Είχα αφήσει παράμερα τον Αούστερλιτζ, του W. G. Sebald. Μέχρι χτες το βράδυ. Έχω διαβάσει τους δακτυλίους του Κρόνου τρεις φορές και πάλι χάνομαι στους κρίκους του κάθε συνειρμού. Με εξαπατά. Θαυμάζω τον τρόπο του Sebald, βεβαίως όχι μόνο στην αριστοτεχνική πανοπτική του εξαπάτηση. Ούτε στη γλώσσα την προσεκτική, που αντλεί από την Γερμανική πεζογραφία του 18ου αιώνα – όπως ο ίδιος ισχυρίζεται – και τον είχα ακούσει να λέει σε μια συνέντευξή του στο Bookwοrms (στο youtube) την είχα ακούσει τρεις φορές και τώρα κυκλοφορεί στα ελληνικά η μεταγραφή της μαζί με άλλες συνεντεύξεις και κείμενα και ανυπομονώ να την διαβάσω με την ησυχία μου. Θαυμάζω την φοβερή ικανότητά του να ανασύρει λόγο από το τοπίο, από την ομίχλη, από τη μνήμη, από τη λήθη, από οτιδήποτε. Σαν να βρίσκεται σε μια θαυμαστή ενότητα μαζί τους, σαν αυτό που έχει να κάνει είναι απλώς να αφηγηθεί.
Θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι ένοιωθα πως ήμουν σε πλεονεκτική θέση όσον αφορά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου. Αυτή τη φορά με τον τρόπο της αρχιτεκτονικής, των οχυρώσεων, των μνημείων που περιδιαβαίνει, συζητά και σχολιάζει με τη ματιά του ώστε να φτιάξει το αντι – μνημείο του ξεριζωμένου – ανέστιου – Αούστερλιτζ, του ήρωα με τα ξανθά σγουρά μαλλιά που συνάντησε στην Αίθουσα των χαμένων βημάτων – την τεράστια αίθουσα αναμονής δηλαδή του σιδηροδρομικού σταθμού της Αμβέρσας.
Σε πλεονεκτική θέση γιατί έχω ζήσει έξι χρόνια στο Βέλγιο, σε μια πολύ δημιουργική ηλικία και παρά το ότι ήταν εποχής σκληρής πνευματικής δουλειάς – άλλοτε άχαρη άλλοτε ευφρόσυνη – είχα την ευκαιρία να το έχω ταξιδέψει με το δικό μας αυτοκίνητο και να έχω δει με τα μάτια μου κάποια από τα μνημεία για τα οποία μιλά ο Sebald και στην Αμβέρσα και στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, παρά το ότι τα κείμενά του αυτά αποτελούν αρχιτεκτονικές αλληγορίες – ο χώρος τον οποίο περιδιαβαίνει ο συγγραφέας – παρά τις φωτογραφίες και τα κύρια ονόματα - είναι κραυγαλέα προιόν δικής του δημιουργίας, όταν ωστόσο το κτίριο στο οποίο αναφέρεται το έχεις δει, περνούσες απ’ έξω για χρόνια αισθάνεσαι – αισθάνομαι – μια άλλου είδους συγκίνηση, αισθάνομαι ότι μιλάει για την δική μου χώρα, παρά το ότι αυτό που χτίζει είναι με ογκόλιθους από το δικό του ψυχικό υλικό.
Θα αναφερθώ εδώ μόνο στο κτίριο των δικαστηρίων των Βρυξελλών, κτίριο της παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο – τερατούργημα το λέει – και παραθέτει μόνο τη φωτογραφία με το θόλο του. Του αφιερώνει ένα κείμενο που θα ζήλευε και ο Μπόρχες αν το διάβαζε. Για τα δωμάτια χωρίς πόρτες, τους διαδρόμους και τις σκάλες που δεν οδηγούν πουθενά, τις απίθανες ιστορίες με το ποτοπολείο που κάποιος άνοιξε σε μια τυφλή αίθουσα ή το κουρείο στην είσοδο της τουαλέτας των ανδρών που κάποιος σκαρφίστηκε να στήσει, αρχικά μαζεύοντας σε ένα δίσκο κέρματα.
Για το μεγαλείο αυτού του κτιρίου δεν μου είχε περάσει τίποτα από το νου τότε. Μια τόσο μικρή χώρα το Βέλγιο που συνήθιζες να μην τους πιστεύεις τους κατοίκους όταν υπερηφανευόντουσαν τόσο πολύ για τα αρχιτεκτονήματά τους. Και είναι αλήθεια ότι δεν μου είχε περάσει από το νου – αυτό το κτίριο που όπως είδα χτες στο δικτυακό τόπο της Ουνέσκο και στη Γουικιπήντια χτίστηκε με το όνειρο των αρχαιολόγων του 19ου αιώνος. Σαν ένα Ασσυριακό – Βαβυλωνιακό ανάκτορο, με πέντε αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, συγκεντρώνοντας μια τεράστια ποσότητα δομικού υλικού από το Βέλγιο και τη Γαλλία. Το μεγαλύτερο κτίριο της Ευρώπης του 19ου αιώνα. Δεν ξέρω αν υπάρχει μεγαλύτερο και μετά από αυτό.
Κάτι σαν πύργος της Βαβέλ δηλαδή που για να εξυπηρετηθεί η κατασκευή του μετακινήθηκε – σβήστηκε δηλαδή από χάρτη – η συνοικία της Μερόλ, μια περιοχή όπου κατοικούσαν αποθεραπευμένοι λεπροί. Αυτό προκάλεσε διάβασα μεγάλη φρίκη στον κόσμο και υπονόμευσε το θαυμασμό και το κύρος του κτιρίου στην εποχή του. Αυτή η επέμβαση στο αστικό τοπίο, ο εξοβελισμός της συνοικίας των λεπρών. Απορώ πως δεν το γράφει αυτό ο Sebald, αλλά ίσως εκεί είναι η μεγάλη του τέχνη, να μην μιλά για αυτά που θέλει να πει αν δεν λέγονται. Να γράφει ωστόσο με ένα τρόπο περνώντας από το ένα θέμα στο άλλο, που ο αναγνώστης να υπονοεί ότι πίσω από αυτό κρύβεται ένα φρικτό μυστικό.
Πόλυ Χατζημανωλάκη
Παλαιότερη ανάρτηση στο facebook (1/3/2015)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου