«4 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα» είναι ο χρόνος ενός βίντεο στο διαδίκτυο: Για την παράσταση του Μιχάλη Βιρβιδάκη στο Θέατρο Κυδωνία στα Χανιά

Α) υπέρβαση των ορίων ανάμεσα στην μητρική αγάπη και τον ηθικό κώδικα
Μια μητέρα καταριέται τον γιο της, σύμφωνα με τη μια εκδοχή, επειδή έχει σκοτώσει σε μάχη τα αδέλφια της. Ζητά από τους χθόνιους θεούς το θάνατό του στο Ι της Ιλιάδας. Πρόκειται για την Αλθαία την μάνα του Μελέαγρου.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, σκοτώνει η ίδια το γιο της, αφού ρίχνει το μαγικό δαυλό που συνδέεται με τη ζωή του στην πυρά, όταν μαθαίνει ότι σκότωσε τα αδέλφια της σε εμφύλια μάχη. Ο γιος πεθαίνει και  η μάνα αυτοκτονεί.

Η τραγική σύγκρουση δεν έχει κατά τη γνώμη μου ανάλογο στην τραγωδία – που να το έχω υπόψιν μου τουλάχιστον – και ίσως με τους δεσμούς συγγένειας και τις ταξινομήσεις των ανθρωπολόγων, το αίμα και το γένος του αδελφού να είναι σε εκείνη την αρχαία ιεραρχία ανώτερο από το αίμα του γιου. (γι΄αυτό και τόσο αποτρόπαια η πράξη της Μήδειας που προδίδει τον αδελφό της για το χατίρι του εραστή και αναπόφευκτη η θυσία της Αντιγόνης που επιδιώκει να αποδώσει τις πρέπουσες νεκρικές τιμές στον αδελφό)

Ωστόσο η υπέρβαση είναι συγκλονιστική για το ανθρώπινο μέτρο και η μάνα του Μελέαγρου μετανοεί και στις δυο εκδοχές. Στη δεύτερη αφαιρεί τη ζωή της.

Μια ανάλογη περίπτωση γνωρίζω στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, την ηρωίδα στο μυθιστόρημα «Τα σακκιά» της Ιωάννας Καρυστιάνη, όπου  καταδίδει το γιο της που έχει διαπράξει βιασμό και φόνο στην αστυνομία και ο αναγνώστης πρέπει να φέρει το ασήκωτο φορτίο αυτής της σύγκρουσης , της σχέσης μεταξύ τους, της αναψηλάφησης των τραυμάτων του παρελθόντος, της ενηλικίωσης και του παρόντος μιας ποινής, μιας φυλακής.

Β) ο πολιτισμός της εικόνας και η κοινωνική δικτύωση

Πόσο απαραίτητη είναι η δημοσιοποίηση της ιδιωτικής ζωής, η βίωσή της εκ παραλλήλου με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η ανάρτηση εικόνων του ιδιωτικού βίου, σέλφις, γυμνών φωτογραφιών μεταξύ εραστών και φίλων, η διαμεσολαβημένη με την «κοινοποίηση» ζωή, οι ζωντανές αναμεταδόσεις, το ανέβασμα βίντεο, η κινηματογράφηση της ερωτικής ζωής, η ανάρτηση εικόνων. Τι σημαίνει αυτός ο δημόσιος βίος – ένας νέος πολιτισμός που ακόμα δεν έχει εμπεδώσει τους κανόνες του, που θεωρεί ότι οι κανόνες είναι πια αλλιώς, ότι τα όρια του δικαίου είναι ρευστά, όπου παρά το ότι για άτομα κάτω των 18 (στη Μεγάλη Βρετανία τουλάχιστον ) δεν επιτρέπεται η αποστολή με μηνύματα ή με κινητά γυμνών φωτογραφιών αλλά όπου οι νέοι «εξαναγκάζονται»,  αν δεν το κάνουν θεωρούνται καθυστερημένοιαπό τους φίλους τους, όπου φωτογραφίες νεαρών κοριτσιών (γυμνών) προς τα αγόρια τους βρίσκονται στα σμάρτ φόουνς παντελώς άγνωστών τους των φαντάρων του Αφγανιστάν.

Γ) τι σημαίνει να εξαναγκάζεις κάποιον  για ερωτική συνεύρεση;

Που αρχίζει και που σταματά το ερωτικό παιχνίδι; Ποια είναι η καινούργια – ανομολόγητη – βία των διαπροσωπικών/ερωτικών σχέσεων;  Πόσοι έχουν αλήθεια παραδεχτεί ότι έχουν εξαναγκάσει κάποιον να κάνει μαζί τους έρωτα; Πόσοι έχουν εξαναγκαστεί ή έχουν συμμετάσχει σε εξαναγκασμό; Αυτό συμβαίνει, είναι τρόπος ζωής – ένα bullying τρόπον τινά, μια δυστοπία του έρωτα που στοιχειώνει τον κόσμο των ανθρώπινων σχέσεων.

Δ) Υπάρχει   διαφορά ανάμεσα στη μάνα και τον πατέρα –όταν μιλάμε για γονείς – στο πώς προσλαμβάνουν την ενηλικίωση του γιού τους;

Προκαλεί τα ίδια αισθήματα ο γιος που γίνεται άνδρας στη μάνα και στον πατέρα; Για τη μια σημαίνει αποξένωση και για τον άλλο μια νέα συντροφικότητα; Την ένταξη στο δικό του κύκλο; Ο «ανδρισμός»του γιου ακόμα και όταν είναι βίαιος στην έκφρασή του, ταπεινωτικός για τις γυναίκες προκαλεί κρυφή υπερηφάνεια στον πατέρα; Η μάνα ταυτίζεται με το γιο ή με την άλλη γυναίκα;

Ε) Οι κανόνες στον νέο κόσμο του διαδικτύου και των εικόνων είναι διαφορετικοί από αυτούς που ίσχυαν μέχρι τώρα στην μη εικονική ζωή;

Στις πληγές και στα τραύματα που προκαλεί η διαδικτυακή βία, ο διασυρμός, η έκθεση, η ανθρωποφαγία των εικόνων πώς αμύνεται  ο κοινωνικός άνθρωπος; Με ξυλοδαρμούς στη γωνία, στα κρυφά –έστω και εντός ορίων; – ή με τους ίδιους κανόνες που ισχύουν μέχρι τώρα;  Γιατί ο κοινωνικός άνθρωπος, θύμα ή παρατηρητής της κρίσης δεν έχει άλλο τρόπο να αντιδράσει παρά τη σιωπή ή την σωματική βία;

Σκέψεις σκέψεις μετά την εξαιρετική παράσταση «4 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα»  του νέου Βρετανού θεατρικού συγγραφέα Τζέιμς Φριτς που είδα την περασμένη Κυριακή στο θέατρο Κυδωνία στα Χανιά, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Βιρβιδάκη με την ομάδα του, της Εταιρείας Θεάτρου Μνήμη.  Το θέατρο του Μιχάλη Βιρβιδάκη  είναι αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα ΔΗΠΕΘΕ, αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα θέατρο Τέχνης.

"Στο πλαίσιο μιας καλλιτεχνικής αποκέντρωσης, που όλοι εύχονται, αλλά λίγοι εννοούν, ένα θέατρο της επαρχίας έχει να επιδείξει μια εκδοτική παραγωγή προγραμμάτων από παραγγελίες μεταφράσεων πρωτότυπων έργων των Μάμετ, Μπέκετ, Πέην, Πεσσόα, Μπάχμαν, Ταμπούκι αλλά και κείμενα των Χιόνη, Αντωνά, Μανουσάκη και Μαρινάκη. Εκδίδονται και διατίθενται από την Εταιρεία Θεάτρου Μνήμη, που από το 2001 μετέφερε τις καλλιτεχνικές της δραστηριότητες στα Χανιά, στο σπίτι της οδού Υψηλαντών. Και μόνο το μεταφραστικό και εκδοτικό έργο είναι μια παρακαταθήκη και για άλλους δημιουργούς, που ξεπερνά την τοπικότητα και την απόσταση. Ως σκηνοθέτης, ο Μιχάλης Βιρβιδάκης εργάζεται και δημιουργεί το κοινό του στην τοπική κοινωνία. Δημιουργεί υποκριτική παράδοση και φυτώριο νέων καλλιτεχνών με την ίδρυση και τη λειτουργία μιας δραματικής σχολής. Κάνει ότι θα έπρεπε να κάνει ένα ΔΗΠΕΘΕ. Η εμβέλεια των παραστάσεών του είναι πανελλήνια. Τον είδα στα αναλόγια του Θεάτρου Τέχνης με το κείμενό του «Περί φύσεως» τον Οκτώβριο του 2014 (*) "

Τον είδα και στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων να ερμηνεύει τον μονόλογο, ο Ελ. Βενιζέλος στη Βουλή των Ελλήνων, τη χρονιά που μας πέρασε.

«4 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα», ο τίτλος του έργου, είναι ο χρόνος ενός μικρού βίντεο που έχει ανέβει στο διαδίκτυο. Η παράσταση, με μικρές  λιτές βινιέτες, με κοφτούς και ζωντανούς διαλόγους,  είναι αν θέλετε ένα αστυνομικό θεατρικό έργο, όπου από ανατροπή σε ανατροπή ο πατέρας και η μητέρα του απόντος εφήβου Τζακ, προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι έχει συμβεί. Ξυλοδαρμός (Bullying) του καλοανατεθραμμένου γιού από αλήτες ή απεγνωσμένη απόδοση δικαιοσύνης; Ποιος είναι ο θύτης ποιο το θύμα, τι θα πει γονική ευθύνη, μητρική αγάπη, πατρική υπερηφάνεια, έρωτας και διαδίκτυο όλα αυτά σε μια εξαιρετική παράσταση.

Συνεπαρμένη από τους ρυθμούς και τη δύναμη των ερμηνειών, τη σκηνοθεσία αλλά και την ανταπόκριση του κοινού - κόσμος ερχόταν και από άλλες πόλεις της Κρήτης, για να μην πω την αφεντιά μου που είχα έρθει από Αθήνα - που επέβαλε παράταση των παραστάσεων για δυο ακόμη εβδομάδες.  Τα Χανιά πρέπει να  υπερηφανεύονται που έχουν ένα τέτοιο θέατρο.   Και αυτή  η παράσταση συνοδεύεται από πρόγραμμα - βιβλίο με τη μετάφραση του έργου, σημείωμα του συγγραφέα ειδικά για την παράσταση του θεάτρου Κυδωνία, εισαγωγικά στο έργο κείμενα, την εργοβιογραφία του συγγραφέα, και φωτογραφίες από την παράσταση.

Στοιχεία παράστασης:

4 λεπτά και 12 δεπτερόλεπτα» του ΤζέΙμς Φριτς

Μετάφραση Δημήτρη Κιούση,

Σκηνοθεσία Μιχάλη Βιρβιδάκη,

Εικαστική αντίληψη Μιχάλη Βιρβιδάκη και Μαρίας Μπατάνα,

Σύνθεση ήχων Δημήτρη Ιατρόπουλου,

Φωτισμοί Γαλάτειας Σαραντάκου,

Βοηθοί σκηνοθέτη: Αιμίλιο Καλογερής και  Εμμανουήλ Στεφανουδάκη,

Τους ρόλους του κειμένου ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Κατερίνα Μαντίλ, Ντία Κοσκινά, Γιώργος Γελαλής και Μιχάλης Τακτικάκης.

Πρόγραμμα παραστάσεων:

Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου, ώρα έναρξης 9.30 μμ.
Σάββατο 25 Φεβρουαρίου, ώρα έναρξης 9.30 μμ.
Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, (απογευματινή) ώρα έναρξης 8.00 μμ.
Παρασκευή 3 Μαρτίου, ώρα έναρξης 9.30 μμ.
Σάββατο 4 Μαρτίου, ώρα έναρξης 9.30 μμ.
Κυριακή 5 Μαρτίου, (απογευματινή) ώρα έναρξης 8.00 μμ.

(*) απόσπασμα από παλαιότερο κείμενό μου στην εφημερίδα Αυγή: Το στοιχειωμένο τοπίο της ανάγνωσης ως σκηνικό θεάτρου εδὠ: http://www.avgi.gr/article/10812/4893990/to-stoicheiomeno-topio-tes-anagnoses-os-skeniko-theatrou