Τετάρτη 14 Ιουλίου 2010

Τέττιξ ο πληβείος: Μια καλοκαιρινή ιστορία


Με ενοχλεί η ιστορία του Αισώπου, τότε δηλαδή που το πεινασμένο τζιτζικάκι ζητά από τα μερμήγκια λίγη τροφή και αυτά αντί να του δώσουν το ρωτούν περιφρονητικά γιατί δεν μάζευε τροφή το καλοκαίρι.

«Οὐκ ἐσχόλαζον, ἀλλ᾿ ᾖδον μουσικῶς.»

απαντά με ειλικρίνεια το τζιτζικάκι, «δεν προλάβαινα γιατί τραγουδούσα». Αλλά τα μερμήγκια, άκαρδα, γελούν και του λένε. «Αν τραγουδούσες το καλοκαίρι, χόρευε τώρα, το χειμώνα.»

Δεν μόνο είναι που έχω σε μεγάλη εκτίμηση τη μουσική και το τραγούδι, που στο μύθο του Αισώπου φαίνεται να μην έχει καμιά αξία μπροστά στη συλλογή των προς το ζην, δεν είναι δηλαδή ότι προτιμώ την τύχη ενός τζίτζικα που τραγουδά κι ας πεθάνει πεινασμένος – λέμε τώρα – αλλά νομίζω πρέπει να γίνει γνωστό ότι αυτή η απόφαση των ταπεινών τζιτζίκων δεν πάρθηκε έτσι αβασάνιστα. Παρά το ότι οι τζίτζικες είχαν το προνόμιο να είναι προικισμένοι με μια εξαίσια φωνητική συσκευή, δυο κοιλότητες χωρισμένες με μια μεμβράνη, ένα το όργανο που ακόμα και τώρα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επιστημόνων, είχαν δηλαδή το χάρισμα, δεν είχαν σκοπό να τραγουδούν. ΄Ηθελαν να συγκεντρώσουν τροφή από τη λύμφη των δέντρων για να έχουν για το χειμώνα. Δεν ήταν δηλαδή μόνο τα μερμήγκια που σκέφτονταν την επιβίωση. Ήταν και τα τζιτζίκια.



Έλα όμως που ένας νεαρούλης τέτιγγας, πληβείος και αυτός, τους έλεγε: «έχουμε αυτό το χάρισμα και θα το αφήσουμε να πάει χαμένο;» Θυμάστε τι είχε πει το δαιμόνιο στον Σωκράτη; «Μουσικήν ποίει», δεν του είπε να εργάζεσαι σκληρά! Και τι τύχη είχε ο Σωκράτης; Ρωτούσαν τα τζιτζίκια; Δεν πέθανε στην ψάθα;

Τέτοια και άλλα τους έλεγε για να τα πείσει, όπως ας πούμε ότι θα το μετανιώσουν αν αφήσουν τη μικρή τους ζωή του εντόμου να αναλωθεί στη συλλογή τροφής και να μην κάνουν κάτι για να ευχαριστήσουν και τον εαυτό τους και τα άλλα πλάσματα του θεού γύρω τους…Τα τζιτζίκια στο τέλος πείστηκαν, άφησαν κατά μέρος τη δουλειά και το έριξαν στο τραγούδι, εν γνώσει τους ότι δεν θα έχουν τροφή το χειμώνα αλλά με την ελπίδα ότι όλοι αυτοί που τους άκουγαν και ευφραίνονταν και τους έλεγαν τι ωραία που τραγουδάτε τζιτζικάκια μου, χωρίς εσάς δεν υπάρχει καλοκαίρι, θα τους φρόντιζαν ίσως. Αλλά και πάλι δεν τους ένοιαζε. Θα εκπλήρωναν τον προορισμό τους. Και η αλήθεια είναι ότι ένιωθαν υπέροχα τραγουδώντας. Τόσο που πολλές φορές ξεχνούσαν να ρουφήξουν το χυμό που ήταν εκεί μπροστά τους.



Αυτή την ιστορία την έχουμε ξεχάσει μια και η κοινωνία μας έχει θεοποιήσει τον υλικό πλούτο εις βάρος της τέχνης και του πνεύματος και θυμόμαστε μόνο τον απαξιωτικό μύθο του Αισώπου, περιφρονώντας την αυτοθυσία του τζιτζικιού για την τέχνη της μουσικής και υπερτιμώντας τα υλικά αγαθά και φυσικά το φαγητό.



Υπάρχουν βέβαια και φωτεινές εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Ποιητής, που με ένα στίχο του στο Άξιον Εστί – στο Ορατόριο – αποτίει φόρο τιμής στο νεαρό εκείνο τζίτζικα:



«ένας τζίτζικας που έπεισε χιλιάδες άλλους»





Πηγές εικόνων από το Internet

http://fineartamerica.com/images-medium/the-joy-of-summer-vladislav-tchevtchenko.jpg
http://www.dailypainters.com/images/origs/526/marsh_house.jpg
http://www.raffaelecappieri.com/summer-paintings-0112.jpg

17 σχόλια:

Studiolum είπε...

A beautiful thought which not only restores the right values reversed by the pedestrian fable of Aesop, but also warns the musicians of their duty to keep singing.

One of the most enchanting scenes of the great film «Lunes al sol» (Mondays in the sun, 2002) is the one where the unemployed shipyard worker who as a temporary baby sitter must read the fable of the cicada and the ant to the rich boy, gets deeply upset upon its false moral.

Ανώνυμος είπε...

Αρχίζω με τη καλημέρα, Πόλυ.
Υπάρχει μιά ανεξερεύνητη πτυχή στην ανάρτηση σου, ενδιαφέρουσα. Ετσι κι' αλλοιώς μυρμήγκια και τζιτζίκια συνυπάρχουν στη φύση χωρίς τόνα να εκμεταλεύεται τάλλο σε μιλά ουδέτερη κι' ανώδυνη εκ πρώτης όψεως σχέση. Ομως τα ιδανικά τους συγκρούονται, απτή μιά η δια βίου εργασία απτήν άλλη η δια βίου ψυχ αγωγία.
Τι διδάσκει η ελληνική μεταπολεμική ιστορία; Εάν το τραγούδι συνδεθεί και ακολουθήσει τον αγώνα κι' η ψυχαγωγία την επιβίωση, τότε συναινούν και συνδοξάζονται. Τώρα τίθεται ένα νέο ερώτημα, μπορεί να προηγηθεί η ψυχαγωγία και ν' ακολουθήσει η εργασία; Τι να λέει το υπεροπτικό μυρμήγκι!

ναυτίλος είπε...

Κι εμένα μ' ενοχλούσε αυτή η ιστορία... Πάντα με το μέρος του τζίτζικα ήμουνα... Άλλο αν τώρα πια νιώθω μέρμηγκας...

Ανώνυμος είπε...

είτε με το μέρος τού Μαγιακόφσκι αντί τού Σταχάνοφ, στην ΕΣΣΔ.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Dear Tamas,
thank you for your visit and for the inspired post in your blog starting from the "apocryphal original" that I was supposed to know.

In a way, the verse of Elytis, looks like a fragment of a long forgotten story

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αυτό που γράφεις αγαπητέ μου winzip, είναι θαρρώ η σπάνια στιγμή της δημιουργίας.
Καλή εβδομάδα!

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλησπέρα Ναυτίλε,

νομίζω ότι εκφράζεις το κοινό περί εργασίας αίσθημα!
Καλή εβδομάδα!

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αγαπητέ Ανώνυμε, σαν να λες ότι μοιράζονταν τον ίδιο σκοπό αλλά διέφεραν στη μέθοδο;;

Θωμάς είπε...

Πόλυ, για χρόνια το στερεότυπο που είχαν σχηματίσει για μας οι Ευρωπαίοι ήταν πως είμαστε τα τζιτζίκια της Ευρώπης. Δυστυχώς τώρα το στερεότυπο άλλαξε και μας θεωρούν πλέον κηφήνες.Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη,διαβάζοντας την ανάρτησή σου, μάλλον εκτός θέματος.
Στη συνέχεια φτάνοντας στο τέλος του κειμένου σου, σκέφτηκα τον ζωγράφο Θεόφιλο που έδειξε μια απαράμιλλη αυτοθυσία για την τέχνη του. Και μάλιστα ο Θεόφιλος αδιαφόρησε συνειδητά για την προοπτική (για να κάνω εδώ μια σύνδεση με την προηγούμενη ανάρτησή σου). Κι αυτή η αδιαφορία του δεν ήταν από αδυναμία ή από άγνοια αλλά γιατί πίστευε πως η προοπτική δεν ταίριαζε με τα έργα του.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Από ότι καταλαβαίνω αυτό που λες για τον Θεόφιλο - που ο Σεφέρης στις Δοκιμές είχε συνδέσει την μη προοπτική του με τη μη προοπτική του Γκρέκο - συνδέεται με την παρούσα ανάρτηση αν κατανοήσουμε την "μη προοπτική" του τζίτζικα!

Καλή σου εβδομάδα Θωμά!

Idom είπε...

Γεια σου Πόλυ!

Ο Αίσωπος δεν ήταν πολύ ενήμερος για την ζωή τού μέρμηγκα και τού τζίτζικα.

Αν και οι βασίλισσες μερμηγκίνες μπορούν να ζήσουν ως και 30 χρόνια, οι εργάτες και οι πολεμιστές - στα περισσότερα είδη - ζουν το πολύ τρία χρόνια. Και οι κηφήνες ούτε ένα χρόνο!

Αντίθετα, τα τζιτζίκια απολαμβάνουν κάπου 4 χρόνια ζωής ως κάμπιες, μέσα στο ζεστό έδφος και όταν μάθουν ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΟΥΝ, βγαίνουν όξω - ως ώριμα έντομα - και ζουν αρκετούς μήνες ακόμα.

Όλα κάτω από τον Ήλιο...

Idom

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλέ μου Idom,
να μην κατηγορήσουμε τον Αίσωπο που δεν είχε γνώσεις βιολογίας, ούτε και τα κακόμοιρα τα μερμηγκάκια που έχουν οργανώσει έτσι τη ζωή τους στις κοινωνίες με τους κηφήνες τις εργάτριες και τις Βασίλισσες.
Ποιητική αδεία ο Αίσωπος ας λέει το παραμύθι του - μας εκνευρίζει ο διδακτισμός του σίγουρα - αλλά είναι άδικο για αυτόν η αντιπαράθεση εκτός του μυθικού πεδίου.
Όχι πως δεν πιστεύω ότι η φύση δεν αξίζει μελέτης και παρατήρησης αλλά δεν πιστεύω ότι τα παραμύθια καταρρίπτονται με επιστημονικές εξηγήσεις. Ισως - και αυτό δεν είμαι σίγουρο ότι πρέπει να γίνεται συχνά - με άλλα παραμύθια.

Καλό σου βράδυ!

Idom είπε...

Σωστό, σωστό!

Αυτό που ήθελα να πω, είναι ότι δεν πρέπει να κρίνουμε από το προφανές. Προσεκτικότερη ματιά αποκαλύπτει κάποιες φορές ότι η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική.

Οι μύθοι τού Αισώπου μού αρέσουν γενικά. Αλλά έχει φοβηθεί το μάτι μου με την προσωποποίηση των ζώων από διάφορους, γιατί έχουν σχηματιστεί στερεότυπα που ενίοτε καταλήγουν σε πραγματικά πογκρόμ εναντίον κάποιων ζώων.

Idom

Υ/γ.: κάνε κάποια δροσερή ανάρτηση (με παγετώνες και χιονοθύελλες αν γίνεται.)
Με τόση ζέστη!...

I.

Μαύρος Γάτος είπε...

Ποιός το περίμενε ο δικηγόρος του διαβόλου να είναι ένας.... γάτος!

Πόλυ, επιχειρείς μια σχετικά πολύπλοκη και διαστρεβλωμένη ανάγνωση του μύθου που αδικεί κατάφωρα τον Αίσωπο. όσο για τα σχόλια που διάβασα.... με θλίβουν....

Πολυ΄καλά τα λέει ο Αίσωπος. Ο τζίτζικας από κανέναν δεν διορίστηκε διασκεδαστής. Για την πάρτη του τραγουδούσε, την ώρα που οι άλλοι ίδρωναν στο λιοπύρι. Δεν μπορεί να παραλληλιστεί λοιπόν με τους διασκεδαστές και τους πνευματικούς δημιουργου΄ς του ανθρώπινου γένους, που με τον τρόπο τους προσφέρουν στο σύνολο, και μάλιστα τα μέγιστα. Ο τζίτζικας ηταν ένας κοινός τεπέλης, ην τον ηρωοποιείτε.

Idom είπε...

@ Μάυρο γάτο!

Καταπληκτικό!

Μού θύμισες το:
http://www.youtube.com/watch?v=Yv5KuDy46dk

Πάντως για να ντριπλάρω και εγώ:
ο σωστός καλλιτέχνης (επιστήμονας, κλέφτης, κλπ) κάνει αυτό που κάνει από εσωτερική ανάγκη, όπως ο τζίτζικας. Το αν επωφελούνται και οι αποδέλοιποι είναι μία ευτυχής συγκυρία για τους αποδέλοιπους...

Idom

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αχ γατούλη...τι μου λες...τον παρεξήγησα τον Αισωπο...
και τεμπέλη που τον λες τον τζίτζικα, κοινός ή μη κοινός δεν ξέρω, και πάλι θα υπερασπίζομαι το δικαίωμά του στην τεμπελιά!

Όχι σαν μερικούς μερικούς απόγονους των μερμηγκιών, που έχουν λυσάξει να αποθηκεύουν και άδειασαν για την πάρτη τους τις δεξαμενές, από τα βενζινάδικα!
Καλό και ξεκούραστο απόγευμα! και καλόν μισο ύπνο!

aik είπε...

Καλησπέρα!

Μολονότι μου άρεσε πολύ η ερμηνεία σας, εντούτοις σκέφτομαι ότι ίσως ο Αίσωπος να έκρινε "εξ ιδίων τα αλλότρια" όταν έγραψε αυτό το μύθο, που οπωσδήποτε όμως διδάσκει πόσο δύσκολος είναι ο αγώνας για επιβίωση κι ότι δεν είναι εύκολο για όλα τα πλάσματα να εναντιωθούν στη φύση.