Όνειρα την εποχή του πολέμου: Οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας του Νgugi wa Thiong' o

Το 1938, στο Kamirithu, ένα χωριό στην περιοχή του Λιμούρου στην Κένυα, γεννήθηκε ο Ngugi wa Thiongo, το πέμπτο παιδί της τρίτης γυναίκας του πατέρα του, σε μια πολυγαμική  οικογένεια με τέσσερις γυναίκες, που και τις τέσσερις αναγνώριζε και θεωρούσε μητέρες του.

Η πρώτη ήταν η αφηγήτρια – η παραμυθού, αυτή που ήξερε να μαζεύει τα παιδιά το βράδυ γύρω από τη φωτιά και να αφηγείται ιστορίες πραγματικές ή φανταστικές, που κρατούσαν τόσο όσο χρειαζόταν να μαγειρευτεί το φαγητό.
Αν το φαγητό ήταν πράσινο καλαμπόκι,  η ιστορία έπρεπε να κρατήσει μισή ώρα. Το ίδιο και με τις γλυκοπατάτες. Αν όμως είχαν να ψήσουν κάτι που ήθελε περισσότερο χρόνο, όπως μαραντάμυλα,  έπρεπε να πλέξουν τις ιστορίες ώστε να κρατήσουν περισσότερο, να συνδυάσουν τα κατορθώματα των ηρώων ώστε τα παιδιά να μείνουν ξύπνια.
΄Ηταν ιστορίες που επινοούσαν και ιστορίες που ήξεραν γιατί τις είχαν ακούσει ο ένας από τον άλλο. Η τροποποίηση και το πλέξιμο των ιστοριών που βασιζόταν στους αρχετυπικούς μύθους της παράδοσης, ήταν το πρώτο εργαστήρι για την τέχνη της αφήγησης, πριν ακόμα ο μικρός Ngugi  πάει σχολείο.

Στο Σχολείο πήγε βέβαια χάρη στην επιμονή της μητέρας του. Η γυναίκα αυτή, χωρίς η ίδια να ξέρει ανάγνωση και γραφή, γνώριζε βαθιά μέσα της ότι αυτό το παιδί – κάθε παιδί – πρέπει να μορφωθεί.

Είναι καταπληκτικό, το ίδιο συναρπαστικό με το πώς πλέκονται οι ιστορίες και οι αφηγήσεις γύρω από τη φωτιά, το πώς αυτή η απόφαση, ότι δηλαδή ο μικρός James θα πάει σχολείο, επηρέασε μια ζωή, τη ζωή του, αλλά επηρέασε και την Παγκόσμια Λογοτεχνία. Ο μικρός James, που ξαναπήρε το πατρογονικό του όνομα Ngugi, έμαθε τα πρώτα γράμματα κοντά στο χωριό του, μετά σπούδασε στο κολλέγιο Makerere στην Ουγκάντα και αργότερα στο πανεπιστήμιο του Leeds.
 Τώρα διδάσκει συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Irvine. Το αγόρι από το Kamirithu πέρσι ήταν υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (δες στις Πινακίδες από κερί: Όταν ο Ngugi πήρε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, δηλαδή σε ένα κόσμο αλλιώτικο). Για μας το έχει πια πάρει στην καρδιά μας.

Πώς η παγκόσμια ιστορία, η σκιά του Β΄Παγκοσμίου πολέμου επηρεάζει μια χώρα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, πώς αλλάζει η ζωή αυτής της οικογένειας, που έστειλε δυο γιους στον πόλεμο... Όπως οι ζωές όλων μας. Σαν να είναι δεμένες με ένα αόρατο νήμα, όπως  λέει ο Chesterton. Ο ένας γιος  επέζησε και επέστρεψε από τον πόλεμο. Οι Κενυάτες δηλαδή πολέμησαν με το μέρος της Αγγλίας. Όπως και οι Κύπριοι κατά τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, κατατάχτηκαν και πολέμησαν με το μέρος της Αγγλίας " για την Ελλάδα" όπως τους έλεγαν οι Σύμμαχοί μας, προσδοκώντας την ανεξαρτησία τους.
Πόσες γυναίκες στην Κύπρο δεν έδωσαν τότε τη χρυσή βέρα τους  για να μαζευτούν χρήματα για την Ελλάδα;

Άλλος ένας αδελφός του Ngugi σκοτώθηκε κατά λάθος, κατά την εποχή του απελευθερωτικού αγώνα επειδή ήταν κουφός και δεν άκουσε το παράγγελμα του Άγγλου στρατιώτη που του έλεγε να σταματήσει.

Αφορμή για την ανάρτηση αυτή είναι η παρουσίαση του καινούργιου του βιβλίου, των απομνημονευμάτων του « Dreams in a time of War: a childhood memoir”που κυκλοφορεί στις 9 Μαρτίου, στο 20th Century Theatre, 291, Westbourne Grove, London W11 2QA
Την εκδήλωση διοργανώνει στο Βιβλιοπωλείο The Travel Book shop.

Πολλοί πιστεύουν ότι οι συγκεντρώσεις και οι παρουσιάσεις βιβλίων δεν χρειάζονται μια και ο συγγραφέας ό, τι έχει να πει το λέει με το έργο του. Υπάρχουν μάλιστα συγγραφείς που κρύβονται τόσο πολύ τον φακό της δημοσιότητας καλλιεργώντας έτσι ένα μύθο με την απουσία τους.
Εγώ προτιμώ τις συζητήσεις και τις ανταλλαγές ανάμεσα στο κείμενο, τους συνειρμούς που προκαλεί η ανάγνωση από άλλες - προηγούμενες - αναγνώσεις και βιώματα, επιθυμώ τη συνάντηση με τον συγγραφέα. 

Θα ήθελα πολύ να ήμουν εκεί και να μιλούσα με τον Ngugi. Θα ήθελα όχι μόνο να τον ακούσω αλλά να του μιλήσω κι εγώ πώς διαβάζω και πώς βλέπω αυτή την αλληλοσύνδεση της Αφρικής με την Ελλάδα. Πώς συνδέονται η απόφαση της μάνας του, ο πόλεμος και η σκιά του, οι προφορικές παραδόσεις της χώρας του και ο δικός μας Όμηρος, οι ραψωδοί οι απόγονοι των αφηγητών που στην χώρα του υπήρχαν μέχρι πρόσφατα.

Η ασπίδα του Αχιλλέα (αναπαράσταση)

Ναι ο Όμηρος έχει μεγάλη σχέση με την Αφρική και όχι μόνο λόγω των προφορικών παραδόσεων αυτής της χώρας. Στην αρχή της Οδύσσειας αναφέρεται στο γένος των Αιθιόπων (Αιθίοψ – αυτός με την μαύρη όψη, εννοώντας όλους τους μαύρους της Αφρικής) τους οποίους είχε πάει να επισκεφτεί ο Ποσειδών επειδή ήταν φίλοι του - :
«Βρισκόταν στους Αιθίοπες ο Ποσειδώνας τότε,
Που ζούνε μοιραστοί μακρυά στου κόσμου τις ακρούλες,
Στου Ηλιού το βούλημα οι μισοί,
στ’ ανάβλεμμά του οι άλλοι,
Για να δεχτή εκατοβοδιά από ταύρους και κριάρια.
Εκεί γλυκοξεφάντωνε…»
Οδύσειας Ι 22-25 μτφ. Αργ. Εφταλιώτη
Οι θ ε ί ο ι Αιθίοπες λοιπόν και σήμερα κάτι έχουν να μας πουν. Οι Έλληνες του Ομήρου τους αναγνώριζαν το προνόμιο να συντρώγουν με τους θεούς.

Και θα του πω ότι γνωρίζω για το Gicandi, το προφορικό έπος με τις 127 στροφές, το έπος με τα αινίγματα και τις παροιμίες της χώρας του. Ο Ngugi αναφέρεται πολλές φορές σε αυτό το έπος (το βιβλίο του The Devil on the Cross μάλιστα είναι γραμμένο χρησιμοποιώντας συνεχώς μεταφορές από παροιμίες).

Αυτό το έπος, χαρασσόταν με μνημονοτεχνικά σύμβολα στη ράχη μιας κολοκύθας, μια γραφή δηλαδή ανάλογη με τα ιερογλυφικά και απαγγελλόταν αντικριστά από τους ραψωδούς.
Αυτές τις κολοκύθες τις εξαφάνισαν οι ιεραπόστολοι που επιθυμούσαν να ξεριζώσουν την ειδωλολατρία, να αποκόψουν δηλαδή έναν ολόκληρο λαό από την πίστη και τις παραδόσεις του. Να του αφαιρέσουν τη μνήμη.

Οι ιστορίες στη ράχη της κολοκύθας αυτό θα ήθελα πολύ να πω στον Ngugi, είναι μια παράδοση που υπήρχε και στην Κύπρο. Είναι το πλούμισμα της κολόκας (της κολοκύθας) όπου οι ιστορίες, όπως και στην ασπίδα του Αχιλλέα, ζωγραφίζονται στη ράχη μιας κολοκύθας.
«Κι έπιασεν ο καλόγερος να πλουμίζει την κολόκα …» γράφει ο Γιώργος Σεφέρης στο ποίημά του λεπτομέρειες στην Κύπρο .

Ο Σεφέρης είχε μια συλλογή από κολοκύθες και αρχικά σκόπευε να ονομάσει τη ποιητική του συλλογή «Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν…» Κολόκες (κολοκύθες)

Και αργότερα φάνηκε ότι υπάρχουν και άλλες ομοιότητες ανάμεσα στους δυο λαούς:

Ύποπτοι ως Μάου Μάου στην Κένυα

Ύποπτοι μαθητές στην Κύπρο κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα

Πρόκειται για δυο φωτογραφίες,  τραβηγμένες την ίδια περίπου εποχή,  κάπου στο τέλος της δεκαετίας του πενήντα. Η μία στην Κύπρο, η άλλη στην Κένυα.

Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης.

Ο όρος είναι ο ίδιος για να περιγράψει το καθεστώς περιστολής όλων των ελευθεριών και στις δυο χώρες από τον Βρετανικό στρατό "κατοχής"  μια και οι δυο χώρες ήταν αποικίες της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Και στις δυο χώρες είχε ξεκινήσει ο απελευθερωτικός αγώνας και η συμμετοχή σε αυτόν εθεωρείτο τρομοκρατική ενέργεια.

Στην περίπτωση της Κύπρου, οι ύποπτοι είναι μικροί μαθητές.




Για τους φίλους των Πινακίδων που ζουν στο Λονδίνο υπενθυμίζω την πρόσκληση: Κυριακή 7/3 στις 7 το απόγευμα.

Εμείς για την Αφρική και τη μαγική της κολοκύθα θα τα ξαναπούμε.


Πηγές εικόνων από το Ίντερνετ:
http://www.pambazuka.org/images/articles/422/54582_maumau_suspects_l.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgY1p6xVQo8oX-VYrHH3dIL2kqh9ov0VcUPLLzF7NOZ4aU2tooHI0l2QC1jUl-3D4osF9KWardYQ2IqBLifLzdGl8bbRQCznj3ZZIZkzM8TWEI9FwO7ssJ4spL5zPEA3FLDslCCql2brJI/s400/cyprus+children.jpg
http://www.africaspeaks.com/kenya/02092006b.html
http://www.missionariconsolata.it/torino/mu-et-22.JPG
http://www.amazon.com/gp/product/images/0307378837/ref=dp_image_0?ie=UTF8&n=283155&s=books
http://www.scribd.com/doc/7234922/12011997-7
http://www-tc.pbs.org/kcet/tavissmiley/images/a/6517.jpg

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjT1AUnhFAMcjEB8uojIZZvAzs_9x-Zzd-l604619SkFyLlRLGQ1HkB-xS0QqPzUnCQQae1ihgO-pVGg98chmtMtIFjlKA8nWp9zyoK1mtUW8PTP3lPlFRKg50sa9Pqs2XQ1Qw9otMiMVGP/s400/Large+Detail+.AchillesShield01.jpg
http://logomnimon.files.wordpress.com/2009/11/1neb42a1.jpg