Κυριακή 14 Ιουνίου 2009

Ο έρωτας και η ανθοπώλις



Ο Γούντυ Άλλεν έχει πει ότι ότι η τελευταία σκηνή της ταινίας του "Μανχάτταν" βασίστηκε στην τελική σκηνή από "τα Φώτα της Πόλης" του Τσάρλυ Τσάπλιν.
Το Μανχάτταν τελειώνει εκεί που ο σαρανταδυάχρονος συγγραφέας Ισαάκ Νταίηβις επιστρέφει στο σπίτι της 17χρονης Τρέισυ (Mariel Hemingway), με την οποία είχε διακόψει την ερωτική του σχέση με πρόσχημα τη διαφορά της ηλικίας τους. Στην πραγματικότητα βέβαια αυτό έγινε γιατί είχε γοητευτεί από την ερωμένη του καλύτερού του φίλου, την Μαίρη (Diane Keaton ). Η "επιστροφή" αυτή γίνεται την υστάτη ώρα, τη στιγμή δηλαδή που εκείνη παίρνει ταξί για το αεροδρόμιο για να φύγει από την Αμερική.

Προς το τέλος της ταινίας, ο Ισαάκ/Γούντυ συνειδητοποιεί ότι αξίζει να ζήσει τη ζωή του με την Τρέισι χωρίς αυτή να αλλάξει - όχι την εμφάνισή της φυσικά - και τρέχει να της εκφράσει την αγάπη του. Στη σκηνή αυτή λοιπόν, η Τρέισυ στέκεται αποσβολωμένη έξω από το διαμέρισμά της, ενώ ο Γούντι Άλλεν την κοιτά πίσω από τη γυάλινη εξώπορτα, όπου βλέπουμε την αντανάκλαση από τις βαλίτσες της που φορτώνονται στο ταξί που την περιμένει.


Στην τελική σκηνή από τα Φώτα της Πόλης, μια νεαρή ανθοπώλις παρακουλουθεί τα παθήματα του φουκαρά Σαρλώ καθώς διασύρεται από μια συμμορία παιδιών, στην προσπάθειά του να πιάσει ένα λουλούδι από το δρόμο και του προσφέρει η ίδια ένα λουλούδι από το ανθοπωλείο της.


Δεν είναι μόνο η γυάλινη εξώπορτα/ η βιτρίνα, του ανθοπωλείου και η Τρέισυ/πρώην τυφλό κορίτσι που βρίσκεται πίσω από αυτήν, που αποτελεί κοινό τόπο στα δυο φινάλε. Παρά τις θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στις δυο ταινίες, συνδέονται - νομίζω - και με μια εσωτερική αίσθηση της τελικής αναγνώρισης/επίγνωσης της "πραγματικής αγάπης" στην οποία οδηγείται ο ήρωας: o Ισαάκ Νταίηβις στο Μανχάτταν και η ανθοπώλις στα Φώτα της Πόλης.
Ο Ισαάκ "βλέπει"/κατανοεί στο βάθος τι θέλει και η πρώην τυφλή ανθοπώλις "βλέπει" ξανά με την καρδιά της και όχι με τα μάτια της.

Ο ένας (στο Μανχάτταν) αναγνωρίζει στο πρόσωπο της Τρέισυ την γυναίκα της ζωής του – ενώ την αναζητούσε αλλού – και η άλλη (στα φώτα της πόλης) αναγνωρίζει στο πρόσωπο αυτού του αλήτη του δρόμου τον ευεργέτη της, τον άνθρωπο που τη βοήθησε να βρει τα χρήματα για να πραγματοποιήσει την εγχείρηση που την έκανε να βρει το φως της – και που μέχρι τώρα αναζητούσε στο πρόσωπο όποιου «εκατομυριούχου» συναντούσε, θεωρώντας ότι εκείνος θα την είχε ευεργετήσει.
Να θυμίσουμε ότι στην ταινία αυτή, ο αλήτης Σαρλώ γνωρίζει την τυφλή ανθοπώλιδα και αποφασίζει να μαζέψει τα χρήματα που χρειάζονται για να κάνει την εγχείρηση που θα της δώσει το φως της. Από το να σκουπίζει τους δρόμους, να συμμετέχει σε αγώνες μποξ – σκηνές αξιαγάπητης αποτυχίας – μέχρι την ανάμειξή του – τυχαία - στη σωτηρία ενός μεθυσμένου εκατομυριούχου από την αυτοκτονία, που τον μπλέκει όμως με την αστυνομια και τον οδηγεί στη φυλακή.

Στην τελική σκηνή όπου βλέπουμε τον Σαρλώ και τα παιδιά που τον βασανίζουν, η ανθοπώλις ξεκαρδισμένη με τα παθήματα/καμώματά του του προσφέρει εκείνη ένα λουλούδι θεωρώντας/ βλέποντας στο βλέμμα του ότι «έχει μια κατάκτηση». Τον πιάνει από το χέρι γιατι αυτός είναι ντροπαλός και η μνήμη της αφής την κάνει να αναγνωρίσει αυτό το χέρι, το χέρι του πραγματικου ευεργέτη της και να αναρρωτηθεί: «εσύ;» Εκείνος το παραδέχεται και η ταινία τελειώνει με τους δυο τους να κοιτιώνται στα μάτια, εκείνη με ευγνωμοσύνη και αυτός με εκείνο διαρκές χαμόγελο της ανεπιτήδευτης χαράς και αγάπης, αυτό που εκφράζει ο άνθρωπος που είναι βέβαιος ότι έχει τη θέση του στην καρδιά του Άλλου.

Αυτό που δεν μπορεί να διαφύγει όμως από την προσοχή μας είναι η χαρακτηριστική μουσική της ταινίας: και στην τελική σκηνή αναγνώρισης και στην αρχή όταν συναντά την τυφλή τότε ανθοπώλιδα. Είναι η πασίγνωστη μουσική - ερωτικό κάλεσμα - και μιας άλλης ανθοπώλιδος, της Βιολετέρας, που συνέθεσε ο Ισπανός Jose Padilla Sanchez.
Η μελωδία αυτή που έγινε γνωστή τριάντα χρόνια αργότερα όταν γυρίστηκε η ταινία Βιολετέρα (1958) , με πρωταγωνίστρια την Ισπανίδα σταρ Σαρίτα Μοντιέλ και που πιστεύω όσοι ήταν παιδιά στη δεκαετία του εξήντα, σίγουρα θα είχαν δει. Είχε γίνειμεγάλη επιτυχία.

Αυτή τη φορά μια νεαρή ανθοπώλις η Σολεντάντ ερωτεύεται τον Φερνάντο, τον διπλωμάτη που έχει αριστοκρατική καταγωγή, αλλά η δυστυχώς η διαφορά κοινωνικής τάξης τούς αναγκάζει να χωρίσουν. Τη μουσική αυτή ο Padilla συνέθεσε όταν ηταν στην Αργεντινή και την τραγούδησε και την έβγαλε σε δίσκο ο Κάρλος Καρντέλ. Αυτά πριν και από την ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν (1931) .

Η μελωδία αυτή όμως έκαψε καρδιές και έγινε παγκοσμίως γνωστή μετά την ερμηνεία της Σαρίτα Μοντιέλ. Έκτοτε την έχουν τραγουδήσει η Dalida και η Νανά Μούσχουρη αλλά ακόμα και ο Νίκος Ξυλούρης(1)



Οι στίχοι της ΒΙΟΛΕΤΕΡΑΣ:

Como aves precursoras de primavera
En Madrid aparecen la violeteras
Que pregonando parecen golondrinas
Que van piando, que van piando
Llévelo usted senorito
que no vale más que un real
cómpreme usted este ramito
pa' lucirlo en ojal.
Son sus ojos alegres su faz risuena,
lo que se dice un tipo de madrilena,
neta y castiza, que si entorna los ojos
te cauteriza, te cauteriza.
Llévelo usted senorito
que no vale más que un real,
cómpreme usted este ramito
pa' lucirlo en ojal.
Llévelo usted senorito
que no vale más que un real,
cómpreme usted este ramito
pa' lucirlo en ojal.


Και η απόδοση στα ελληνικά κάπως έτσι (2) :

Σαν τους προάγγελους της άνοιξης
Στη Μαδρίτη οι κοπέλλες που πουλούν βιολέτες εμφανίζονται ξαφνικά
Μοιάζουν με τα χελιδόνια
Και τιτιβιζουν, τιτιβίζουν

Αγοράστε Κύριε! Κάνει μόνο ένα ρεάλ
Αγοράστε αυτη τη βιολετα
Αγοράστε αυτή τη βιολετα
Βάλτε τη στη μπουτονιέρα σας

Με τα χαρούμενα μάτια του
Το ευτυχισμένο πρόσωπό του
Ηταν ένας τέτοιος άντρας
Ήταν από τη Μαδρίτη, από την Καστίλλη
Και όταν γυρίζει τα μάτια του
Σε καίει, σε καίει...

Αγοράστε Κύριε! Κάνει μόνο ένα ρεάλ
Αγοράστε αυτη τη βιολετα
Αγοράστε αυτή τη βιολετα
Βάλτε τη στη μπουτονιέρα σας

Δυστυχώς για την Σολεντάντ ο εκατομυριούχος της δεν είναι στην φαντασία της όπως στην περίπτωση της τυφλής ανθοπώλιδας στα φώτα της πόλης για να τον αναγνωρίσει τελικά σε αυτόν που την αγαπούσε πάντα, δηλαδή στον φτωχό Σαρλώ. Ο έρωτάς της έχει μορφή, είναι για τον αριστοκράτη Φερνάντο, τον Καστιλιάνο με το ευτυχισμένο πρόσωπο και τα χαρούμενα μάτια. Τα μάτια που ξέρουν μόνο να καίνε τις καρδιές των κοριτσιών και που δεν θα ξεπεράσει τα όρια της τάξης του.
Γι αυτό τον χωρισμό κλάψαμε πολύ ως παιδιά τότε.

Το τραγούδι του Padilla που τραγουδά η καλλονή της Μάντσα - που υπήρξε στην κανονική της ζωή Δουλτσινέα τεσσάρων συζύγων στη σειρά παραμένοντας καθολική - θα μας θυμίζει πώς ο έρωτάς εκείνος ήταν ένας μεγάλος έρωτας και πως κάποτε μπορούσαμε να συγκινηθούμε από ένα απροκάλυπτο μελόδραμα.



(1) «Να σου πω, οι άνθρωποι δεν ήξεραν την κρητική μουσική, αλλά την ευρωπαϊκή, και συχνά μας ζητούσαν να παίξομε ταγκά και βάλσα - ως και τη "Βιολετέρα" είχα π αίξει», λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην Όλγα Μπακομάρου.
http://grrock.net/Forum/index.php?topic=496.0

(2) Με τη βοήθεια του: http://www.poezija.ezgeta.com/violetera.html

Πηγές εικόνων:

http://media.photobucket.com/image/Sara%20Montiel/indiofernandez/SaritaMontiel.jpg
http://nancyrommelmann.typepad.com/.a/6a00d8341c191353ef01157027207d970b-800wi
http://www.seraphicpress.com/images/City_Lights_.jpeg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:CharlieChaplinCitylights2.jpg

13 σχόλια:

ναυτίλος είπε...

Από τον Γούντυ Άλλεν και το Μανχάτταν στον Σαρλώ, στην Μοντιέλ και στον Ξυλούρη...
Υπέροχο ταξίδι! Μπράβο!
(Κατακόρυφο ή κάθετο;)
Καλή σου μέρα

Idom είπε...

"... εν οίδα, ότι τυφλός ων άρτι βλέπω."

Ιωάννη - θ25

Από τις πιο ατόφιες σκηνές τού κινηματογράφου (και τής τέχνης), η αναγνώριση τού Σαρλώ στα "Φώτα τής Πόλης".

Σ' ευχαριστούμε Πόλυ!

Idom

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλέ μου Ναυτίλε,

Σε ευχαριστώ που σου άρεσε η περιπλάνηση στη μεγάλη οθόνη. Τώρα που έρχεται η εποχή του θερινού κινηματογράφου ίσως κάποιος μερακλής φέρει τη Βιολετέρα γιατί τα άλλα δυο τα έχουμε δει και ξαναδεί σε DVD…

Πού μας έμπλεξε αυτός ο Βίλα Μάτας με τις καταδύσεις του και τις αναδύσεις του…Τι να σου πω, αυτό δεν ξέρω πώς να το κατατάξω.

Ταξίδι με/για τα μάτια (του/της) σίγουρα.

Νάστε πάντα καλά.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Idom

Συμφωνώ απολύτως μαζί σου. Δικαιώνει την επιλογή του Σαρλώ να επιμείνει να γυρίσει εν έτει 1931, και ενώ είχε ήδη αρχίσει ο ομιλών κινηματογράφος, μια βουβή ταινία. Το αποτέλεσμα είναι μεγαλειώδες! Η επικοινωνία είναι πέρα και πάνω από λόγια.

Εσένα πάντως σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια!

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητή Πόλυ, η ανάρτηση σου κάμει τις "Πινακίδες από κερί", "Συγκοινωνούντα δοχεία μνήμης".
Συνήθως βλέπει κανείς την πραγματικότητα ανάποδη όπως απέδειξαν ο Σαρλώ και ο Γούντυ αλλά και η καθημερινή πραγματικότητα που σκάει στα γέλια με το παράλογο των επιθυμιών και της αντικειμενικότητας που έφερε κάποτε τόσο γέλιο στον Δημόκριτο ώστε οι Αβδηρίτες να καλέσουνε τον Ιπποκράτη να τον γιατρέψει και ο οποίος διαπίστωσε την ορθότητα του γέλιου και των αισθημάτων του εν αντιθέσει με την κυρίαρχη κρατούσα αντίληψη.
"Αλλα λοιπόν τα μάτια του λαγού και άλλη η ενόραση της κουκουβάγιας"
καλό σας μεσημέρι

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Airgood,

Ευχαριστώ για τα επαινετικά σου λόγια. Από τον ένα θάλαμο στον άλλο, κάπως έτσι λένε ότι λειτουργεί η μνημονοτεχνική μόνο που εκεί γίνεται σκηνοθετημένα και τοποθετώντας σε συγκεκριμένες θέσεις τα αντικείμενα που θέλεις να ανακαλέσεις.

Καταπληκτικό αυτό με το Δημόκριτο. Είναι ψυχοσωτήριο όταν η συνειδητοποίηση αυτής της αντεστραμμένης εικόνας της πραγματικότητας φέρνει (και) γέλια. Νομίζω ότι και ο Γούντυ Άλλεν και ο Σαρλώ έπαιξαν εξαιρετικά με αυτή την αντίφαση.

Καλό ξημέρωμα.

just me είπε...

Είναι μάλλον χαζό να μην πω μια "καλησπέρα" επειδή λόγω ζέστης και άγχους δεν μπορώ να σκεφτώ μια ατάκα αντάξια του Γούντι και ένα σχόλιο αντάξιο της ευρηματικής και σινεφιλικής ανάρτησής σου _δεν είναι;
:) :) :)

φιλιά

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Just me,

Εμένα μου κάνει ένα justγεια και ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη.

Για το άγχος (και τη ζέστη) κερνάμε παγωμένες μαργαρίτες.

:):):)

Ανώνυμος είπε...

αγαπητή Πόλυ, Γέλιο δε φέρνει μόνο η ανάμιξη φάρσας και πραγματικότητας μα και η Λήθη ενάντια στη μνήμη, κατά πως λέει υποθέτω ο Κούντερα στο βιβλίο του "Το Γέλιο και η Λήθη"

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Airgood,

Ανοίγεις ένα μεγάλο θέμα. Με αυτό το βιβλίο του Κούντερα πάντως, έχει πει κάποιος, ότι δυσκολεύεσαι και να γελάσεις αλλά και να ξεχάσεις…

Ανώνυμος είπε...

Μία εκδοχή Λαζάρου λοιπόν, ο κλαυσίγελος χωρισμένος, πράγματι Πόλυ πολύ μεγάλο θέμα.

Υ.Γ.
Το βιβλίο του Κούντερα είναι εξαντλημένο, η εκδοτική εταιρία έχει αλλάξει με αποτέλεσμα να μην έχω πρόσβαση ...

apri είπε...

Άσχετο με το θέμα αυτό που θα γράψω, αλλά νομίζω ότι θα ενδιαφέρει τους βιβλιόφιλους.

Διάβασα ότι σύντομα θα κυκλοφορήσει δωρεάν εφημερίδα για το βιβλίο, που θα λέγεται bookpress. Φαίνεται ενδιαφέρον εγχείρημα.
Λεπτομέρειες βρήκα εδώ:
http://kostaskatsoularis.blogspot.com/2009/06/book-press-free-press.html

Ελένη Μπέη είπε...

Αναδείξατε με τον καλύτερο τρόπο τη διακριτική συγγένεια δύο πολύ αγαπημένων ταινιών.

Αγαπημένο ταξίδι σε σινεφίλ νερά.

Καλό Σαββατοκύριακο!