Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2010

Η Βασίλισσα Μέλισσα της Ελεύθερνας: πραγματοποιώντας τη γαμήλια πτήση για την αιωνιότητα


To κόσμημα, μήκους τριών εκατοστών, ηλικίας 2.700 παριστάνει μέλισσα με πρόσωπο και χαρακτηριστική κόμμωση εποχής και βρέθηκε στην ανασκαφή της Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη.

Σύμφωνα με το σημερινό άρθρο των Νέων, που περιγράφει τις λεπτομέρειες της ανασκαφής (1), οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι πρόκειται για μοναδική απεικόνιση της Μέλισσας ως θεάς.



Υποθέτω ότι αυτό συμβαίνει γιατί παρά το ότι μέλισσες από τη Μινωική εποχή έχουμε δει στα καταπληκτικής Τέχνης και τεχνικής κοσμήματα, αυτό που διακρίνει αυτό το κόσμημα είναι το ανθρώπινο πρόσωπο που έχει το έντομο.



Αντίθετα δηλαδή με το Μινώταυρο, ΄το γνωστό υβριδικό μυθικό ον,  που έχει ανθρώπινο σώμα και κεφάλι Ταύρου, όπως το έχουμε δει σε αναπαραστάσεις αγγείων από την Αρχαιότητα,

 ή  την ανατολίζουσα εκδοχή της Σειρήνας, με σώμα γυναίκας και αποτρόπαιο πρόσωπο τέρατος,  η Μέλισσα της Ελεύθερνας υπακούει σε μια  αντίστροφη μορφολογία. Αυτή των κενταύρων και των σειρήνων που διατηρούν το σώμα από την τάξη του ζώου, άλογο ή πουλί αλλά το κεφάλι  τους είναι ανθρώπινο.



Δεν ξέρω πως θα ήταν αντίστροφα και αν θα μας άρεσε η Βασίλισσα Μέλισσα αν είχε σώμα ανθρώπου και κεφάλι εντόμου.

Ο  Κάφκα στην περίφημη  " Μεταμόρφωσή " του, πραγματεύεται μια περίπτωση μετάβασης από την ανθρώπινη ιδιότητα σε αυτήν του εντόμου, αλλά και πάλι, δεν μας δίνει λεπτομέρειες. Ο ήρωάς του, ο Γκρέγκορ Σάμσα «ξύπνησε μια μέρα και είχε μεταμορφωθεί σε έντομο».





Επειδή το κεφάλι του εντόμου, με την εξαγωνική όραση και το κυκλώπιο μάτι θα φαίνεται αποτρόπαιο για την ανθρώπινη αισθητική, μπορούμε να υποθέσουμε ότι
στη φαντασία του ο Μινωίτης απέδιδε ανθρώπινο πρόσωπο στη Μέλισσα - Θεά.


Με τον ίδιο τρόπο που ο εικονογράφος της Μεταμόρφωσης δίνει το κεφάλι ανθρώπου, του ίδιου του Φραντς Κάφκα νομίζω στα έντομα που απεικονίζουν τον Γκρέγκορ Σάμσα της Μεταμόρφωσης.





Όχι πως δεν έχουμε δει τέτοιες φιγούρες στα σύγχρονα κόμικ και τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως για παράδειγμα το predator, όπου η ανατομία του εντόμου ανακατεύεται με μυς του ανθρώπου…


Από τη στιγμή που το παιχνίδι αρχίζει, από τότε που στη φαντασία του ανθρώπου οι γιοι του θεού πήγαν με τις κόρες των ανθρώπων, από τότε που η Πασιφάη ερωτεύτηκε τρελά τον Ταύρο και μπήκε στη ξύλινη αγελάδα για να σμίξει μαζί του, η ύβρις έκανε την εμφάνισή της και οι χίμαιρες, τα υβρίδια, οι ημίθεοι γέμισαν τις ιστορίες και τους μύθους.



Η βασίλισσα Μέλισσα της Ελεύθερνας…με την παράξενη κόμμωση…γονιμοποιεί τους ρόδακες που βρίσκονται πλάι μας λένε οι αρχαιολόγοι…Να υποθέσουμε ότι οι ρόδακες είναι οι κηφήνες και ότι στο μινωικό τάφο με τη Βασίλισσα – Μέλισσα εν τω μέσω ενός πλήθους από ρόδακες, που σαν πυγολαμπίδες ήταν διάσπαρτοι πάνω στο σάβανο που κάλυπτε τα ανθρώπινα σώματα του τάφου, σφραγίστηκε με άλλα ίσως μυστικά, μια σκηνή γαμήλιας πτήσης για την αιωνιότητα…

(1) Το άρθρο των Νέων εδώ:

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4596391

Εικόνες από το διαδίκτυο
http://www.wfu.edu/biology/faculty/fahrbach/12bee_head.jpg
http://litwits.edublogs.org/files/2009/11/ew323r1.jpg


μελανόμορφο αγγείο Αθήνα 550 π.Χ.
ερυθρόμορφος αμφορέας (460 π.Χ)


4 σχόλια:

Idom είπε...

Γεια σου Πόλυ!

Εκείνη την καημένη την ντοματούλα που τής βάλαν αντιψυκτικά γονίδια από ψάρι,
πώς θα την αναπαραστούσαν οι αρχαίοι μυθοπλάστες;

Χμμμ...
Επίσης πώς θα αναπαριστούσαν εμάς που την τρώμε (την ντοματούλα);

Καλό μήνα!
Idom

Ανώνυμος είπε...

Oι ρόδακες συμβολίζουν μάλλον θηλυκή εκδοχή. Επίσης ο οποιοσδήποτε συνδυασμός μικτής απεικόνισης ζωώδη και ανθρώπινης σε πρόσωπο ή σώμα, εκφράζει τη σχέση μυαλού και ενστίκτου νομίζω. Πράγματι οι μυθολογικοί συνδυασμοί είναι ευάριθμοι και πολυσήμαντοι. H μέλισα της Ελευθέρνας αν μη τι άλλο είναι μία πρώϊμη εκδοχή της θεάς Αθηνάς, θεάς ανήσυχης-παλλόμενης και μυαλωμένης, η οποία κυριάρχησε στο Αιγαίο μέχρι την λατρεία της Παναγίας.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλή σου μέρα Γιώργο...
Για το θέμα των ροδάκων, μετέφερα κατά λέξη τη φράση από το άρθρο των Νέων. Ούτως η άλλως, κατά τη γαμήλια πτήση, η μέλισσα - βασιλισσα δεν γονιμοποιεί αλλά γονιμοποιείται.
Σε ευχαριστώ επίσης για τις ενδιαφέρουσε σκέψεις για τον ζωομορφισμό - ανθρωπομορφισμό κάθε είδους. Υποθέτω όταν κάτι μετέχει σε δυο φύσεις, θεωρούμε ότι έχει ιδιότητες και από τις δυο.
Την καλημέρα μου

ritsmas είπε...

Και επειδή στα νειάτα μου ήμουν ξετρελαμένη με τον Κάφκα και τις μεταμορφώσεις , τί θα έλεγες να μεταμορφωθούμε σε γλαροπούλια και να ισορροπούμε πότε στην κορυφή ενός βράχου και πότε σ ένα εγκαταλελειμμένο σε καρνάγιο σκάφος; Η μέλισσα στη φωτογραφία είναι όμορφη, κυρίως γιατί έχει κάτι μεγαλοπρεπές πάνω της, αλλά δεν θά θελα να γίνω μέλισσα ποτέ. Δουλεύει πολύ, γι αυτό. Θέλω κάτι σε πιο αραχτό.