική της παιδικής μου ηλικίας και όλα τα καλά πράγματα που συνέβαιναν τότε»
΄Ετσι γράφει την επιστολή που στέλνει στον συγγραφέα Alexander McCall Smith η Πρήσιους Ραμότσουε, η μυθιστορηματική του ηρωίδα όταν εκείνος αποφασίζει να ξαναπεί ιστορίες από την Αφρική, ιστορίες που η ηρωίδα του και ο ίδιος έχουν ακούσει τόσες φορές στα παιδικά τους χρόνια και που ακούγοντάς τες κάθε φορά αισθάνεται ότι όλα τα πράγματα βρίσκονται στη θέση τους και το παρελθόν είναι εκεί καθαρό και με τον ήλιο ψηλά, όπως ήταν πάντα και όχι σαν τις θολές φιγούρες που βλέπει κανείς πίσω από ένα σκονισμένο τζάμι.

Έτσι λοιπόν, για είκοσι χρόνια, με τη βοήθεια ενός διερμηνέα, μάζευε ιστορίες που λέγανε κοντά στην πόλη που γεννήθηκε και τις ξαναείπε. Από αυτή τη συλλογή είναι και αυτή η ιστορία για τα κέρινα παιδιά. Ο μύθος του σπηλαίου των ιδεών του Πλάτωνα, το τραγικό πέταγμα του Ίκαρου και η λυτρωτική μεταμόρφωση στο τέλος όπως σε τόσους και τόσους μύθους. Τελικά οι ιστορίες είναι για να τις λέμε και να τις ξαναλέμε:

«Όχι μακριά από τους λόφους Ματόπος ζούσε μια οικογένεια που τα παιδιά της ήταν κέρινα. Η μητέρα και ο πατέρας σε αυτή την οικογένεια ήταν όπως όλοι μας, αλλά για κάποιο λόγο τα παιδιά τους είχαν γίνει κέρινα. Στην αρχή αυτό τους προκάλεσε μεγάλη θλίψη και αναρωτιόνταν ποιος τους καταράστηκε, αλλά αργότερα συνήθισαν σε αυτήν την κατάσταση και αγάπησαν τα παιδιά τους πολύ.


Δεν ήταν δύσκολο για τους γονείς να αγαπούν τα κέρινα παιδιά. Ενώ τα άλλα παιδιά τσακώνονταν μεταξύ τους και δεν έκαναν τις δουλειές τους, τα κέρινα παιδιά ήταν υπεύθυνα και δεν τσακώνονταν ποτέ μεταξύ τους. ΄Ηταν επίσης πολύ εργατικά μια και ένα κέρινο παιδί μπορούσε να κάνει τη δουλειά δυο κανονικών παιδιών.
Το μόνο πραγματικό πρόβλημα με τα κέρινα παιδιά ήταν ότι οι άνθρωποι έπρεπε να αποφεύγουν να ανάβουν φωτιές κοντά τους, και βέβαια έπρεπε να δουλεύουν μόνο τη νύχτα. Αν δούλευαν τη μέρα και ο ήλιος ήταν ζεστός, τα κέρινα παιδιά θα έλιωναν.

Για να τα κρατήσει μακριά από τον ήλιο, ο πατέρας τους έφτιαξε στα κέρινα παιδιά μια σκοτεινή καλύβα που δεν είχε καθόλου παράθυρα. Μέσα στη μέρα οι ακτίνες του ήλιου δεν μπορούσαν να μπουν στη σκοτεινιά αυτής της καλύβας και έτσι τα κέρινα παιδιά ήταν αρκετά ασφαλή. Μετά, όταν έφευγε ο ήλιος, τα παιδιά έβγαιναν από την σκοτεινή καλύβα τους και άρχιζαν τη δουλειά τους. Φρόντιζαν τα βλαστάρια και πρόσεχαν τα γελάδια, όπως έκαναν τα συνηθισμένα παιδιά τη μέρα.


Υπήρχε ένα παιδί, ο Νγκουάμπι, που συνήθιζε να μιλάει για το πώς ήταν η μέρα.
«Δεν θα μάθουμε ποτέ πώς είναι ο κόσμος», είπε στα αδέλφια του και τις αδελφές του, «Όταν βγαίνουμε από την καλύβα είναι τόσο σκοτεινά και βλέπουμε τόσο λίγο»


Τα αδέλφια και οι αδελφές του Νγκουάμπι ήξεραν ότι αυτό που έλεγε ήταν σωστό, αλλά αποδέχονταν ότι δεν θα μάθαιναν ποτέ πώς ήταν ο κόσμος. Υπήρχαν άλλα πράγματα που είχαν και που δεν είχαν τα άλλα παιδιά, και ήταν ικανοποιημένα με αυτά. ΄Ηξεραν για παράδειγμα ότι τα άλλα παιδιά ένιωθαν πόνο: τα κέρινα παιδιά δεν ένιωθαν ποτέ πόνο, και γι' αυτό ένιωθαν ευγνωμοσύνη,
Αλλά ο καημένος ο Νγκουάμπι λαχταρούσε μα δει τον κόσμο. Στα όνειρά του έβλεπε τους λόφους μακριά και έβλεπε τα σύννεφα που έφερναν βροχή. Έβλεπε μονοπάτια που πήγαιναν από τη μια και από την άλλη μεριά και λαχταρούσε να τα ακολουθήσει. Αλλά αυτό ήταν κάτι που ένα κέρινο παιδί δεν μπορούσε να το κάνει ποτέ, γιατί ήταν πολύ επικίνδυνο να ακολουθείς τέτοια μονοπάτια τη νύχτα.


Όπως μεγάλωνε, η επιθυμία του Νγκουάμπι να δει πώς ήταν ο κόσμος όταν ο ήλιος ήταν στον ουρανό δυνάμωνε και δυνάμωνε. Στο τέλος ήταν αδύνατο να την αντέξει πια και έτρεξε έξω από την καλύβα μια μέρα που ο ήλιος έτρεχε ανεβαίνοντας στον ουρανό και γύρω ήταν φως και περισσότερο φως. Τα άλλα παιδιά έβγαλαν μια κραυγή, κάποια προσπάθησαν να τον αρπάξουν όπως έβγαινε από την καλύβα και αλλά δεν τα κατάφεραν να σταματήσουν τον αδελφό τους και αυτός έφυγε.
Βέβαια, δεν μπορούσε να κρατήσει πολύ σε τέτοια ζέστη. Ο ήλιος κατάκαψε τον Νγκουάμπι και πριν να μπορέσει να κάνει μερικά βήματα ένιωσε τη δύναμη να φεύγει από τα πόδια του. Φωνάζοντας τα αδέλφια του και τις αδελφές του, έπεσε στη γη και σε λίγο δεν έμεινε από αυτόν παρά μια λίμνη από κερί μέσα στη σκόνη. Μέσα στην καλύβα, με το φόβο να μην αφήσουν τη σκοτεινιά της, τα άλλα κέρινα παιδιά έκλαιγαν για το λιωμένο τους αδελφό.


Όταν ήρθε η νύχτα, τα παιδιά άφησαν την καλύβα τους και πήγαν στο σημείο που είχε πέσει ο Νγκουάμπι. Μάζεψαν το κερί, πήγαν σε ένα ειδικό μέρος που ήξεραν και η μεγαλύτερη αδελφή του Νγκουάμπι έκανε με το κερί ένα πουλί. ΄Ηταν ένα πουλί με μεγάλα φτερά και για πούπουλα έβαλαν μια στρώση από φύλλα από τα δέντρα που μεγάλωναν εκεί. Αυτά τα φύλλα θα προστάτευαν το πουλί από τον ήλιο και έτσι δεν θα έλιωνε όταν ξημέρωνε.

Μετά που τέλειωσαν τη δουλειά τους, είπαν στους γονείς τους τι είχε συμβεί., Ο άντρας και η γυναίκα έκλαψαν, και ο καθένας τους φίλησε το κέρινο ομοίωμα του πουλιού. Τότε το έστησαν σε ένα βράχο που ήταν στη μέση της καλύβας των παιδιών.


Τα κέρινα παιδιά δεν δούλεψαν εκείνη τη νύχτα. Την αυγή ήταν όλα στην καλύβα τους, κρυφοκοιτώντας από μια μικρή χαραμάδα στον τοίχο. Όπως το φως ερχόταν πάνω από τους λόφους, έκανε το κέρινο πουλί να φανεί ρόδινο σαν τη φωτιά. Μετά όταν ο ήλιος ανέβηκε πάνω από τα λιβάδια, το μεγάλο πουλί που έφτιαξαν ξαφνικά άνοιξε τα φτερά του και όρμησε στον αέρα. Σύντομα ήταν ψηλά πάνω από τη γη, κάνοντας κύκλους πάνω από την καλύβα των παιδιών. Λίγα λεπτά αργότερα είχε φύγει, και τα παιδιά ήξεραν ότι ο αδελφός τους ήταν επί τέλους ευτυχισμένος.


ΥΓ.


Ο Alexander McCall Smith είναι καθηγητής Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Είναι επίσης πολυγραφότατος συγγραφέας μυθιστορημάτων και παιδικών βιβλίων και δημιουργός της δημοφιλούς σειράς αφρικανικών αστυνομικών μυθιστορημάτων με πρωταγωνίστρια την γυναίκα ντετέκτιβ Πρήσιους Ραμότσουε. Η Μα Ραμότσουε έχοντας πάντα στο πλευρό της την Μα Μακούτσι, αριστούχο απόφοιτο μιας σχολής γραμματέων, εξιχνιάζει τις διάφορες μυστηριώδεις υποθέσεις που αναλαμβάνει προσπαθώντας πάντα να καταλάβει και να βοηθήσει τους ανθρώπους που προστρέχουν σε αυτήν.

Ο Alexander McCall Smith γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Bulawayo που βρίσκεται στη σημερινή Zimbabwe και αργότερα μετά τις σπουδές του στο Εδιμβούργο επέστρεψε στην Αφρική και δίδαξε στο πανεπιστήμιο της Μποτσουάνα.
Στα αφρικανικά βιβλία του, εκτός από τις ιστορίες της Μα Ραμότσουε, περιλαμβάνονται και συλλογές από αφρικανικές ιστορίες και παραμύθια. Από τη συλλογή The girl who married a lion (1) είναι και η ιστορία με «Τα κέρινα παιδιά» (Children of wax)


(1) Alexander McCall Smith, The girl who married a lion, Canongate Publishers, 2004



Πηγές εικόνων:

http://hujambo-art.com/store/index.php?main_page=popup_image&pID=95
http://hujambo-art.com/store/images/products/BTKUNS012-S2.jpg
http://www.insideafricanart.com/artists%20main%20pages/20%20Paintings,%2018%20artists.htm

http://www.insideafricanart.com/artists%20main%20pages/20%20Paintings,%2018%20Artists/Njugua-Child%20at%20Play.jpg
http://www.insideafricanart.com/artists%20main%20pages/tingatinga-main.htm
http://1.bp.blogspot.com/_4eIcdYzJT4Q/SOjStlrQqcI/AAAAAAAAH0s/a4wg5v0mJDQ/s400/children+of+Africa+600x500+w.JPG
http://www.scotland.gov.uk/Resource/Img/916/0014508.jpg
http://pics.livejournal.com/wakeupmillwall/pic/001hs63c/s320x240
http://img.dailymail.co.uk/i/pix/2007/08_02/No1DetectiveMOS_468x630.jpg
http://i.dailymail.co.uk/i/pix/2008/05/06/article-0-00A26DC200000578-295_468x286_popup.jpg

17 σχόλια:

just me είπε...

Η Εύα, ο Ίκαρος, ο Φάουστ, η Αλίκη, ο Νγκουάμπι, οι επαναστάτες κάθε εποχής και κάθε συνθήκης... οι ξεχωριστοί που τολμούν να θυσιάσουν τον παράδεισο (εξωτερικό ή εσωτερικό) για την ευτυχία της γνώσης (ή της ανά-γνωσης) του κόσμου...

...και οι υπόλοιποι, χρηστοί πολίτες και πραγματιστές, που "μελετάμε" το είδωλο του μήλου, και το φως, από τη σκιερή πλευρά του καθρέφτη...

(δεν θα μπορούσες να διαλέξεις καλύτερη σημειολογία για τη μέρα μιας θλιβερά μάταιας και θλιβερότερα αναγκαίας εκλογικής αναμέτρησης _να πάσχω άραγε από την αριστερή μελαγχολία του Μπένγιαμιν;)

Καλή σου εβδομάδα, καλό καλοκαίρι!
:)

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Just me

Μακάρι η στιγμή της επιλογής αυτής της ιστορίας για το κέρινο μπλογκ μου να ήταν τόσο στοχαστική και να είχε τη σημειολογία των ημερών που τόσο γενναιόδωρα της αποδίδεις.

Προσυπογράφω πάντως τις μελαγχολικές σου σκέψεις και κρατώ την παραμυθία της μεταμόρφωσης του Νγκουάγκι σε αυτό το υπέροχο πουλί που πέταξε χωρίς τελικά να λιώσει.

Απλά είχα διάθεση για αφηγήσεις, για ένα κοίταγμα μέσα από το σκονισμένο τζάμι όπως λέει η Μα Ραμότσουε, η τόσο προσφιλής και σε μένα, ευτραφής (traditionally built κατά τον πνευματικό της πατέρα όπως και η ηθοποιός της κινηματογραφικής μεταφοράς που εικονίζεται δίπλα στον Alexander McCall Smith.)

Έστω και αν το κοίταγμα αυτό είναι διαμεσολαβημένο αφού το κάνει ο κύριος καθηγητής που έχει σπουδάσει Νομική και Βιοηθική και κάνει να τρυπώσει φως, περισσότερο φως στα Αφρικάνικα παραμύθια, όπως πολύ σωστά διάβασες.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Διόρθωση:

Μετά την παρένθεση που ακολουθεί το ευτραφής: μυθιστορηματική ηρωίδα ή ντετέκτιβ.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

αγαπητή Πόλυ
ένα απ΄στευτα αγχογόνο κλίμα μέχρι και τα τέλη Ιουνίου με κρατά μακριά από τις αναγνωστικές ανταλλαγές μας.
Διέτρεξα την ομορφάδα και την ανθρωπιά της ανάρτησής σου
και υπόσχομαι να επιστρέψω με καλύτερους όρους σε αυτή
καληνύχτα
βαγγέλης Ι.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη,

Σε ευχαριστώ που πέρασες ούτως ή άλλως. Σου εύχομαι να τα καταφέρεις όσο καλύτερα μπορείς και όχι μόνο στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις σου.

Εδώ είμαστε, και ανταλλάσσουμε νοερά ούτως ή άλλως.

Καλή σου νύχτα και σένα.

apri είπε...

H υπέρβαση των προδιαγεγραμμένων ατομικών ορίων, ως έμμεση αμφισβήτηση της απεριόριστης θεϊκής- πατρικής εξουσίας, στο παρελθόν ήταν ένα είδος ύβρεως που τιμωρούνταν, για να αποκατασταθεί η κοσμική τάξη. Ο Προμηθέας, ο Οιδίποδας, ο Ίκαρος, ο Αδάμ και η Εύα και τόσοι άλλοι πλήρωσαν όλοι το ίδιο τίμημα.

Να θυμίσω όμως και μια άλλη πασίγνωστη ιστορία που η ηρωίδα αψηφά τα όρια της, αρχικά για τη γνώση, τελικά για την αγάπη. Είναι η μικρή γοργόνα του Άντερσεν.
Στην αρχή αγνοεί τις υποδείξεις όλων και αποφασίζει να γνωρίσει τον κόσμο των ανθρώπων. Γνωρίζει την αγάπη στο πρόσωπο ενός νεαρού πρίγκηπα που ναυαγεί, αλλά όταν τον διεκδικεί σε πείσμα όλων και με τη βοήθεια της μάγισας, το τίμημα είναι μεγάλο: Αφωνία, αβάσταχτοι πόνοι κατά το περπάτημα, ο κίνδυνος να πεθάνει, αν ο πρίγκηπας παντρευτεί άλλη.
Το τέλος της προδιαγεγραμμένο. Ο πρίγκηπας παντρεύεται άλλη και εκείνη αρνούμενη να χρησιμοποιήσει και το τελευταίο όπλο που θα την έσωζε (να τον σκοτώσει) πέφτει στο νερό και πεθαίνει...

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Apri,

Συμφωνώ μαζί σου. Η χειρότερη πάντως από τις συμφορές που συμβαίνουν στη μικρή γοργόνα είναι ότι ο καλός της είναι ερωτευμένος με άλλην, δεν την θυμάται και δεν την αναγνωρίζει.
Ο θάνατος πάντως και της γοργόνας είναι στο τέλος μια μεταμόρφωση, ένα πέταγμα, όπως αυτό του Νγκουάγκι.
Αντιγράφω από τη μετάφραση του κειμένου του ΄Αντερσεν που έκανε (από τα Αγγλικά) η Αγαθή Δημητρούκα:

"Και καθώς η όρασή της λιγόστευε, κοίταξε για άλλη μια φορά τον πρίγκιπα κι έπειτα πήδηξε από το καράβι κι ένιωσε το σώμα της να γίνεται αφρός. Ο ήλιος σηκώθηκε πάνω από τα κύματα, οι αχτίδες του έπεσαν ήπιες και ζεστές πάνω στον παγωμένο αφρό της θάλασσας και η μικρή γοργόνα δεν αισθάνθηκε το θάνατο. Είδε το λαμπερό ήλιο κι εκατοντάδες όμορφα διάφανα πλάσματα να αιωρούνται από πάνω της και μέσα από τα αέρινα σώματά τους είδε τα άσπρα πανιά του καραβιού και του ουρανού τα κόκκινα σύννεφα. Τα αιθέρια εκείνα πλάσματα είχαν φωνές μελωδικές, που όμως έμοιαζαν από κάποιον άλλο κόσμο, έτσι που κανένα ανθρώπινο αυτί και κανένα γήινο μάτι δεν μπορούσε να τα δει. Η ελαφράδα τους τα κρατούσε στον αέρα χωρίς φτερά, Η μικρή γοργόνα είδε ότι είχε σώμα σαν το δικό τους και ότι σηκωνόταν όλο και ψηλότερα πάνω από τον αφρό..."

apri είπε...

Πραγματικά υπέροχο το απόσπασμα. Όντως, η μικρή γοργόνα γίνεται πνεύμα και κερδίζει την αθανασία.

Πιστεύω ότι αυτή η διαφοροποίηση στο τέλος της ιστορίας πρέπει να οφείλεται στην επίδραση του χριστιανισμού. Μπορεί όποιος αμφισβητεί την παντοδυναμία της φύσης ή του θεού να τιμωρείται(παλαιότερη αντίληψη), αλλά μια θυσία για το καλό , πόσω μάλλον για την αγάπη, δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί άνευ αξίας. Πάντα κάτι όμορφο μένει πίσω, που κερδίζει την αθανασία και την αιωνιότητα.

Ανώνυμος είπε...

O Κνεχτ είπε...

Πόλυ,
Μία πράξη, πιθανότατα είναι επιδεκτική ερμηνείας. Όχι όμως και μια σχέση (μία σχέση απλώς είναι).
Κάποτε, ένας διαπρεπής μηδενιστής, καθηγητής στο Γέηλ ενώ ήταν στα τελευταία του και προκλήθηκε από ένα φοιτητή του, ανέκραξε: Μα δεν έχεις καταλάβει ότι μία μόνο ερώτηση αξίζει να τεθεί: υπάρχει Θεός;
Τη φύση της μεταμόρφωσης του Νγκουάμπι (πράξη ή σχέση {με τον Άλλο}) μόνο ο ίδιος μπορεί να την γνωρίζει. Για εμάς τους παρακειμένους, μόνο ιδιωτική, χρηστική αξία (συχνά μεγαλόθυμη) μπορεί να έχουν οι περιγραφές (ερμηνείες) μας.
Υπάρχει μια εξαίρεση. Όταν συμμετέχεις στην (σε περιλαμβάνει η) μεταμόρφωση αυτή. Στην περίπτωση αυτή, μάλλον, εγείρεται άμεσα η γνώση αν πρόκειται για πράξη ή σχέση.
Πολλά ιστολόγια χρωματίζονται από την πεποίθηση μιας δήθεν αδυναμίας να συμβάλλουμε – σε κάποιο βαθμό – στην βελτίωση της γενικότερης κατάστασης. Όχι όμως το δικό σου.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Κνεχτ,

Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι - πριν ακόμα σε ευχαριστήσω για τα καλά σου λόγια - συμφωνώ με τα όσα λες περί ερμηνείας (παρά το ότι νομίζω ότι μια πράξη κατά τη γνώμη μου συνήθως εγκαθιστά μια σχέση) εννοείται ότι ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος εδώ έχει επιχειρήσει να «ερμηνεύσει» με το κύρος της αυθεντίας οτιδήποτε λέγεται ή γράφεται.
Απόψεις ανταλλάσσουμε, αυθαιρετούμε, μοιραζόμαστε τους συνειρμούς μας και καμιά φορά το παρακάνουμε και εκνευρίζοντας τους φίλους μας.

Αυτό που είναι εντυπωσιακό πάντως σε αυτή την ιστορία, εκτός από την παραμυθία του να τη διαβάσεις ή να την ακούσεις, γιατί νομίζω ότι ο Βρετανός καθηγητής που την κατέγραψε και την αφηγήθηκε μπορεί να έβαλε το χεράκι του αλλά φρόντισε να αποδώσει την ατμόσφαιρα της Αφρικής, είναι τα κοινά σημεία που παρουσιάζει με άλλες αφηγήσεις, άλλους μύθους ή άλλα παραμύθια όπου ο ήρωας αποφασίσει να διαβεί αυτό το απαγορευμένο κατώφλι – ό, τι και να σημαίνει αυτό.

Νάσαι πολύ καλά και σε ευχαριστώ για την επίσκεψη.

Ανώνυμος είπε...

Ο Κνεχτ είπε…

Πόλυ,
Αναγνωρίζω τις καλές προθέσεις αυτής της συντροφιάς.
Στην καρδιά των περισσότερων μύθων που νομίζω ότι αξίζει να διαδίδονται είναι η μία και μοναδική προτροπή: να θυμάσαι Ποιος πραγματικά είσαι. Ίσως, αυτό να είναι το ένα και μοναδικό κατώφλι που αξίζει, ένας να διαβαίνει κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο στη ζωή του.
Επιπλέον, ίσως η υπέρβαση αυτή να διέπεται από μια ιερότητα την οποία να πρέπει να περιβάλλουμε από μια προστατευτική (από τη διάχυτη και αχαλίνωτη συμβολική βία της εποχής μας) και γεμάτη κατανόηση, σιωπή.
Πόλυ, discomfort doesn’t stand a chance in your presence, only respect and playful joy.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αγαπητή Πόλυ
Φαίνεται πως η αφήγηση κρατά πάντα μια δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στο αφηγημένο ως κατασκευή και το αφηγημένο ως πραγματικότητα. Ένα νήμα ανάμεσα και στο μυθικό και στο ρεαλιστικό διατρέχει την αφήγηση:
(ι) μπορεί σίγουρα να δει κανείς τους λόφους Ματόπος
(ιι) μπορεί επίσης να αποδεχτεί πως «Η μητέρα και ο πατέρας σε αυτή την οικογένεια ήταν όπως όλοι μας», «ενώ τα άλλα παιδιά τσακώνονταν μεταξύ τους και δεν έκαναν τις δουλειές τους», «τα άλλα παιδιά ένιωθαν πόνο» [το αφηγημένο ως πραγματικότητα.
(ιιι) μπορεί επίσης να αναγνωρίσει το μυθικό και να το αποδεχτεί ως τέτοιο, ως μυθικό, δηλαδή, καθώς η αφήγηση συχνά διαμορφώνει μια σύγκριση με το μη-μυθικό: «Η μητέρα και ο πατέρας σε αυτή την οικογένεια ήταν όπως όλοι μας, ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟ ΛΟΓΟ τα παιδιά τους είχαν γίνει κέρινα»[κανονικοί γονείς- μη κανονικά (κέρινα) παιδιά], «δεν θα μάθουμε ποτέ πώς είναι ο κόσμος» [εμείς (τα μυθικά κέρινα παιδιά) – ο πραγματικός (μη μυθικός) κόσμος ή εμείς, το μυθικό που περιβάλλεται από το πραγματικό], «υπήρχαν άλλα πράγματα που είχαν και που δεν είχαν τα άλλα παιδιά, και ήταν ικανοποιημένα με αυτά. ΄Ηξεραν για παράδειγμα ότι: τα κέρινα παιδιά δεν ένιωθαν ποτέ πόνο, και γι' αυτό ένιωθαν ευγνωμοσύνη» [έχω – δεν έχω,τα πραγματικά παιδιά - τα κέρινα παιδιά], «ενώ τα άλλα παιδιά τσακώνονταν μεταξύ τους» [ τα κέρινα παιδιά – τα κανονικά παιδιά σε συγκριτική αντίθεση(ενώ)], «ένα κέρινο παιδί μπορούσε να κάνει τη δουλειά δυο κανονικών παιδιών» [σύγκριση ανάμεσα στο πραγματικό και το μη πραγματικό] κ.ο.κ.
Ακριβώς σε αυτές τις συγκρίσεις-διακρίσεις οφείλεται και η αποδοχή της ιστορίας από τον ακροατή ή τον αναγνώστη της. Η αφήγηση αναγνωρίζει τις διαφορές του μυθικού και του πραγματικού κόσμου, δηλαδή του κόσμου της εμπειρίας των αισθήσεων. Φέρνει κοντά αυτούς τους δύο κόσμους και καλεί όλους μας στην αποδοχή αυτής της σύμβασης καθώς διαρκώς η αφηγηματική φωνή μέσα από αυτές τις συγκρίσεις αναγνωρίζεται πως αφηγείται κάτι που και η ίδια, ως αφηγηματική φωνή, βλέπει πως είναι κάτι το παράδοξο. Αλλά σταδιακά – αφού έχει εξασφαλίσει τη συναίνεση του αναγνώστη ή του ακροατή της, που κι αυτός με τη σειρά του αναγνωρίζει τη διαφορά πραγματικό/μυθικό - μέσα από αυτή τη σύγκριση δημιουργεί ένα πλαίσιο στο οποίο – και μέσω της αποδοχής αυτής της σύγκρισης – ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΕΙ το μυθικό ως εκδοχή ενός πραγματικού, αφού αποδίδει στα κέρινα παιδιά όλα τους πραγματικά στοιχεία, το κλάμα, την απώλεια, τον πόνο που απέδωσε και στα μη-κέρινα, κανονικά, παιδιά.
ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΙ ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΑΞΕΔΙΑΛΥΤΟ.
Επειδή, ναι, η απώλεια, η δημιουργική αναπλήρωση/διεργασία του πένθους για κάθε είδους απώλεια, είναι κάτι τόσο ΟΙΚΕΙΟ σε όλες και όλους μας που ΚΑΘΕ ΑΝΟΙΚΕΙΟ /ΜΥΘΙΚΟ/ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ της αφήγησης ΕΝΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΟΙΚΕΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΕΙ ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΣΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ
ΟΠΩΣ ΤΟ ΚΕΡΙΝΟ ΠΟΥΛΙ ΠΟΥ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΝΑ ΠΟΥΛΙ ΠΟΥ ΠΕΤΑ ΑΠΟ ΨΗΛΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΟ ΚΕΡΙΝΟ ΟΜΟΙΩΜΑ ΣΕ ΖΩΗ.
Bαγγέλης Ιντζίδης

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Γίνεται αντιληπτό τώρα
πως η αφήγηση και κάθε αφήγηση διδάσκει στα μέλη της κοινότητας, εντός της οποίας δημιουργείται την οντολογία και την κοσμολογία δια της οποίας η κοινότητα αυτή βιώνει και εντάσσεται στον κόσμο. Σε κάθε αφήγηση ενδημεί μια ΚΟΣΜΟΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ των μελών της κοινότητας εντός της οποίας και για την οποία προορίζεται η αφήγηση:
- οι λόφοι μας, τα γεωγραφικά όρια - προσανατολισμός στη γη της φυλής μας
- οι κτηνοτροφικές και άλλες γεωργικές εργασίες μας ΑΛΛΑ ΚΑΙ Η ΓΝΩΣΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ (κέρινα-κερί)
- η ηθική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας (δίχως ενοχοποιητικούς στιγματισμούς αλλά έμμεσα "τα άλλα παιδιά τσακώνονταν ή δεν ήσαν εργατικά όπως τα κέρινα παιδιά - έμμεση νουθεσία)
- η υπενθύμιση του καθήκοντος από τους μεγαλύτερους στους νεότερους
- η εναλλαγή της μέρας και της νύχτας, οι επιπτώσεις της μέρας και της νύχτας
- η αρχιτεκτονική της καλύβας-οικίας μας
- η αντίληψή μας για το θάνατο - στο φως της μέρας η κήδευση στο χώμα -
- το συναίσθημα του πόνου μας και της καθημερινότητάς του (ο οικείος πόνος σε όλα τα μέλη της κοινότητας)
- η δημιουργία και η τέχνη ως θεολογία του πόνου ή/και κοσμολογική αντίληψη για τον κύκλο του θανάτου και της ζωής
- η τέχνη ως σήμα της ζωής εδώ στη γη (κέρινο ομοίωμα του πουλιού), ως μετασχηματιστική δύναμη παρηγορίας (πήραν το λιωμένο κερί και από παιδί το έκαναν πουλί)και η ζωή ως παντοδύναμη συνέχεια (το πουλί πετά και μας βλέπει από ψηλά)
Βαγγέλης Ιντζίδης

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αλλά αγαπητή Πόλυ
εκείνο που είναι -για μένα - εξαιρετικά σημαντικό είναι αυτή η ίδια η λειτουργία της αφήγησης.
Πρώτα από όλα
η ιστορία λειτουργεί ως μια εκπαιδευτική διαδικασία καθώς διδάσκει στα παιδιά - δια του προφορικού λόγου - τη διαφορά ανάμεσα στο "βλέπω" και το "παρατηρώ". Βάζει τα παιδιά να ασκηθούν σε μια πρακτική ανάμεσα στη σύγκριση [πραγματικό/βλέπω και σύγκριση πραγματικού-μυθικού/παρατηρώ].
Και μάλιστα διδάσκει το παρατηρώ βάζοντας τα παιδιά που ακούν την ιστορία να παρατηρούν κάτι ως προς δύο συνιστώσες ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ (ενώ εμείς εδώ στη δύση μαθαίνουμε τα παιδιά ότι συγκρίνω σημαίνει μόνον βρίσκω τις διαφορές και όχι επισημαίνω - παρατηρώ και ενδεχόμενες ομοιότητες - που αποτελεί και την πεμπτουσία της διδακτικής- για παράδειγμα των φυσικών επιστημών)
Επιπλέον διδάσκει στα παιδιά τη διαδικασία μιας γνώσης που γίνεται εμπράγματη παρατήρηση και ταυτόχρονα μια μετασχηματίζουσα γνώση (εδώ κάθε διδακτικολόγος και παιδαγωγός του δυτικού κόσμου θα ζήλευε αυτούς τους αφρικανούς παραμυθάδες).
Το κερί λιώνει εκτεθειμένο στον ήλιο (γνώση)
Το κέρινο παιδί λιώνει στον ήλιο (μια εμπράγματη παρατήρηση-γεγονός που επικυρώνει την γνώση αυτή)
Αλλά το υλικό αυτό μπορούμε να το πάρουμε και να το μετασχηματίσουμε σε κάτι άλλο (έχει κάποιες ιδιότητες που μας το επιτρέπει αυτό) [μετασχηματισμός-αξιοποίηση των ιδιοτήτων του κεριού- και άρα εμπέδωση της γενικής αρχικής γνώσης μέσω της εμπειρίας]
ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟΦΥΕΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΘΕΤΑΜΕ ΣΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΖΟΥΝ Ή ΑΚΟΥΝ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΔΩ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ή ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ
"Γιατί αφού είχαν το κέρινο υλικό σε λιωμένη μορφή δεν ξαναέφτιαξαν ξανά το κέρινο παιδί αλλά έφτιαξαν το κέρινο ομοίωμα ενός πουλιού που μαγικά πετά στο τέλος;"
ΕΔΩ Η ΕΓΚΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΙ ΑΛΛΟ ΔΙΔΑΣΚΕΙ
ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΕΡΙΝΟ ΟΜΟΙΩΜΑ Η ΧΩΜΑ ΚΑΙ ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΚΕΡΙ ΚΑΙ ΠΝΟΗ ΟΠΟΙΟΥ ΘΕΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟ
ΑΦΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΖΩΗ ΔΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΔΟΥ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΤΑ ΚΕΡΙΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΤΕ Η ΙΔΙΑ Η ΖΩΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ (ο ΗΛΙΟΣ- το φως) ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ
ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΥΠΟΚΕΙΤΑΙ ΩΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Βαγγέλης Ιντζίδης
Υγ. Το ίδιο συμβαίνει και με το παραμύθι Φτιάξτε μου έναν άνθρωπο που έχουμε ως κείμενο για τα παιδιά στο βιβλίο της γλώσσας της τρίτης δημοτικού (γ΄τεύχος) και που διδάσκεται στα σχολεία μας (στο παραμύθι από την αφρική με την ίδια εικόνα που έχεις βάλει και στο μπλογκ σου).

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Επομένως τι είναι η αφήγηση;
Ποια είναι η αφηγηματολογία που μας προσφέρει η αφρικανική κουλτούρα της περιοχής αυτής;
το μυθικό βρίσκεται στο κέντρο και γύρω του υπάρχει το πραγματικό/το ρεαλιστικό
Στο μυθικό έχει με οικονομία συμπυκνωθεί η όρασή μας για το πραγματικό και η αφήγηση ξετυλίγει αυτή τη σχέση
Η αφηγηματολογία είναι μια διεργασία όπου με οικονομία ενδημεί η αφήγηση της ταυτότητάς μας
ΚΑΛΗΜΕΡΑ
Βαγγέλης Ιντζίδης

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη καλημέρα,

Τελικά ...δεν άντεξες στον πειρασμό και πλούτισες πάλι τη σχολιογραφία αυτού του μπλογκ με τις καταπληκτικές σου παρατηρήσεις.

Παρά το ότι φαινομενικά απομαγεύεις την ιστορία δείχνοντας τις παιδαγωγικές της προεκτάσεις γεγονός που βρίσκεται στον αντίποδα της παραμυθητικής της αξίας, εν τούτοις κατάφερες με την ανάγνωσή σου να βρεθείς «πραγματικά» στην Αφρική και να μας μεταφέρεις και μας στο πλαίσιο εκείνο όπου τέτοιες ιστορίες λέγονται/λέγονταν και παραμένουν ακόμα ζωντανές.

Εκεί λοιπόν που το μάτι του δυτικού «βλέπει» φως, περισσότερο φως, βλέπει τη σκοτεινή σπηλιά του Πλάτωνα στην καλύβα, βλέπει υπερβάσεις/παραβιάσεις απέναντι στο νόμο/πατέρα – τον Οιδίποδα, τον Ίκαρο, την μικρή Γοργόνα,
εσύ διάβασες την ανθρωπολογία μιας καθημερινής ζωής.

Από ποιες δουλειές είχαν να κάνουν τα παιδιά να φροντίζουν δηλαδή τα βλαστάρια και να προσέχουν τα γελάδια – φέροντας στο προσκήνιο τους δυο βασικούς και συχνά αλληλοσυγκρουόμενους τομείς της αγροτικής ζωής - και όλα αυτά στο απόλυτο σκοτάδι – περιλαμβάνοντας και εντάσσοντας στην αφήγηση όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής τους καυγάδες και τους τσακωμούς, την αγάπη που οφείλουν οι γονείς στα παιδιά τους, μέχρι την υποχρέωση των παιδιών να εργάζονται...

Ένας παράλληλος κόσμος που η συνθήκη του τίθεται στην αρχή του παραμυθιού όπως μας λες στο πρώτο σου σχόλιο, ένας κόσμος όπου «έχει συμπυκνωθεί η όρασή μας για το πραγματικό» που βρίσκεται όμως σε επαφή με τον πραγματικό, αυτόν που ο Νγκουάνγκι δεν μπορεί να γνωρίσει... Διαβαίνοντας λοιπόν το όριο μεταξύ τους μεταμορφώνεται εν τέλει σε πουλί μια και δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια της ζωής και του θανάτου...

Καλή συνέχεια...

substratum είπε...

Πόλυ σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια
Μια συμπυκνωμένη συναισθηματική αίσθηση
Στο φως ερχόμαστε. Στη ζωή. Και από φως φεύγουμε. Αλλά και στο φως μπορούμε να πετάμε.
Το κέρινο ομοίωμα του καθενός μας μπορεί να γίνει φύση και πάλι και το ομοίωμα καθώς καταργείται από το φυσικό του αντίστοιχο προς το οποίο ομοίαζε τότε η αρμονία αποκαθίσταται...
Τώρα θα ήθελα να ξαναδιαβάσω και εκείνη την αφήγηση της Βίβλου για το κατ΄εικόνα και το καθ΄ομοίωση
Αυτός ο πηλός που γίνεται το φυσικό σώμα...
Αυτό το κέρινο παιδί που έγινε κέρινο πουλί για να γίνει φυσικό σώμα πουλιού...
Ο παράδεισος της Αφρικής
και η κόλαση της δυτικής παρέμβασης που μετέτρεψε σε δυτικοποιημένους τρελούς πληθυσμούς ολόκληρους αφού τους αποκόβει από τη φύση τους (με την καταστροφή της) και τη λειτουργικότητα της ταυτότητάς τους...
Πού πάνε όλες αυτές οι ορδές...και εμείς οι ΄Ελληνες πού πάμε μέσα στο μίσος που καλλιεργήθηκε από μισαλλόδοξες κραυγές - που ήρθαν από τη δυτική Ευρώπη -
Μετεκλογικά ηχούν στα αυτιά μου τα λόγια της Ηλέκτρας από την τραγωδία του Ευρυπίδη "μικρή η χώρα και κακόλογη"
Καλησπέρα
φίλη
Καλην εσπέρα σε όλα τα κέρινα ομοιώματα πουλιών που πέταξαν και τώρα πάνε σιγά-σιγά να ξαποστάσουν καθώς πέφτει το δείλι σε ένα πιο δροσερό σαββατιάτικο δείλι