«Παπαδιαμάντης» στο θέατρο – άλλη μια φορά χωρίς κανείς να τον υποδύεται. Ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ από την ομάδα «Κύκλος»

Την Πέμπτη το βράδυ βρέθηκα στο υπόγειο θέατρο της Σχολής Καλών Τεχνών, στην οδό Πειραιώς για να παρακολουθήσω την παράσταση «Παπαδιαμάντης» - ένα Θεατρικό Ντοκιμαντέρ της Ομάδας Κύκλος. Έχοντας επίγνωση πως κάθε δημιουργός δρα στη σκιά και ενός διαφορετικού Παπαδιαμάντη, τον εμψυχώνει τον κάνει να ζει στην εποχή μας συνήθως και συνομιλεί μαζί του, τον ακολουθεί στις διαδρομές του και επιμόνως βυθίζεται στις σιωπηλές ελάχιστες – αινιγματικές φωτογραφίες του...

Αξίζουν τον κόπο όλα αυτά – απόδειξη πριν από όλα ότι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης  είναι μύθος , μύθος συστατικός μιας συνείδησης που καθ’ υπερβολήν ο Οδυσσέας Ελύτης προτείνει να μνημονεύεται, μαζί με τον Διονύσιο Σολωμό, καταστατικό πνεύμα μιας συνείδησης που απειλείται, άγιος, αγιοποιημένος, η μνημόνευσή του να γίνει προσευχή. 

Με εξαίρεση  ελάχιστες  (από αυτές που έχω ακούσει φυσικά)  οι αναγνώσεις των κειμένων του Παπαδιαμάντη υποβάλλουν στους ανθρώπους της Τέχνης μια αργόσυρτη, κουρασμένη, περιπαθή ανάγνωση ως θρησκευτικό κείμενο – που γίνεται αποδεκτό όπως επίσης και ο χαρακτηρισμός Κοσμοκαλόγερος που έχει γίνει ισοδύναμος με το όνομα Παπαδιαμάντης. Τούτων δοθέντων και επειδή όλοι χωρούν και όλοι μπορούν και δικαιούνται μια θέση στη δημιουργία προσήλθα στην παράσταση αυτή με την απορία να δω πώς η λιτότητα του σκηνικού μέσου θα επέτρεπε στο είδος Ντοκιμαντέρ, που μπορεί να περιλαμβάνει εξαιρετική αφήγηση αλλά όχι απαραιτήτως συγκρούσεις χαρακτήρων όπως είθισται να παρακολουθούμε στο θέατρο, να αναδείξει ιδιότητες διακριτές και αξιοθέατες, νέες που δεν συγχέονται με αυτές του κινηματογράφου, παρά το ότι ο όρος από εκεί προέρχεται.
Η αλήθεια είναι ότι ανέμενα έναν Παπαδιαμάντη αυτο βιογραφούμενο, όπως στη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Μουλλά  ή από τον Κοσμοκαλόγερο του Περάνθη, στην εξαιρετική παράσταση της Μαίης Σεβαστοπούλου – που όμως είχε δώσει βάρος στον ερωτικό Παπαδιαμάντη (Ο κυρ Αλέξανδρος αγάπησε ματαίως).

Ήταν γνωστό ότι η σκηνοθέτης, η Μαριάννα Λαμπίρη είχε αποφασίσει να μην υποδύεται κανείς ηθοποιός τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη σε αντιδιαστολή με την Λένα Βουδούρη όπου στην ταινία – εκπομπή στο Παρασκήνιο «Εγώ ασχολούμαι με το ωραίον»,  ο «Παπαδιαμάντης» αυστηρός , θυμωμένος, διαφεύγει σε μια εσαεί συγκρουσιακή κατάσταση με την σημερινή εποχή που υπονοείται και θεωρείται αυτονόητη, εφ’ όσον εκείνος είναι παραδοσιακός, παλαιός και τα παρόντα εφήμερα και ευτελή, σύμφωνα με την άποψη της σκηνοθέτου.

Έτσι λοιπόν, η εκδοχή της Λαμπίρη ήταν «επιστημονική» με το χειρουργικό νυστέρι, βιογραφική βασισμένη σε έρευνα στη βιογραφία και κυρίως στις επιστολές προς τον πατέρα πάνω σε ένα καμβά, χρονολόγιο της ελληνικής ιστορίας που τοποθετούσε σε ένα ιστορικό πλαίσιο τα γεγονότα – την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, το κλείσιμο των ελληνικών σχολείων και την αργοπορία στις σπουδές του Αλ. Παπαδιαμάντη. Μια ανάγνωση της βιογραφίας που τοποθετούσε σε ένα «εξωτερικό» υπόβαθρο τη ζωή του και εκ παραλλήλου ανθολογούνταν με χρονολογική σειρά αποσπάσματα από μυθιστορήματα και διηγήματα και ένα εξαιρετικό, πρωτότυπο ντουέτο με ένα απόσπασμα μετάφρασης από τα γαλλικά της   Henriette του  François  Coppée..
Αξιοποίηση του σκηνικού στο έπακρο με έμφαση στη λιτότητα και το λόγο, σύγχρονη τεχνική live filming, εναλλαγές θέσεων, ήχου φωνής, προβολή των ελάχιστων φωτογραφιών του Παπαδιαμάντη… σχόλια στα κείμενα και στις αφηγηματικές τεχνικές, μια μαγική ανάγνωση του Ομηρικού αποσπάσματος στη Μαυρομαντηλού από τον κύριο Στρατάκη, που συνόδευε σκηνές με το βιολί του.
Σαν ένα πολυφωνικό ηπειρώτικο συγκρότημα η ομάδα Κύκλος, ενωνόταν και εδιαιρείτο με το ίδιο πάθος και για την αφήγηση και για την δραματοποίηση.
Οι φωτοσκιάσεις δικές τους, οι επιλογές και τα συγχαρητήρια επίσης για την επίτευξη του στόχου.

Οι παραστάσεις είναι προς το τέλος και εύχομαι να δοθεί μια παράταση ώστε περισσότερος κόσμος να έχει τη δυνατότητα να δει το έργο.

Με συγκίνησε ιδιαιτέρως η σκηνή όπου γυναίκα ηθοποιός με βαλίτσα, η Σοφία Λιάκου, προς στιγμήν υποδύεται τον Κώστα Σταματάκη στον νεκρό ταξιδιώτη, μεταφορά για τον ίδιο τον Παπαδιαμάντη που επιστρέφει στη Σκιάθο, οριστικά το 1908. Ως νεκρό ταξιδιώτη τον είχε φανταστεί και ο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος σε διήγημα που περιγράφει το θάνατό του. Μου θύμισε την περιπλανώμενη Μέλπω, να επιστρέφει στην Ελλάδα και ο θάνατος τόσο κοντά. Νομίζω η ιδέα της σκηνοθέτιδος να αναμετρηθεί με το στερεότυπο του φύλου ήταν εξαιρετική.

Συγκινούμαι πάντα με το παράπονο του Σκιαθίτη σε επιστολή προς τον εκδότη του για τους ρευματισμούς στα δάχτυλα των χεριών του – τι πόνος, τι δυστυχία για ένα συγγραφέα να μην μπορεί να γράψει...


Πόλυ Χατζημανωλάκη
______
Συντελεστές  παράστασης :

Σύλληψη-Σκηνοθεσία : Μαριάννα  Λαμπίρη, Δραματουργία :  Ομάδα Κύκλος

Σκηνικά :                     Έλλη Σπάνια

Κοστούμια :                Ιωάννα Τιμοθεάδου

Φωτισμοί :                   Ελευθερία  Ντεκώ

Μουσική :                    Γιάννης Στρατάκης

Φωτογραφίες : Στέλιος Αγγελίδης

Β. σκηνοθέτη/video: Ελένη Κορακάκη

Επιστημονικοί συνεργάτες :

Δρ. Φ. Δημητρακόπουλος, Δρ. Β. Λαμπροπούλου

Ηθοποιοί :

Μαριάννα Λαμπίρη,  Σοφία Λιάκου,  Σοφία Νικολαΐδου, 

Βαγγέλης Παπαδάκης,  Μάριος Σουγιουτζόγλου, 

Γιάννης Στρατάκης,  Μαρία Τριανταφύλλη-Γλύκα

Info:

Διάρκεια παράστασης : 60΄

Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:00

Τιμές εισιτηρίων :

γενική είσοδος € 12, μειωμένο € 8,  ατέλειες / ανέργων € 5.

Θέατρο Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ)

Πειραιώς 256  τηλ. Κρατήσεων: 6972717186