Τρίτη 30 Νοεμβρίου 2010

Εγκώμιο της μεγάλης μνημονικής τέχνης που τείνει να εξαφανιστεί και περνά στη λήθη μετά την υπερίσχυση του γραπτού λόγου.




Ο πολυμαθής, πολύγλωσσος Αμερικανός κριτικός της λογοτεχνίας ο George Steiner, ο οποίος ήταν επίσης φιλόσοφος, δοκιμιογράφος, συγγραφέας, μεταφραστής και παιδαγωγός έγραψε κάποτε ότι η σύγχρονη εκπαίδευση μοιάζει με θεσμοθετημένη αμνησία. Παρά τις περί του αντιθέτου απόψεις που κυκλοφορούν υπέρ της κριτικής σκέψης κατά της απομνημόνευσης, εκείνος πιστεύει ότι το μυαλό των παιδιών χωρίς την απομνημόνευση, μένει κενό από κάθε βιωμένη αναφορά.(1)
Κατηγορεί την εκπαίδευση   ότι με τις γραπτές αναφορές και τις πηγές, έχει αντικαταστήσει την αποστήθιση – να προσέξουμε το στήθος, την καρδιά που ήταν σύμφωνα με τον Πλάτωνα η έδρα της μνήμης και όπου βρίσκονταν οι Πινακίδες από Κερί – με ένα «μεταβατικό   καλειδοσκόπιο εφήμερων πάντα γνώσεων». Θεωρεί λοιπόν ότι αυτό που δεν το έχουμε στην καρδιά μας, δεν το έχουμε δηλαδή αποστηθίσει, δεν το αγαπάμε αληθινά
Αν πάρουμε στα σοβαρά αυτή τη μεταφορά του Πλάτωνα που επικαλείται ο Steiner, το να αποστηθίζει κάποιος σημαίνει να ενεργοποιεί την καρδιά του και να τη βάζει να συμμετέχει και να ενσωματώνει τη γνώση και την ανθρώπινη σοφία που της προσφέρεται.
Αχ αυτή η καημένη η καρδιά, πόσα μπορεί άραγε να αντέξει…
Καμιά φορά, με όλη αυτή τη μη βιωμένη γνώση που κυκλοφορεί,  σκέπτομαι ότι η ενεργητική αμνησία είναι προτιμότερη, και την καρδιά μας, τη βάση της ουσίας μας, ας   τη διαθέτουμε μόνο για τα πολύ  αγαπημένα μας ποιήματα


(1) George Steiner, Η ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ, Μετάφραση Σοφία Διονυσοπούλου, Εκδ. Ολκός
Εικόνα από:


5 σχόλια:

Iptamenos Ollandos είπε...

Καλησπέρα από τη χιονισμένη Ολλανδία,

το παρακάτω απόσπασμα είναι από το Φαίδρο του Πλάτωνα (274c - 275b) και είναι ένας μύθος του Σωκράτη που έλαβε χώρα στην Αίγυπτο μεταξύ του Θευθ (εφευρέτη της γραφής και πολλών άλλων) και του βασιλιά Θαμούς. Είπε λοιπόν ο Θαμούς όταν ο Θευθ του παρουσίασε την γραφή τη νέα του εφεύρεση:

"Τούτη (η εφεύρεση) θα προσφέρει την λησμονιά στις ψυχές αυτών που θα το μάθουν, από παραμέληση της μνήμης, διότι, εξαιτίας του ότι εμπιστεύονται την γραφή, αναθυμούνται πράγματα προερχόμενα εκτός των ιδίων και με ξένους προς τους ίδιους χαρακτήρες, όχι προερχόμενα από μέσα τους και από τους ίδιους τους εαυτούς τους. Δεν ανακάλυψες λοιπόν το γιατρικό της μνήμης αλλά της υπενθύμισης. Την εντύπωση μάλιστα της σοφίας προσφέρεις στους μαθητές σου, και όχι την αλήθεια. Διότι αφού διαβάσουν πολλά, χωρίς συστηματική διδασκαλία, θα φανταστούν εξαιτίας σου ότι είναι πολυμαθείς, ενώ ως επί το πλείστον είναι ανίδεοι, και δύσκολοι στις συναναστροφές τους, έχοντας γίνει δοκησίσοφοι αντί για σοφοί."
Στο αρχαίο κείμενο : πολυγνώμονες - αγνώμονες, δοξόσοφοι - σοφοί.

Να είσαι καλά για τα πολύ όμορφα θέματα που μας προσφέρεις και χαιρετισμούς στη μαμά πατρίδα :)

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Σε ευχαριστώ από καρδιάς Ιπτάμενε Ολλανδέ για την "υπενθύμιση"...Αυτό το περίφημο απόσπασμα από το Φαίδρο είναι που στην ουσία υπομνηματίζει ο Steiner και που βρίσκεται στην καρδιά αυτού του προβληματισμού που έρχεται και επανέρχεται με νέους όρους κάθε εποχή...

Να είσαι κι εσύ καλά στην όμορφη και χιονισμένη Ολλανδία. Την καληνύχτα μου!

Ανώνυμος είπε...

Είναι γνωστή η αντιδικία στη διαφορετική μέθοδο διδασκαλίας ως μαθητές τού Σωκράτη, μεταξύ Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Ο πρώτος προτιμά τον διάλογο ενώ ο δεύτερος εφοδιασμένος με τα αρχεία τού πατρός του, προτιμά την ανάγνωση. Η εξέλιξη τού γραπτού λόγου δικαίωσε εν μέρει τον Αριστοτέλη. Επίσης ο Ομηρος οφείλει την δόξα στον γραπτό λόγο πού διέσωσε αιώνες προφορικής παράδοσης. Αξίζει κανείς να προσθέσει την κατάβαση στον Αδη τού Οδυσσέα για να λύσει απορίες, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι συμβουλεύτηκε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες μυστικές. Πάντως υπάρχει το παράδοξο, ένα βιβλίο εναντίον των βιβλίων που έχουν φύλλα με φυτική μνήμη.

Θωμάς είπε...

Φαντάζομαι θα συμφωνήσεις, Πόλυ, πως όταν ο Steiner μιλάει για αποστήθιση, την εννοεί προφανώς με την πλατωνική έννοια και όχι με την νεοελληνική που σημαίνει παπαγαλία. Και λέω νεοελληνική γιατί φυσικά υπάρχει κι η αποστήθιση του Ερωτόκριτου για παράδειγμα που όπως λέει κι ο Σεφέρης μόνο μέσω της συνεχούς επανάληψης και απομνημόνευσης ή καλύτερα αποστήθισης, έφτανε μέχρι την ψυχή του ακροατή...

Anna Damianidi είπε...

Συμβαίνει το εξής παράδοξο: όταν τα παιδιά είναι μικρά, δεν τα βάζουν να αποστηθίζουν τίποτε, για να μην κουράζονται, ή δεν ξέρω για τι άλλο, ενώ η αποστήθιση είναι διασκεδαστική σε αυτές τις ηλικές, ειδικά ποιημάτων, και εκπαιδευτική, πιστεύω. Κι ύστερα, όταν πάνε στο Λύκειο, τότε που το μυαλό πρέπει με υλικά που συγκεντρώνει να δουλεύει κριτικά, τότε τα παιδιά αποστηθίζουν επιστημονικά βιβλία!
Είναι καθαρή τρέλα.