Κυριακή 5 Απριλίου 2015

Ο Όσιπ Μάντελσταμ και το λιωμένο μεγαλείο που είχαν οι σόλες του

Αυτές τις μέρες (στις 5 Απριλίου του 2013 είχα γράψει στο facebook) διαβάζω το βιβλίο της Ναντιέζντα Μάντελσταμ, «Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας», αναμνήσεις από τη ζωή μου με τον Όσιπ.
Το απίστευτο χρονικό – μαρτυρία της εξορίας του ποιητή, ενός από τους μεγαλύτερους Ρώσους ποιητές του 20ου αιώνα στη Σταλινική Σοβιετική Ένωση…Εχουν γραφτεί εξαιρετικά κείμενα για αυτό το βιβλίο, όπως του Λάμπρου Σκουζάκη στο βλογ του Πανδοχείου και του Αναστάση Βιστωνίτη στην εισαγωγή του ίδιου του βιβλιου…επομένως δεν πρόκειται να κάνω μια ακόμα αποτίμηση ούτε βιβλιοπαρουσίαση. Να πω μόνο πως δυστοπίες υπάρχουν και έχουμε διαβάσει στη λογοτεχνία κατά καιρούς. Και το Φαρενάιτ του Μπράντμπερυ και το 1984 του Όργουελ και το ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος του Χάξλευ, άλλα που τώρα δεν θυμάμαι να πω…Αυτό που συμβαίνει όμως εδώ είναι η συνθήκη της δυστοπίας να είναι τραγική πραγματικότητα, ασύλληπτη από τη φαντασία μαρτυρία και όχι υπόθεση εργασίας. Και όλα να συνδέονται αριστοτεχνικά με το εργαστήρι του συγγραφέα, και την πράξη της ποιητικής δημιουργίας, για την οποία τόσα και τόσα λόγια γράφονται. Στο βιβλίο αυτό όμως, ό, τι γράφεται είναι γραμμένο – κυριολεκτικά και χωρίς στόμφο – με αίμα.
Ο Όσιπ Μάντελσταμ, δεν έγραφε τα ποιήματά του. Τα συνέθετε περπατώντας και από μνήμης. . Κάποια φορά θα βρω και θα αντιγράψω το απόσπασμα με το βουητό και τη μουσική εντός του, που άφηνε να ανέβει και να γίνει ποιηση - στίχοι σιγά σιγά μέχρι να πάψει να τον βασανίζει.
Περπατούσε, περπατούσε λοιπόν – δεν είχε ανάγκη από γραφείο, όπως ο Πάστερνακ για παράδειγμα που παραπονιόταν ότι το καθεστώς δεν του παρείχε γραφείο. Ηθελε χώρο για να κινείται, να βηματίζει και να δουλεύει τους στίχους τους. Από τον τρόπο αυτό δουλειάς είχε αναπτύξει και το δικό του ιδιόλεκτο της γραφής. Όπως οι άλλοι μιλούν για τη λευκή σελίδα, την έμπνευση, το μελάνι και το χαρτί ο Μάντελσταμ έλεγε για τα παπούτσια και τις σόλες…
Στο ποίημά του Συζήτηση για το Δάντη, γράφει: Πόσες σόλες έλιωσε ο Δάντε Αλιγκιέρι όταν έγραψε την Θεία κωμωδία και σε ένα άλλο ποίημά του για την Τιφλίδα γράφει ότι του θυμίζει το λιωμένο μεγαλείο που έχουν οι σόλες του ποιητή…

Πόλυ Χατζημανωλάκη
Απρίλιος 2013

Δεν υπάρχουν σχόλια: