Όπου αναγνωρίζω τι είχα φωτογραφίσει έξω από μετρό Άγιος Ιωάννης

Ήθελα σήμερα, όπως το συνηθίζω κάθε 2 Μαρτίου να μνημονεύσω τον Άγιο Νικόλαο Πλανά, τον βραδύγλωσσο αγαπημένο φίλο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που με τα χαρτάκια της ανάμνησης έκανε τις λειτουργίες στον Άγιο Ελισσαίο να τραβούν σε μεγάλο μάκρος και τον Παπαδιαμάντη να χάνει την υπομονή του. Στον τέταρτο τόμο των Απάντων, υπάρχει ένα ιδιαίτερο διήγημα – κατάλογος με "Tα τραγούδια του Θεού", τα τραγούδια δηλαδή της νεκρώσιμης ακολουθίας των νηπίων που τα αγαπούσε από ότι φαίνεται πολύ ο κυρ Αλέξανδρος. Τα θυμόταν από παιδί, τότε που συνόδευε τον πατέρα του σε κηδείες νηπίων όπως στην περίπτωση του διηγήματος η «Συντέκνισσα» όπου παρατίθενται αφειδώς στίχοι όπως:

«Τῶν τοῦ κόσμου ἡδέων, ἀναρπασθὲν ἄγευστον», «Οὐδέν ἐστι πατρὸς συμπαθέστερον, οὐδέν ἐστι μητρὸς ἀθλιώτερον…», «Ὤ! Τίς μὴ θρηνήσει τέκνον μου… ὅτι βρέφος ἄωρον, ἐκ μητρικῶν ἀγκαλῶν, ὥσπερ στρουθίον ἐπέτασας… Ὦ τέκνον, τίς ποτε μὴ στενάξει βλέπων σου τὸ πρόσωπον εὐμάραντον, τὸ πρὶν ὡς ρόδον τερπνόν!…».

Εμβληματική στο τέλος η εικόνα της «Συντέκνισσας» που κρατά «τὸ μικρὸν πρόχειρον φέρετρον, ἐν εἴδει λίκνου». Ακριβώς έτσι αναπολεί με αγαλλίαση και η Χαδούλα στη Φόνισσα τον εαυτόν της να κρατά το μικρό φέρετρο ως λίκνο και στίχους από τα ίδια τροπάρια. Τα χαρούμενα αυτά τραγούδια της νεκρώσιμης ακολουθίας των νηπίων, που ήδη από τον 19ο αιώνα οι ιερείς είχαν παύσει να τα χρησιμοποιούν στο τυπικό της κηδείας των μικρών παιδιών και ο Παπαδιαμάντης βρίσκει την ευκαιρία να τα συγκεντρώσει σχεδόν όλα στο διήγημα αυτό, όπου επινοεί τον θάνατο της μικρής Αγγελικούλας – της Κούλας δηλαδή, της κόρης των φίλων του Πολυξένης και Νικολάου Μπούκη. Φροντίζει μάλιστα, όπως στο θάνατο του παλλικαριού του Κωστή Παλαμά ψαλούν τα νεκρώσιμα αυτά άσματα πάνω από την κλίνη της όσο ακόμα ζει. Βεβαίως στην κηδεία αυτός που αναλαμβάνει να τα ψάλλει είναι ο παπα Νικόλας από τον Άγιο Ιωάννη του Αγρού, ο Ναξιώτης, ο παπα Νικόλας Πλανάς, δηλαδή:

«Μόνος ὁ παπα-Νικόλας ἀπ᾿ τὸν Ἁι-Γιάννη τοῦ Ἀγροῦ, ὁ Ναξιώτης, ἐφαίνετο ὅτι ἔκανε χωριστὴν ἀκολουθίαν, ἐμορμύριζε μέσα του, καὶ τὰ ὄμματά του ἐφαίνοντο δακρυσμένα.

― Τί μουρμουρίζεις, παπά; τοῦ εἶπα, ἀπὸ τὸ ὄπισθεν τοῦ στασιδίου, ὅπου εἶχεν ἀκουμβήσει.

― Λέγω τὴν ἀκολουθίαν τῶν Νηπίων μέσα μου, εἶπεν ὁ παπα-Νικόλας. Εἰς αὐτὸ τὸ ἄκακον ἁρμόζει ἡ κηδεία τῶν νηπίων.»

Έψαξα να βρω πού να είναι η εκκλησία που λειτουργούσε ο παπα Νικόλας και ανακάλυψα ότι περνούσα κάμποσα χρόνια, όσο ο εκδοτικός οίκος Εύμαρος ήταν ακόμα στη Δάφνη, και είχα φωτογραφίσει τα υπολείματα από ένα μισο ερειπωμένο Άγιο Βήμα, στον περίβολο του Αγίου Ιωάννη, έξω από τη στάση του Μετρό όπου υπήρχε αν θυμάμαι καλά μια επιγραφή ότι όλο αυτό ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο Πλανά. Η μεγάλη εκκλησία έχει μετονομαστεί σε Άγιο Ιωάννη Κυνηγό έχει όμως διατηρηθεί στο προαύλιο το προσκυνητάρι αυτό του 15ου – κάποιοι λένε και 12ου αιώνα από το εκκλησάκι στο οποίο είχε καταφύγει ο παπα Νικόλας αφού οι επίτροποι τον είχαν διώξει από τον Άγιο Παντελεήμονα επειδή ήταν βραδύγλωσσος. Λένε μάλιστα αυτοί που ψάχνουν τις παλιές δικογραφίες ότι με βασιλικό διάταγμα είχε παυθεί για έξι μήνες και από αυτήν την εκκλησία «Επί Πήξη Ιδίου Θυσιαστηρίου» παρά το ότι ο χώρος που λειτουργούσε ήταν εκκλησία.

Έτσι λοιπόν αναρτώ τις δυο φωτογραφίες που τράβηξα ένα βράδυ πηγαίνοντας σε μια βραδιά ανάγνωσης ποίησης στον Εύμαρο. 'Ηταν 7 Φεβρουαρίου του 2016. Εκείνο το βράδυ από το μετρό σε αυτή τη στάση κατέβαινε και η ποιήτρια Ευτυχία Παναγιώτου πηγαίνοντας κάπου αλλού και ανταλλάξαμε δυο τρεις φιλικές κουβέντες την ώρα που φωτογράφιζα αυτό που απόμεινε από το Άγιο Βήμα, χωρίς να γνωρίζω ότι επρόκειτο για τον Άγιο Ιωάννη των Αγρών και ακόμα περισσότερο χωρίς να μπορώ να καταλάβω ακόμα την ιδιαίτερη σχέση με τον Άγιο Νικόλαο Πλανά.