Όταν ο Κάρολος Ντίκενς πέθανε ξαφνικά στις 9 Ιουνίου του 1870, ο εικονογράφος του, ο Luke Fildes, o οποίος μάλιστα σκόπευε να εικονογραφήσει το δεύτερο μισό από το Μυστήριο του Έντγουιν Ντρουντ, γράφει ότι σύμφωνα με παράκληση της οικογένειας που ήταν σύμφωνη με την επιθυμία του εκλιπόντος, πήρε μια πρόσκληση να μείνει για λίγο καιρό στο σπίτι τους και να μοιραστεί το πένθος τους.
Έτσι συνέλαβε την ιδέα της «Άδειας καρέκλας» (1) , μιας υδατογραφίας του γραφείου του Ντίκενς, εκεί που καθόταν και έγραφε τα μυθιστορήματά του και μια κατά το δυνατόν ακριβή απεικόνιση της βιβλιοθήκης του.
Αυτός ο εικαστικός επιτάφιος του Fildes, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Graphic και δώδεκα χρόνια μετά, έπεσε στα χέρια του Van Gogh όπως διαβάζουμε σε μια επιστολή που έστειλε στον αδελφό του (2) στις 11 Δεκεμβρίου του 1882, μαζί με ένα απόκομμα από το Graphic που περιείχε αυτή την άδεια καρέκλα.
Ο Van Gogh ελάχιστα σχολιάζει στην επιστολή αυτή, αυτή καθ’ εαυτή τη συγκλονιστική παρουσία του νεκρού συγγραφέα δια της απουσίας του, όσο την επαγγελματική σχέση του εικονογράφου με το περιοδικό και την εικονογράφηση των βιβλίων…
Εν τούτοις, η επίδραση της άδειας καρέκλας, είναι πολύ έντονη πάνω του, καθώς αποφασίζει και αυτός να απεικονίσει την «Καρέκλα του Βαν Γκογκ», εν είδει προσωπογραφίας, όπου η καρέκλα εικονίζεται σε ένα χώρο σχεδόν κενό.
Ελάχιστα τα προσωπικά αντικείμενα του ζωγράφου, μόνο η πίπα, ο καπνός του και μερικά ηλιοτρόπια σε ένα καλάθι, όπου έχει ζωγραφίσει την υπογραφή του αποτελούν τα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του, μια απτή υφή της παρουσίας του…
Στην ίδια λογική, ζωγράφισε και την καρέκλα του Γκωγκέν, ένα πίνακα που λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον προηγούμενο, κατ’ αρχήν γιατί αντί για τους απαλούς πορτοκαλλοκίτρινους και τυρκουάζ χρωματισμούς του προηγούμενου, έχει επιλέξει τα σκούρα και έντονα πράσινα, που απαλύνονται κάπως από το κίτρινο των βιβλίων.
Αφήνοντας για το βλέμμα του ειδικού τους συμβολισμούς των χρωμάτων – το κίτρινο βέβαια το κράτησε για τον εαυτό του – τα αντικείμενα που επιλέγει για να παραστήσει τον Γκωγκέν είναι τα βιβλία και το τεχνητό φως – με το κερί και την λάμπα – μέσα στο σκούρο και σκοτεινό δωμάτιο, που με την πολυτελέστερη καρέκλα – υπακούουν ποιος ξέρει σε ποιους συμβολισμούς, που κρύβουν και σημαίνουν πολλά για τη σχέση του με τον άλλο ζωγράφο, αν θεωρούσε τον εαυτό του ή όχι κατώτερο από αυτόν ή αν εν κατακλείδι τον εκτιμούσε…
Αν δηλαδή η άδεια καρέκλα του Fildes ήταν μια συμμετοχή στο πένθος, ένας σιωπηλός σχολιασμός για το κενό και την απουσία, οι καρέκλες του Van Gogh μου φαίνονται ότι είναι πολύ ομιλητικές. Η απουσία είναι το σκηνικό της συνομιλίας των συμβόλων και ενός ξεκαθαρίσματος λογαριασμών του Van Gogh με τον εαυτό του και τον άλλο ζωγράφο.
(1) Thomson, David Croal. The Art Annual, 1895: The Life and Work of Luke Fildes, R. A. With numerous illustrations. London City Road Ivy Lane
Εικόνες από το Ίντερνετ
7 σχόλια:
Κατά σύμπτωση ήμουν προχτές στο Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι, όπου είχα μπει επειδή κρύωνα και έπεσα σε μια έκθεση παράλληλη Γκωγκέν -Βαν Γκογκ, κυρίως με τα έργα που είχαν φτιάξει μαζί στην Αρλ, όταν συγκατοικούσαν, πριν τσακωθούν. Αυτές οι άδειες καρέκλες με την απουσία των αγαπημένων είναι εξημερωμένοι σύντροφοι τελικά.
H γοητεία της χειοροποίητης καρέκλας. Πράγματι υπάρχει μιά γοητεία πού έπληξε φυσικά και τους ζωγράφους της εποχής διότι τότε η κάθε καρέκλα είναι μοναδική φτιαγμένη με το χέρι, οπότε αντανακλά τη προσωπικότητα και μόνο τού τυχερού χρήστη. Αλλο η μαζική παραγωγή και άλλο η εξειδικευμένη αλα Bauhaus. Σήμερα η έμπνευση είναι αναγκασμένη να στραφεί σε μαζικά αντικείμενα και να αναδείξει εκεί την ιδιαιτερότητα και την προσωπικότητα, έξω απτό μαντρί και το ρίσκο πού συνεπάγεται, όπως τότε στα 1932 οπότε καταρέει η ανέφικτη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και κλείνει η σχολή σχεδιασμού της βιομηχανικής παραγωγής Bauhaus... Τώρα αναμένει ο κόσμος και της ζωγραφικής, τα αποτελέσματα απτήν Ηλεκτρονική τεχνολογία, the Wikileaks of painting.
Γεια σου Πόλυ,
τι ωραία αυτή η μικρή ιστορία της άδειας καρέκλας.
Για τα δύο έργα του Βαν Γκογκ έχουν γραφτεί πολλά μιας και είναι ένα αγαπημένο θέμα στην ιστορία της τέχνης. Ο ίδιος ωστόσο δεν έχει μιλήσει για τον συμβολισμό τους.
Έχει ενδιαφέρον πώς οι καρέκλες δημιουργούν διαφορετικά νοήματα με την τοποθέτησή τους στον χώρο. Αν η καρέκλα του Γκωγκέν είναι αριστερά της καρέκλας του Βαν Γκογκ, τότε φαίνεται σαν να υπάρχει μια διάσταση επικοινωνίας. Αν βρεθεί όμως δεξιά της, τότε ανοίγεται μια συνομιλία.
Πραγματικά η άδεια καρέκλα είναι ίσως ένα από τα πιο ξεκάθαρα σύμβολα της απουσίας -στις αστικές κοινωνίες τουλάχιστον.
Πρόσφατα είχα την ευκαιρία (ή μάλλον την δυσ-καιρία) να το αντιληφθώ και ο ίδιος. Πολύ ενδιαφερον πως το έκανα (http://enathinaisbios.blogspot.com/2009/05/absence.html) χωρίς να γνωρίζω όλες αυτές τις υπέροχες ιστορίες ζωγράφων.
To κείμενο ποιος το εχει γραψει?Ευχαριστω πολυ
@mynthia zee
Το ιστολόγιο σε είναι προσωπικο. Εγώ δλδ γράφω τα κείμενα. Αν κάποια φορά, σπανίως, ανθολογησω κάτι, αυτό το δηλώνω.
Δημοσίευση σχολίου