Κυριακή 9 Μαΐου 2010

Εικόνες από τη Βίβλο του Marc Chagall: και ο Κύριος εξέτεινε την χείρα και άγγιξε το νου του


Οι Εικόνες από τη Βίβλο του Marc Chagall είναι εκατόν δυο ζωγραφιές με της οποίες ανέλαβε να εικονογραφήσει την Παλαιά  Διαθήκη, και που το 1956 εξέδωσε το περιοδικό La Verve των εκδόσεων Τεριάντ στο Παρίσι. Οι ζωγραφιές αυτές καλύπτουν τους τοίχους από δυο αίθουσες στον πρώτο όροφο του Μουσείου Τεριάντ στη Βαρειά της Λέσβου, όπου δεν επιτρέπεται  - τηρώντας κάποια  τελετουργία περί πνευματικής ιδιοκτησίας -  να φωτογραφίσει κανείς  και κρύβουν μέσα τους μια απίστευτη δύναμη παρά το συνωστισμό της έκθεσής τους  στους τοίχους. Αυτός ο συνωστισμός θυμίζει αναπόφευκτα τις άλλες ταλαιπωρίες του λαού του Chagall και λειτουργεί ως υπόμνηση στον βιαστικό θεατή της ζωής, πως ο κάθε άνθρωπος από μόνος του – όσο πολλοί και να είμαστε, ακόμα δηλαδή και αν αποτελούμε πλήθος – είναι ένα θαύμα και ένα τρομερό μυστήριο.

Οι ζωγραφιές αυτές είναι συγκλονιστικές, βεβαίως και για την αισθητική τους ομορφιά όπως θα το αποτιμήσουν οι ειδικοί, όπως άλλωστε και  οι πίνακες του Chagall. Ιδιαίτερα όμως γιατί  αποπνέουν κάτι από εκείνο το πνεύμα που εφέρετο επί των υδάτων, όπως και τα άλλα έργα του με θέματα από την εβραϊκή παράδοση με την οποία μεγάλωσε και στην οποία, εκτός από το μοντερνισμό, βρήκε καταφύγιο και ταυτότητα. ΄Ετσι, εκτός από πρωτοπόρος μοντερνιστής φέρει - με επιλογή του - και τον τίτλο του Εβραίου ζωγράφου, λύνοντας έτσι τον Γόρδιο δεσμό τόσων και τόσων μετέπειτα συζητήσεων και προβληματισμών για τη σχέση παράδοσης και πρωτοπορίας. Γιατί ο Chagall είναι, χωρίς την παραμικρή αντίφαση και τα δύο.

Οι ζωγραφιές λοιπόν από την εικονογράφηση της Βίβλου του, είναι εικόνες φωνήεσσες. Μετατρέπουν δηλαδή την σιωπηλή ανάγνωση της Βίβλου από μια γλώσσα συμφώνων, την Εβραική, που ο ψίθυρος των ραββίνων πασχίζει να τραβήξει από τον βαρύ της  ύπνο, σε μια άλλη αυθαίρετη και ζωντανή γλώσσα, αυτή της ανάγνωσης, της αφήγησης και του ονείρου, που έχει διασώσει η χασιδική παράδοση.
«Οι ιστορίες της Βίβλου είναι μέσα στο πετσί μου. Τις έχω ονειρευτεί χωρίς απαραίτητα να τις έχω διαβάσει»,
έχει πει ο Chagall εννοώντας φαντάζομαι τους παιδικούς του ύπνους περιβεβλημένος από την αχλύ των παραδόσεων του Βιτέμπσκ, του χωριού του, εκεί που μεγάλωσε τρεφόμενος με τις αφηγήσεις της μάνας του και τους ήχους του βιολιού από το βιολιστή στη στέγη.

Έτσι οι φιγούρες των αγγέλων στη φιλοξενία του Αβραάμ του μας είναι τόσο οικείες, σαν να είναι οι άγγελοι οι καλεσμένοι του που κάθονται γύρω από το τραπέζι απολαμβάνοντας τη φιλοξενία του. Η μόνη δυσκολία είναι αυτά τα φτερά που πιάνουν κάπως περισσότερο χώρο, αλλά και πάλι τα καταφέρνουν μια χαρά.



Αυτή την εξοικείωση με την παράδοση μού θυμίζει και ο Ιερεμίας του, σκυφτός και αναποφάσιστος μπροστά στον άγγελο  όπως οι περισσότεροι προφήτες. Εκφράζει κι αυτός τους δισταγμούς του για το αν τελικά θα τις εκστομίσει αυτές τις προφητείες – τους Θρήνους του  – ποιος τάχα θέλει να είναι μάντης κακών;

Πώς όμως να αντισταθείς όμως σε κάποιον που σε ξέρει τόσο καλά;

Ο Θεός επιμένει να του θυμίζει το πόσο καλά γνωρίζονται, όταν του λέει:
«πρὸ τοῦ με πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ ἐπίσταμαί σε καὶ πρὸ τοῦ σε ἐξελθεῖν ἐκ μήτρας ἡγίακά σε, προφήτην εἰς ἔθνη τέθεικά σε.»
Πριν δηλαδή να σε πλάσω στην κοιλιά της μάνας σου σε γνώριζα και πριν να βγεις από τη μήτρα της σε είχα αγιάσει και σε έκανα προφήτη.


Ο προφήτης  ακόμα διστάζει, κάτι παρόμοιο με τους δισταγμούς του Μωυσή που ήταν τραυλός και λέει:
«ἰδοὺ οὐκ ἐπίσταμαι λαλεῖν, ὅτι νεώτερος ἐγώ εἰμι.»
 Εγώ δεν ξέρω να μιλώ γιατί είμαι πολύ μικρός.
Και ο Θεός του απαντά: Αυτό να μην το ξαναπείς, ότι είσαι μικρός. Εγώ θα σε κάνω να μιλήσεις και να μη φοβάσαι τίποτε.
«ἐξέτεινε Κύριος τὴν χεῖρα αὐτοῦ πρός με καὶ ἥψατο τοῦ στόματός μου»,
Και άπλωσε ο Θεός το χέρι του και του άγγιξε το στόμα.

Πηγές από το Ιντερνετ

http://www.google.gr/imgres?imgurl=http://www.davidsongalleries.com/artists/chagall/chagall-29568.jpg&imgrefurl=http://www.davidsongalleries.com/artists/chagall/chagall.php&usg=__p1fnmMxYSJKlxdj4Zz6rXCYQhvw=&h=475&w=341&sz=68&hl=el&start=26&sig2=VYskv8ugoROz3zYHbhj3rg&um=1&itbs=1&tbnid=m1fqOR19v5XShM:&tbnh=129&tbnw=93&prev=/images%3Fq%3Dchagall%2Bet%2Bbible%26start%3D20%26um%3D1%26hl%3Del%26sa%3DN%26rlz%3D1T4ADFA_elGR362GR363%26ndsp%3D20%26tbs%3Disch:1&ei=SlbmS57HIIL7_AaKxsGXCA
http://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Prophet_Jeremiah_-_1968_-Wull.jpg
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Image-Chagall_Fiddler.jpg
http://artinvestment.ru/content/download/news/20081118_chagall_avraam.jpg
http://www.jesuswalk.com/abraham/images/chagall_slaying_isaac432x355.jpg
http://jama.ama-assn.org/content/vol293/issue15/images/medium/jcs50016f1.jpg

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολύ ενδιαφέρον το θέμα κι' η μορφή της ανάρτησης σου.
Μικρός και φοβισμένος ο Ιερεμίας
όπως άλλωστε κι΄ο Δαβίδ κι' ο Οδυσσέας όμως «ανάγκα και Θεοί πείθονται». Αλλά η ανάγκη έπαψε νάναι η επιβίωση και μυαλό δε βάναμε ακόμη να βρεθεί η ανάγκη η τωρινή όσο η αλήθεια ξεθωριάζει απτή κοινή γνώμη και βρίσκεται στον "συμπαντικό λόγο" όπως λέγει ο Αξελός.

WCF είπε...

πάντα ενδιαφέρουσες οι αναρτήσεις της Πόλυς....


Serendipity!!...The fine art of surfing....

Μαριανα είπε...

Γεια σου Πόλυ...

πολύ ποιητική η σκέψη σου, μεταφέρομαι πατώντας πάνω σε θραύσματα και μόνο στο τέλος της διαδρομής που γυρνώ πίσω μου και κοιτώ (και σκέφτομαι), βλέπω ότι αυτά τα θαυμαστά θραύσματα σχηματίζουν ένα μονοπάτι.

"Και άγγιξε το στόμα του". Παρέα με τις εικόνες του Chagall, που είναι ένας από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες, αυτή η τελευταία φράση με συγκίνησε.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Ο Λόγος που εγκαθίσταται και συγκροτείται από το μεσσιανικό εμπεριέχει πάντα ένα προμήνυμα κινδύνου (Βάλτερ Μπένγιαμιν)
αν δει κανείς τη βιβλική κυκλική ιστορική γραμμή όπως ο έγκλειστος στην κοιλιά της μάνας του προφήτης που είναι και η έγκλειστη μήτρα στην μήτρα του σύμπαντος τότε σε κάθε στιγμή του ο Λόγος είναι μια έξοδος από τον εγκλεισμό είναι μια απόπειρα από την έξοδα από κάθε μήτρα μέχρις εκείνου του σημείου όπου τίθεται το όριο της καταστροφής το όριο πέρα από το οποίο δεν μπορεί ο Λόγος να πάει επειδή και αν μπορεί πρέπει να καταστρέψει την προϋπόθεσή του που είναι το έγκλειστον στη μήτρα ο ίδιος ο εγκλεισμός
Ο Λόγος άλλες φορές μας υπενθυμίζει αυτό το ασύμμετρο όριο και την αντίφασή του που είναι σαν να μας λέει "για να πάω πιο πέρα από εκείνο το όριο πρέπει να καταργηθώ γιατί επειδή υπάρχει το όριο υπάρχω κι εγώ"
Αυτό - όμως είναι και ο τρόπος που συγκροτούμεθα ως υποκείμενα...χρειάζεται να μας ασκηθεί ένα όριο για να υποκειμενικοποιηθούμε...
Θα μπορούσε έτσι να πει κανείς πως οι πίνακες του Σαγκάλ εντάσσονται σε αυτή την οριακή απεικόνιση του εγκλεισμού
ΟΜΩΣ
δεν είναι έτσι
εκεί που θαρρεί κανείς πως ο ζωγράφος εντάσσεται στον ιουδαϊκό εγκλεισμό και μεσιανισμό/μυστικισμό εκείνος πορεύεται πέρα από αυτόν - όπως και ο Κάφκα και ο Μπένγιαμιν (αλλά και πριν από αυτούς ο Σπινόζα κα μετά από αυτούς ο Φουκώ εν μέρει) - Δηλαδή εφευρίσκει το Λόγο του ορίου που δεν είναι άλλος από το Λόγο τον ανοιχτό στα ενδεχόμενα με εκείνο το αίσθημα της αυτοσυντήρησης μέσα από το οποίο η τέχνη δεν προτείνει να αυτοεπιτηρούμε τον εαυτό μας αλλά την πολιτική πράξη της συγκρότησής μας ως άνοιγμα πάνω από την άβυσσο προς την οποία οφείλουμε τη συγκρότησή μας ως υποκείμενα της κοινωνίας και τη δύναμη της απόλαυσης ως δημιουργικοί - και όχι επεξηγηματικοί - αναγνώστες και θεατές
Αντε πάλι
Λέγε με Ισμαέλ (όπως θα έλεγε και ο Μέλβιλ) καθώς ο τόπος της τέχνης και του Λόγου δεν είναι άλλος από τον τόπο της εξορίας προς την οποία οδηγήθηκε ο πρώτος Ισμαηλίτης
ΕΤΣΙ Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΕΧΟΥΝ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ: ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ ΣΤΟ ΒΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΠΟ ΕΞΟΡΙΑ
Για να δούμε
για να δούμε Σαγκάλ - η φανόσταση της τέχνης (το "δες το " δηλαδή της καλλιτεχνικής δημιουργίας και απόλαυσης και από τις δύο μεριές του ζωγράφου - που φτιάζει την εικόνα και του θεατή/ζωγράφου που την ξαναφτιάζει βλέποντάς την)
Βαγγέλης

ναυτίλος είπε...

Ο Chagall αγαπημένος καλλιτέχνης...
Ο συνδυασμός του με το μουσείο της Λέσβου όπου περάσαμε ένα αξέχαστο Πάσχα δυο χρόνια πριν, μου φέρνει στο νου αξέχαστες αναμνήσεις.
Όπως πάντα αξιόλογη κι ενδιαφέρουσα ανάρτηση, Πόλυ!
Την καλησπέρα μου...
Χ.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλοί μου φίλοι, airgood, Irini, Μαριάνα, Βαγγέλη και Χρυσάνθη,

σας ευχαριστώ από καρδιάς για την επίσκεψη σας και για τα ευγενικά σας σχόλια, επισκεπτήρια της σκέψης σας και ίχνη της φιλίας μας τόσον καιρό.

Ευχαριστώ για τον κόπο σας και να με συμπαθάτε για την αχαριστία μου να μην έχω έως τώρα απαντήσει.

Καλή συνέχεια!