Ο Αλέξανδρος ηγάπησεν ματαίως

Η ερωτική του πλευρά, το πάθος, η αποπλάνηση, η παραίτηση από τον έρωτα ίσως είναι πλευρές της προσωπικότητας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που τη φετινή χρονιά τονίζονται περισσότερο στις ανθολογίες και στα κείμενα που γράφονται με αφορμή τα εκατό χρόνια από το θάνατό του,  εγκαταλείποντας την βολική  εως τώρα προσκόλληση  στην κοσμοκαλογερική του όψη και ανοίγοντας το δρόμο να φτάσουν σε ένα ευρύτερο κοινό και άλλες πλευρές του και άλλες αναγνώσεις του έργου του  που μέχρι τώρα ήσαν ενδεχομένως αντικείμενο ειδικών συνεδρίων και αφιερωμάτων…

Από τους «ηδυπαθείς στεναγμούς έρωτος» που ακούγονται στον κήπο του μπαρμπα – Γιαννού στην Μαυρομαντηλού, μέχρι τις αισθαντικές περιγραφές ρόδων «υπό την λεπτήν φανέλαν της Ματής» στο Θέρος – Έρως, όπου «εφαίνοντο ανατέλλουσαι αι σάρκες της και θα έλεγε κανείς ότι είχεν αποταμιευμένα νεοδρεπή, δροσερά ωχρόλευκα κρίνα, με φλεβιζούσας αποχρώσεις λευκού ρόδου» μέχρι τότε που ο Αλέξανδρος/Μαθιός «ανετριχίασεν εις την επαφήν» όταν η Λαλιώ η νοσταλγός «ακούμβησεν αφελώς την λευκήν και τόσον απαλήν χείρα της εις τον ώμον του» και η φιλολογική του συγγραφέως συνείδησις δεν επιτρέπει άλλες εξελίξεις στο δράμα της εξαπάτησής του από την κοπέλα, παρά μόνο το να διαβάσουμε για το πόσην φλόγα είχε μέσα του και «πώς ησθάνετο όλα του τραγικού ήρωος τα ένστικτα βρυχώμενα και λυσσώντα εις τα ενδόμυχά του την στιγμήν αυτήν!»

η Μούσα του Παπαδιαμάντη  οδηγεί την γραφίδα του  σε δρόμους, αφηγήσεις και περιγραφές πέρα από την εξιδανίκευση και ξανά προς την εξαπάτηση… Η προσπάθεια του συγγραφέα να βρει μια θέση στον κόσμο, μια ταυτότητα, να επικυρώσει το σπαρακτικό μότο με το οποίο καταλήγει στο  Ολόγυρα στη λίμνη «πώς δύναταί τις να γίνει ανήρ χωρίς ν’ αγαπήσει δεκάκις τουλάχιστον και δεκάκις ν’ απατηθεί;» εντάσσοντας την ερωτική εξαπάτηση σε μυητικό στάδιο ενηλικίωσης...(πρβλ.  Όπου από ένα μικρό ορθογραφικό λάθος του Παλαμά, η Μούσα του Παπαδιαμάντη, η Λιαλιώ η Νοσταλγός, γίνεται Λαλιώ η ομιλητική…εδώ: http://waxtablets.blogspot.com/2011/04/blog-post_28.html )

Αυτό το τεράστιο θέμα λοιπόν, όχι μόνο της ανάδειξης της ερωτικής πλευράς του Παπαδιαμάντη, τους ανεκπλήρωτους έρωτές του στα πρόσωπα της Λιαλιώς, της Σεραϊνώς, της Μοσχούλας, της Ματής…αλλά και της σπουδής αυτού του άγονου αγώνα καθώς εμπλέκεται με την ανατροφή του ως παπαδοπαίδι και τη σχέση με τον πατέρα του,τις απαγορεύσεις και τις αναστολές λόγω της θρησκευτικής του πίστης, την υποχρέωση να παντρέψει πρώτα τις τέσσερις αδελφές του πριν από αυτόν, την απόγνωσή του απέναντι στην άδικη μοίρα των γυναικών  και πληθώρα άλλων στοιχείων που συγκροτούν ένα λογοτεχνικό και θεατρικό του πορτρέτο ήταν το θέμα της θεατρικής παράστασης «Ο Αλέξανδρος ηγάπησεν ματαίως», από την ομάδα Θεώρηση και σύνθεση κειμένων και σκηνοθεσία της Μαίης Σεβαστοπούλου στο Cabaret Voltaire (και που ανεβαίνει κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 8:30 το βράδυ μέχρι τις 7 Ιουνίου)

Για την παράσταση ήθελα να γράψω και καθυστέρησα σε αυτό τον τεράστιο πρόλογο για να τονίσω το μέγεθος του εγχειρήματος με το οποίο καταπιάστηκε η Μαίη Σεβαστοπούλου, δηλαδή ένα στοχαστικό - λογοτεχνικό πορτρέτο του Παπαδιαμάντη, μια λογοτεχνική βιογραφία του, με δραματοποιημένα αποσπάσματα από τα διηγήματά του και από μαρτυρίες της ζωής του, σχολιασμένα – υπομνηματισμένα σχεδόν - από τον τραγικό χορό των τεσσάρων αδελφών του – Ουρανία, Χαρίκλεια, Κυρατσούλα, Σοφούλα – θύματα και αυτές της ίδιας μοίρας και των επιλογών του, θύματα της κοινής μοίρας όλων των κοριτσιών του νησιού…

Κομμάτι – κομμάτι το υφάδι της ζωής και του έργου ξετυλίγεται, δραματοποιείται, συνδέεται με οικογενειακές αφηγήσεις, αναμνήσεις, με την οικογενειακή μυθολογία του αδελφού που υπεραγαπούν, αναζητώντας την μορφή του όπως κρύβεται στις πτυχές των παιδικών αναμνήσεων που αυτός έχει καταγράψει, των επιστολών προς τον πατέρα, οικογενειακών αφηγήσεων, μαρτυριών φίλων, άρθρων από εφημερίδες με το κόκκινο νήμα – γιατί οι έρωτες να είναι ανεκπλήρωτοι,  τα γιατί –  τα τι έφταιξε...το βάρος που δεν ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις του για τις αδελφές, η θρησκευτική του πίστη, ο φόβος…η συγγραφή, η υπερβολική αγάπη προς τις γυναίκες…

Δεν υπάρχει απλή απάντηση…και δεν είναι αυτό το θέμα μας. Στο δύσκολο και επικίνδυνο εγχείρημα της δραματοποίησης έργων του Παπαδιαμάντη, με τον επικείμενο κίνδυνο της φθοράς και του κορεσμού μια και διαρκώς αναγγέλλονται παραστάσεις, εκπομπές, αναγνώσεις αφιερώματα λόγω των εκατό χρόνων από το θάνατό του,  πρόκειται κατά τη γνώμη μου για μια αριστοτεχνικά τεχνουργημένη σύνθεση – κείμενα, σκηνοθεσία, ερμηνείες – που ξεκινώντας από το επέκεινα, μετά θάνατον δηλαδή και όταν έχουν όλα συντελεστεί και δεν αλλάζουν, οι σκιές των πρωταγωνιστών – ο χορός των τεσσάρων αδελφών και ο Αλέξανδρος – ανατρέχουν σε μια αμφίβολη μνήμη, δραματοποιώντας, ξαναζώντας, γελώντας, κλαίγοντας… με  τη γλαφυρότητα του λόγου των κειμένων του Παπαδιαμάντη, που έχει επιλέξει να ανθολογήσει  και έχει δέσει σε μια εξαιρετική αφηγηματική σύνθεση η Μαίη Σεβαστοπούλου, με ένα εξαιρετικά σφιχτό ρυθμό…βήμα – βήμα μέσα από τα διηγήματα – τη Νοσταλγό, το όνειρο στο Κύμα, τη Φόνισσα  (η ερμηνεία της Φίλιας Δενδρινού μου θύμισε τη Μαρία Αλκαίου στη Φόνισσα του Κώστα Φέρρη) όπου οι ήρωες αφηγητές μεταμορφώνοντας επί σκηνής σε ήρωες των διηγημάτων…

Αυτή είναι πράγματι η μαγεία του θεάτρου, η αποπλάνηση του θεατή χάρη στην τέχνη του ηθοποιού που επί τόπου μεταμορφώνεται., όχι μόνον σε έναν αλλά σε χίλια πρόσωπα για τις ανάγκες αυτής της εσωτερικής αναζήτησης…της αναπότρεπτης μοίρας που είναι γραμμένη με ένα μαύρο σημάδι – το σημάδι του θανάτου - στο χέρι της Φραγκογιαννούς στο όνειρο και τον οδηγεί με μαεστρία σε ένα χώρο εκτός χρόνου αφού με το θάνατο αρχίζει και με το θάνατο πάλι τελειώνει, ένα χώρο ονειρώδη,  μαγικής ομορφιάς, μεγαλείου και ματαιότητας….

Εύγε στη Μαίη Σεβαστοπούλου, εύγε στην ομάδα των ηθοποιών που εμψύχωσαν αυτό το εγχείρημα (έπαιξαν οι Νίκη Βουγιού, Φίλια Δενδρινού,Νερίνα Ζάρπα, Μαρία Μοναστηριώτη και Κώστας Παίδαρος)