Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013

Τα βιβλία του αηδονιού




Διάβασα για πρώτη φορά ολόκληρο και χωρίς συντομεύσεις το παραμύθι του Άντερσεν, «Το Αηδόνι» που είναι πιο γνωστό με τον τίτλο "Το αηδόνι του Αυτοκράτορα". 
Την ιστορία λίγο πολύ την ξέρουμε όλοι μας. Ο αυτοκράτορας της Κίνας που προτίμησε το μηχανικό από το αληθινό αηδόνι, ο παρά λίγο χαμός του αφού η μοίρα επιφυλάσσει κινδύνους σε όσους διαλέγουν την κακία από την αρετή, το τεχνούργημα δηλαδή από το χαρισματικό αληθινό αηδόνι…Η υποκρισία και η επιφανειακότητα του πλήθους και των αυλικών θυμίζει λίγο την ανικανότητα των παλιών Αθηναίων να εκτιμήσουν την μουσική του ξεπεσμένου Δερβίση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είναι ακόμα η αχαριστία, οι κίνδυνοι από την αυταπάτη, η σχέση φύσης και τεχνικής, ότι δηλαδή το να προσπαθήσει η τεχνική να υπερβεί την φύση είναι ύβρις…
Αυτό που πρόσεξα όμως διαβάζοντας προσεκτικά το κείμενο του Άντερσεν, και νομίζω αξίζει να το μοιραστώ, είναι ότι εκτός από το τραγούδι του αηδονιού που ομολογουμένως συγκινεί τον αυτοκράτορα και τον κάνει να κλάψει όταν το ακούει, υπάρχει ένα άλλο τραγούδι σιωπηλό, εξ ίσου γοητευτικό, ένα τραγούδι της ψυχής, το τραγούδι της γραφής και των βιβλίων και ένας παράλληλος σχολιασμός – αναστοχασμός – μαζί με το παραμύθι για την ανθρώπινη αυτή ιδιότητα της γραφής (και της ανάγνωσης) που βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην τεχνική και την θεία έμπνευση.
Ο αναγνώστης του παραμυθιού, θαμπώνεται τόσο πολύ από τη συγκινητική ιστορία του αηδονιού και από τις περιπέτειές του, που ενδεχομένως να μην προσέξει πως μέσα στο παραμύθι υπάρχει άλλη μια ιστορία…

Και τι εννοώ:

α) τα βιβλία περιέχουν αφηγήσεις περιηγήσεων
Η ομορφιά του βασιλείου και των κήπων του Αυτοκράτορα, πανέμορφοι κήποι λέει που στις παρυφές τους είναι η θάλασσα και μπορείς να βλέπεις πλοία να αρμενίζουν εκεί, καθώς και το όμορφο τραγούδι του αηδονιού που ακούγεται εκεί, συγκινεί τόσο πολύ τους σοφούς, που γ ρ ά φ ο υ ν για το λόγο αυτό βιβλία..

β) Τα βιβλία πηγή γνώσης για κάτι που βρίσκεται έξω από το πεδίο της παρατήρησης
Τα βιβλία ταξιδεύουν και φτάνουν στα χέρια του αυτοκράτορα, που χαίρεται από τη μοναξιά του παλατιού του να μαθαίνει διαβάζοντας, για τις ομορφιές της αυτοκρατορίας του…Εκεί βλέπει ότι μπορεί να μάθει πράγματα που βρίσκονται έξω από την εμπειρία του. Τα βιβλία δηλαδή πηγή γνώσης για κάτι που δεν έχεις παρατηρήσει με τα μάτια σου, έτσι μαθαίνει για την ύπαρξη του αηδονιού. Η αυτοκράτορας διαβάζει για το αηδόνι σε ένα βιβλίο.

γ) Τα βιβλία δεν περιέχουν απαραίτητα αλήθεια. Η ύπαρξη του αηδονιού, μαρτυρείται βεβαίως στο βιβλίο. Αυτό όμως μπορεί να είναι μυθοπλασία, μαύρη τέχνη που ασκούν οι συγγραφείς. Πρέπει να βρεθούν κριτήρια για να αντιμετωπιστούν αυτές οι αφηγήσεις οι γραμμένες...

δ) Η αξιοπιστία ενός βιβλίου δεν εξαρτάται από το συγγραφέα τους, αλλά από το ποιος το συστήνει. Στο παραμύθι του Άντερσεν, το βιβλίο που γράφει για την υπαρξη του Αηδονιού είναι δώρο του βασιλιά της Ιαπωνίας. Επομένως η αλήθεια του είναι αδιαμφισβήτητη.

ε) Τα βιβλία είναι κάτι πολύτιμο και ως τέτοια μπορούν να δωρίζονται. Για αυτό μια μέρα όταν παίρνει ένα μεγάλο δέμα με την ένδειξη «Αηδόνι» ο αυτοκράτορας πιστεύει ότι του έχουν στείλει βιβλίο. Αντ’ αυτού όμως το δέμα περιέχει ένα μηχανικό αηδόνι…
Το μηχανικό αηδόνι της ιστορίας έρχεται στη θέση ενός βιβλιου που περιμένει κάποιος. Το δέμα αυτό, που δεν περιέχει βιβλίο, ειναι κατά κάποιο τρόπο το κουτί της Πανδώρας με τα δεινά.
Τούτο γιατί το μηχανικό αηδόνι είναι η ατελής υλοποίηση του μύθου.
Το βιβλίο θα ήταν τέλειο, γιατί ως αφήγηση, ως μαρτυρία φέρνει τον αυτοκράτορα κοντά στο χαρισματικό αηδόνι, ενώ το μηχανικό αηδόνι ως κατασκευή, δεν είναι μύθος, είναι παραπλάνηση, είναι ελλιπής πραγματικότητα, είναι ψεύδος.


Πόλυ Χατζημανωλάκη
Μάρτιος 2013

Εικόνες από: http://1.bp.blogspot.com/_ZTVIdAmpFiY/TGN4lQ0ux3I/AAAAAAAACrI/sX3vXA1FNg8/s1600/prospero01.jpg

Το παραμύθι του Άντερσεν εδώ: http://hca.gilead.org.il/nighting.html


Δεν υπάρχουν σχόλια: